دوهان: تحریم‌های آمریکا باعث مرگ مردم ایران شده

آلنا دوهان، گزارشگر ویژه سازمان ملل در مصاحبه اختصاصی با هفته‌نامه فرانسوی لوپوئن به بیان تأثیرات تحریم‌های آمریکا بر مردم عادی در ایران پرداخته است.

به گزارش تابناک، مشروح این مصاحبه که تحت عنوان «آری، در ایران تحریم‌ها می‌کشند.» منتشر شده است، به شرح زیر است:

گزارشگر ویژه سازمان ملل آلنا دوهان در بازگشت از ایران می‌گوید که اقدامات آمریکایی مانع ارسال دارو به این کشور می‌شوند.

آلنا دوهان، از تاریخ ۷ تا ۱۸ ماه مه (۱۷ تا ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۱)، برای ارزیابی تحریم‌های آمریکا علیه ایران به این کشور سفر نمود. او اولین گزارشگر ویژه سازمان ملل است که بعد از ۱۷ سال به ایران عزیمت نمود. وی توسط شورای حقوق بشر سازمان ملل موظف به بررسی تأثیر اقدامات قهری یک‌جانبه آمریکا در ایران می باشد.

طی دوازده روز بازدید خود از ایران، این متخصص سازمان ملل با مقامات دولتی ایران و همچنین نمایندگان سازمان‌های جامعه مدنی، کارشناسان بهداشت و مؤسسات مالی دیدار و ملاقات نمود.

آلنا دوهان در مصاحبه اختصاصی با روزنامه لو پوئن از تأثیرات تحریم‌های آمریکا سخن می‌گوید.

سؤال: تأثیر واقعی تحریم‌ها بر ایران چیست؟

تأثیر این تحریم‌ها در ایران با سایر کشورهای دیگر تحت تحریم که من از آن‌ها بازدید کردم، همچون زیمبابوه یا ونزوئلا، متفاوت بود. برای مثال، ایران دارای یک سیستم بهداشتی و آموزشی نسبتاً توسعه‌یافته است. به همین دلیل است که در این زمینه این کشور مانند ونزوئلا متحمل تأثیر بسیار زیاد تحریم‌ها نشده است. از سویی ایران از نظر تولید داخلی مواد غذایی نیز خودکفا است، به همین دلیل است که من به‌عنوان‌مثال افرادی را در ایران ندیدم که مثلاً فقط یک‌بار در روز غذا بخورند. بااین‌حال تأثیرات فراوانی را به‌واسطه تحریم‌ها بر زندگی ایرانیان، از جهات مختلف مشاهده نمودم.

سؤال: تأثیر تحریم‌ها بر ایرانیان چگونه است؟

تأثیر اول اقتصادی است، زیرا ایران امکان انجام فعالیت تجاری را ندارد. وضعیت اقتصادی کشور به‌خصوص برای افراد شاغل در مقوله تجارت خارجی بد شده است؛ بنابراین، همه کارکنان شرکت‌های دارای سرمایه‌گذاری خارجی تحت تأثیر قرار گرفته‌اند.

لذا برخی از صنایع مجبور شده‌اند تعداد کارکنان خود را تا ده برابر کمتر کنند. از جمله در بخش صنایع‌دستی که قبلاً محصولات زیادی به خارج از کشور صادر می‌کرد و ارتباطی به مقوله نفت یا دولت ندارد.

این مشاغل اغلب مشاغل خانوادگی کوچک پنج تا بیست‌نفری هستند که اکنون فقط یک نفر را استخدام می‌کنند. به همین ترتیب، بسیاری از مترجمان شغل خود را از دست داده‌اند، زیرا گردشگری در این کشور به همراه تجارت متوقف شده است

سؤال: آیا این تحریم‌ها بر زندگی روزمره ایرانیان تأثیر گذاشته است؟

بله و من برای شما مثال‌های مشخصی می‌زنم. قبل از هر چیز وقتی از زندگی مردم صحبت می‌کنیم باید این را در نظر بگیریم که بسیاری از مردم تحت تأثیر شرایط اقتصادی هستند؛ بنابراین فقرا به زیر خط فقر سقوط می‌کنند. وضعیت بسیاری از طبقه متوسط جامعه بدتر شده است.

خیلی از مردم قبلاً از امکانات پرداخت پول به مؤسسات خصوصی برای دریافت خدمات بهداشتی و آموزشی بهتر برای فرزندان خود برخوردار بودند اما با بدتر شدن وضعیت اقتصادی، دستمزد آن‌ها به حدی کاهش یافته است که اکنون از خدمات عمومی استفاده می‌کنند.

