صنایع دستی فراموش شده‌ی ایرانی

فرهنگ و هنر ایران با صنایع دستی گره خورده و بخش بزرگی از گردشگری کشورمان با آن عجین شده است، صنایع دستی که قرن‌هاست مرز‌های ایران را پشت سر گذاشته و شهرت جهانی پیدا کرده‌اند از فرش ایرانی که در دنیا زبانزد است و قیمت بالایی دارد تا پارچه‌های زربفت دوران ساسانی که امروزه دیگر نشانی از آن‌ها باقی نمانده است، صنایع دستی که بخشی از هویت کشور ایران را در خود جای داده است و اهمیت زیادی برای گردشگری کشورمان دارد.

صنایع دستی ایران نشانه‌هایی از فرهنگ و هویت مردم سرزمین ما هستند، بخش قابل توجهی از بازار‌های سنتی در شهر‌های مختلف کشور ما را صنایع دستی تشکیل می‌دهند. همچنین صنایع دستی هر کشور را می‌توان بازتابی از تمدن و فرهنگ مردم آن کشور دانست، صنایع دستی ایران سهم قابل توجهی از صادرات کالا‌های کشور ما دارند، به دلیل اشتغال مردم روستاها، عشایر و ساکنان شهر‌های کوچک در این صنعت، می‌توان نتیجه گرفت که با سرمایه‌گذاری مناسب در صنایع دستی ایران، زیرساخت‌های اقتصادی جامعه محکم خواهند شد.

در حالت کلی صنایع دستی را می‌توان به سه دسته صنایع دستی هنری، هنری مصرفی و مصرفی تقسیم کرد، این صنایع به‌ دلیل ظرافت‌های طراحی دستی نسبت به محصولات کارخانه‌ای متمایز هستند و از مهم‌ترین ویژگی‌های صنایع دستی می‌توان به استفاده از مواد اولیه ساخت داخل کشور اشاره کرد.

صنایع دستی ایران در بخش‌های مختلف کشور تنوع بالایی دارد هرکدام از شهر‌ها و روستا‌های ایران به تناسب آب و هوا و امکانات هر منطقه صنایع دستی متفاوتی تولید می‌کنند، در سال‌های متمادی تنوع صنایع دستی ایران افزایش پیدا کرده و از دسته‌بندی نخست آن فاصله گرفته است و می‌توان آثار زیاذی که تولید دست هنرمندان ایرانی است را در زمره‌ی صنایع دستی ایران در نظر گرفت.

در دو سال گذشته با شیوع ویروس کرونا در جهان آسیب غیر قابل جبرانی به صنایع دستی ایران وارد کرده است، بدیهی است با رونق گردشگری و افزایش جذب گردشگر در ایران صنایع دستی نیز درآمدزایی و رونق بیشتری خواهند داشت، گفتنی ست دهم ژوئن برابر با ۲۰ خرداد ماه در ایران روز جهانی صنایع دستی و روز ملی فرش نام دارد.

مسعود ملکی مطلق هنرمند در حوزه سوزن دوزی ممقان و فرش در خصوص صنایع دستی که با گذر زمان در حال کمرنگ شدن هستند گفت: صنایع دستی، ماحصل خلاقیت، نیروی جسمانی هنرمندان کشور ما است که نشان‌دهنده هویت و پیشینه هر ملت و رسوم و سنن و فرهنگ هر منطقه است.

به گفته او به دلایل متفاوتی از جمله ورود صنایع ماشینی و کارخانه ای، واردات بی رویه کالا‌های تزئینی و کاربردیِ بی کیفیت، بی توجهی مسئولان به مسئله صنایع دستی و گردشگری، استقبال نکردن مردم به دلیل مشکلات اقتصادی، صنایع دستی کشورمان تا حد زیادی در مسیر نابودی قرار دارد و احیای دوباره آن نیازمند توجه و تلاش و حمایت جمعیِ مردم و مسئولان کشور است.

او می گوید کشور چین با الگوبرداری از صنایع دستی ایرانی محصولات تقلبی ارزان قیمت وارد کشور کرده و به همین دلیل آسیب جدی به صنایع دستی ایران وارد شده است، گذر زمان و پیشرفت تکنولوژی سبب تغییر سلیقه مردم است و گروه اندکی از مردم به سمت سبک جدیدی از هنر رفته رفته اند که این مسئله به سهم خود در آسیب به صنایع دستی ایران موثر است.

بر اساس گفته‌های مطلق صنایع دستی، چون سفال گری، مصنوعات چوبی، پیکر تراشی، منبت، زیور آلات سنتی، هنر نمد مالی، دیبا بافی شوشتر، مس گری آذربایجان شرقی و موج بافی استان کردستان کمرنگ شده اند و اگر تصمیم جدی برای زنده کردن این دسته از هنر‌ها گرفته نشود در ۱۰ سال آینده از هنر ایران اثری باقی نخواهد ماند.

مطلق گفت: از آن جایی که مردم به سبب مشکلات مالی قدرت خرید صنایع دستی ایرانی با قیمت بالا را ندارند دو اتفاق روی می‌دهد، آن هم اینکه به صورت کلی صنایع دستی جای در لیست خرید آن‌ها ندارد و یا به سمت خرید اجناس خارجی رفته و این سبب رکود بازار صنایع دستی کشور می‌شود.

بر اساس گفته‌های این هنرمند، با حمایت از هنرمندان در قالب بیمه کارگران، درنظر گرفتن تسهیلات ویژه، چون بیمه و بودجه مناسب و کافی برای حوزه صنایع دستی می‌تواند تحول بزرگی را در زمینه‌ی صنایع دستی ایجاد کند و همچنین سبب ساز انگیزه و امید برای هنرمندان کشور باشد.

باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری میراث و گردشگری