به دلیل این وضعیت، حجم کاری بیمارستان‌های دولتی به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است. شما ده هزار پناهنده اضافی را که روزانه ایران پذیرای آن‌هاست به این امر اضافه کنید و متوجه خواهید شد که یک فشار باورنکردنی بر بیمارستان‌ها و سیستم آموزشی ایران تحمیل می‌گردد، به‌خصوص که این کشور درآمد جدیدی برای ساخت بیمارستان و استخدام نیرو به دست نمی‌آورد.

سؤال: آیا تحریم‌ها بر کمک‌های دولت به مردم تأثیر گذاشته است؟

طبیعتاً ازآنجایی‌که دولت دیگر قادر به کسب درآمد مانند گذشته نیست، تمام کمک‌های دولتی که به مردم پرداخت می‌شود، مانند یارانه غذا، کالاهای ضروری یا دارو، در حال حاضر کاهش یافته است. این بدان معناست که افرادی که به این کمک‌ها وابسته هستند، یعنی فقیرترین اقشار مردم، بیشترین آسیب را می‌بینند.

باید اضافه کرد که برخی از بیماران مبتلابه بیماری‌های سخت، امکان دریافت داروهای رایگان از سوی دولت را داشته‌اند؛ اما بیماران چون درآمدی ندارند، این داروها را در بازار سیاه دوباره فروخته‌اند.

سؤال: آیا تورم افسارگسیخته در ایران ناشی از تحریم است یا سوء مدیریت دولت؟

دامنه تحریم‌هایی که در سال ۲۰۱۸ علیه ایران اعمال شد، بسیار گسترده و سنگین است. این اقدامات بر اقتصاد ایران تأثیر گذاشته و تورم را تشدید کرده است. در هر کشوری تورم همیشه ناشی از مجموعه‌ای از عناصر است. در رابطه با ایران، چندین دلیل قابل توجه باعث افزایش این شاخص گردیده است. برای مثال می‌توانم به همه‌گیری کووید-۱۹ و ورود ۵.۵ میلیون پناهجوی افغان به ایران اشاره کنم.

همچنین لازم به یادآوری است که تحریم‌ها از سال ۲۰۱۸ در ایران آغاز نشدند. این کشور موج اول تحریم‌ها را از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ تجربه کرده است.

من با تعدادی از اقتصاددانان، آژانس‌های سازمان مللی و دولتی صحبت کردم که عناصر مشابهی به من دادند: همین‌که کشوری تحت تحریم قرار می‌گیرد، مشکلاتش بیشتر می‌شود؛ بنابراین اگر از قبل هم مشکلات مدیریتی وجود داشته باشد، آثار و عواقب این تحریم‌ها وضعیت را بدتر می‌کند و با اعمال تحریم‌های بیشتر، تورم بیش‌ازپیش احساس می‌شود.

باز هم می‌گویم هدف من این نیست که بگویم هر اتفاق بدی که در یک کشور می‌افتد صرفاً به خاطر تحریم است. بلکه هدف من این است که بررسی کنم آیا تحریم‌ها بر روندهای اقتصادی موجود تأثیر منفی می‌گذارد یا خیر و می‌توانم پاسخ دهم که آری.

سؤال: دولت ایران می‌گوید تحریم‌ها باعث افزایش مرگ‌ومیر در طول همه‌گیری کووید-۱۹ در ایران شده است. آیا این امر درست است یا صرفاً تبلیغات است؟

بله تحریم‌ها باعث مرگ مردم شده است و چندین مورد در گزارش من آمده است. قانع‌کننده‌ترین دلیل، عدم دسترسی به دارو است. بله ایران بیش از ۹۰ درصد داروهای خود را تولید می‌کند، اما متأسفانه برای این کار نیاز به تهیه کردن مواد اولیه از خارج است.

این امر مشکل است، زیرا می‌دانیم که دستیابی به این مواد، پرداخت هزینه و دریافت آن‌ها برای این کشور بسیار دشوار است. به‌خصوص که کیفیت مواد اولیه همیشه خوب نیست و این مواد بسیار گران هستند.

ساده‌ترین مثال انسولین است. در ایران افراد دیابتی زیادی وجود دارد و زمانی که در مورد این مشکل در ایران صحبت کردم، به من گفتند که کشور خودش توانسته یک نوعی از محصول استاندارد انسولین را تولید کند، با این تفاوت که این دارو برخی انواع خاص دیابت را درمان نمی‌کند، بنابراین در ایران قابل درمان نیستند. بیماران مبتلابه این بیماری در ایران، جان خود را از دست می‌دهند.

من همچنین در ایران با مبتلایان به "بیماری پروانه‌ای " که دچار اپیدرمولیز بولوزا، یک بیماری ژنتیکی پوستی هستند صحبت کردم که با استفاده از پانسمان‌های مخصوص که دولت از خارج خریداری می‌کند تحت درمان قرار می‌گرفتند. این درمان به ۱۰۰۲ بیمار ایرانی این امکان را می‌داد که باوجود درد غیرقابل‌تحمل، به زندگی خود ادامه دهند؛ اما اکنون یک سال است که دیگر این بانداژها در ایران قابل دسترس نیست و ۱۵ "بیمار پروانه‌ای ایرانی " از آن زمان جان خود را از دست داده‌اند، در حالی که میزان مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری معمولاً بیشتر از یک مورد در سال نیست. من با بیماران دیگری که از بیماری‌های دیگری رنج می‌برند صحبت کردم و وضعیت به همین منوال است.

ما ارقامی را در مورد تغییر نرخ مرگ‌ومیر در بسیاری از گروه بیماری‌ها جمع‌آوری کرده‌ایم. به‌عنوان مثال مرگ‌ومیر کودکان مبتلابه تالاسمی، نوعی کم‌خونی ارثی، از ۲۷ تا ۳۲ مورد در سال به ۱۳۲ مورد افزایش یافته است.

سؤال: دولت آمریکا در مورد این مرگ‌ومیرها، این‌گونه پاسخ می‌دهد که داروها در لیست تحریم‌های واشنگتن نیستند...

متأسفانه این درست نیست. در تئوری، بله همه اسناد مربوط به تحمیل تحریم‌ها علیه ایران، امکان استثناء بشردوستانه را در مورد مواد غذایی و دارویی می‌دهد؛ اما در واقعیت، چنین چیزی رخ نمی‌دهد و حتی آژانس‌های سازمان مللی نیز نمی‌توانند کمک‌های پزشکی لازم را ارائه کنند.

دلیل نخست این است که اسناد مرتبط با تحمیل تحریم‌ها، خیلی ساده نگاشته شده‌اند. به‌عنوان مثال، کشورهای خارجی و بانک‌ها در صورت دریافت مبالغ از ایران، از نظر تئوری نمی‌توانند مشمول تحریم‌های ثانویه ایالات‌متحده قرار گیرند. لذا شما اگر دارو خریداری می‌کنید بایستی بتوانید از ایران پول دریافت کنید. مشکل این است که همین کشورها و این بانک‌ها، خودشان نمی‌خواهند در معرض این تحریم‌ها قرار بگیرند، حتی اگر فقط در مورد دارو باشد.

دلیل دوم این است که امکان انتقال پول توسط بانک به ایران حتی بنام یک آژانس سازمان ملل متحد یا فعالیت دیپلماتیک، وجود ندارد. اگر پرداخت غیرممکن باشد، هیچ شرکتی کالایی را به شما نمی‌فروشد، حتی اگر رسماً بحث معافیت در مورد آن مطرح باشد.

نکته سوم اینکه، تحریم‌ها شرکت‌های حمل‌ونقل ایرانی که قرار است کالا را تحویل دهند و یا شرکت‌هایی که باید آن‌ها را بیمه کنند را نیز در برمی‌گیرد که این امر باعث می‌شود از تحویل محصول حتی اگر هزینه‌اش پرداخت شده باشد، جلوگیری شود.

این سه موضوع بسیار حساس بوده و استثناهای بشردوستانه را کاملاً غیرکاربردی می‌سازند. نهایتاً برای ارسال کمک‌های بشردوستانه به ایران، اخذ مجوز از اداره کنترل دارایی‌های خارجی ایالات‌متحده (Ofac) ضروری است که فرآیندی بسیار پیچیده و طولانی است و نیاز به مداخله وکلای متخصص دارد.

سؤال: در ایران، افرادی که به علت هزینه‌های بالای زندگی تظاهرات می‌کنند، بی‌توجهی دولت را به‌جای تحریم‌های آمریکا عامل این امر می‌دانند. این امر را چگونه توضیح می‌دهید؟

اول‌ازهمه، اجازه دهید به شما بگویم که من نمی‌توانم در مورد تظاهراتی که فراتر از وظایف من است صحبت کنم. اکنون می‌توانم دو نکته را به شما بگویم. اولین مورد این است که وقتی من در ایران بودم، تظاهرات پس از کاهش یارانه مواد غذایی اساسی صورت گرفت و من از دولت درباره این تصمیم پرسیدم که محروم‌ترین اقشار مردم را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد و پاسخی که به من داده شد پاسخی است که در سایر کشورهای تحت تحریم مشاهده کرده‌ام، یعنی با کاهش درآمد دولت به دلیل تحریم‌ها، دولت دیگر قادر به پیگیری برنامه‌های اجتماعی خود برای مردم نیست.

بنابراین وقتی پول کمتری به دست می‌آورید، نمی‌توانید قیمت کالاها را پایین نگه‌دارید. همچنین برای من توضیح داده شد که بازنگری در سیستم کمک‌های دولتی امکان ارائه کمک‌های مستقیم به فقیرترین اقشار مردم را فراهم می‌کند.

اما بررسی این امر فراتر از وظایف من است. هدف من از سفر به این کشور پرداختن به مسائل سیاسی نبود، بلکه مشاهده اتفاقات این کشور، بررسی حقایق و انتقال آن‌ها بود.

سؤال: به نظر ایالات‌متحده و متحدانش در خاورمیانه، تحمیل تحریم‌ها علیه ایران تنها راه وادار کردن ایران به تغییر سیاست در منطقه خواهد بود...

نباید فراموش کنیم که امروزه هیچ تحریمی از سوی شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران وجود ندارد. بااین‌حال، این نهاد تنها مرجعی است که به وضع تحریم‌ها اختصاص دارد همان‌گونه که این امر در سال ۲۰۱۰ رخ داد که متعاقباً این تدابیر به‌طور اساسی با امضای توافق بر سر موضوع هسته‌ای ایران کاهش یافت.

همچنین یادآوری می‌کنم که این ایران نبود که از توافق هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۸ خارج شد، بلکه ایالات‌متحده بود که چنین کرد. به‌عنوان استاد حقوق بین‌الملل می‌توانم اضافه کنم که اگر دیگر تحریم‌هایی از سوی شورای امنیت سازمان ملل وجود نداشته باشد، حقوق بین‌الملل این امکان را به دولت‌ها نمی‌دهد که تحریم‌های یک‌جانبه به‌ویژه در بخش‌های مالی و بانکی وضع کنند.

به نظر من اگر می‌خواهید به نتایج مثبت برسید، باید در چارچوب قوانین بین‌المللی عمل کنید. شما نمی‌توانید با در پیش گرفتن مسیر غیرقانونی شکلی را حل کنید و امروز تحمیل بسیاری از این تحریم‌ها، غیرقانونی است.

علاوه بر این، وقتی به عمق این موضوع نگاه می‌کنید، متوجه می‌شوید که اثربخشی تحریم‌ها کم است. من شخصاً هیچ نمونه درستی ندیدم که تحریم‌های یک‌جانبه نتیجه‌ای مثبت در یک کشور داشته باشد. حتی مطالعات آکادمیک وجود دارد که نشان می‌دهد تحریم‌های قانونی شورای امنیت سازمان ملل در دستیابی به هدف مورد نظر چندان مؤثر نبوده است. به همین دلیل این نهاد سیاست خود را در این زمینه تغییر داده است.

سؤال: نمی‌ترسید سخنان شما در خدمت تبلیغات جمهوری اسلامی ایران علیه آمریکا باشد؟

من یک کارشناس هستم که برای شورای حقوق بشر سازمان ملل کار می‌کند. هدف من از سفر به این کشور پرداختن به مسائل سیاسی نبود، بلکه مشاهده اتفاقات در آن و بررسی حقایق و انتقال آن‌ها بود. بنابراین، گزارش اولیه‌ای که ارائه کردم حاوی هیچ اظهارنظر سیاسی نبود. این گزارش یک ارزیابی از جنبه‌های قانونی، وضعیت آمار و ارقام و واقعیات موجود همراه با توصیه‌ها و جمع‌بندی برای تمامی مخاطبینم بود.

بنابراین، من فکر می‌کنم ارقام، واقعیات و حقایق به‌عنوان دلیل و مدرک، مهم هستند. این سازوکار تنها سازوکاری است که می‌تواند به صیانت از حقوق بشر کمک کند. باز هم می‌گویم من کار سیاسی نمی‌کنم بلکه راستی آزمایی می‌کنم و ارزیابی‌های قانونی تهیه می‌کنم.