امینه کاکه‌باوه؛ یک ایرانی‌تبار که می‌تواند در پیوستن سوئد به ناتو سرنوشت‌ساز باشد

اجلاس مهم سران کشورهای عضو ناتو که یکی از موضوعات اصلی دستور جلسه آن پیوستن سوئد و فنلاند به این پیمان است، روزهای ۲۹ و ۳۰ ژوئن در مادرید برگزار می‌شود. دولت ترکیه تاکنون بر مخالفت خود با عضويت این دو کشور در ناتو تأکید کرده و فرصت چندانی برای قانع کردن آنکارا برای پس گرفتن وتوی اين تصميم باقی نمانده است.

تحت تأثیر این وضعیت امیدواری به تحقق سریع روند پیوستن اعضای جدید به ناتو، اکنون جای خود را به ناامیدی داده است.

از اظهارنظرهای سیاستمداران در بروکسل، مقر مرکزی ناتو و استکهلم و هلسینکی، پايتخت‌های سوئد و فنلاند چنین برمی‌آید که حل اين معضل قبل از اجلاس مادرید ممکن است مقدور نباشد و بن‌بست در رایزنی‌های مربوط به پیوستن سوئد و فنلاند به ناتو ممکن است در ماه‌های آینده ادامه پیدا کند.

بیشتر در این باره:

از مثلث استثنایی فنلاند، سوئد و ناتو چه می‌دانید؟

همه نگاه‌ها متوجه رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور مرموز ترکیه است که مواضع تند او در برابر فنلاند و سوئد اکنون بسیار بیشتر از روزهای اول جدی گرفته می‌شود. برخی به آن سوی آتلانتیک می‌نگرند و امیدوارند که جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا بتواند این معضل را حل کند. این امیدواری نیز تاحدی وجود دارد که ماگدالنا اندرسون نخست‌وزیر سوئد، و سانا مارین نخست‌وزیر فنلاند، بتوانند با مانورهای سیاسی و دیپلماتیک به حل این مشکل کمک کنند.

ولی یک نفر دیگر نیز ممکن است در حل این بن‌بست نقش بسیار مهمی داشته باشد، هر چند از سایر بازیگران اصلی در این ماجرا سرسخت‌تر است. او امینه کاکه‌باوه، کرد ایرانی، پیشمرگه سابق گروه کومله و نماینده مستقل پارلمان سوئد است که به دلیل تعادل آرای احزاب مختلف در تصمیم‌گیری‌های این نهاد نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.

خانم کاکه‌باوه بدون شک یکی از جالب‌ترین، بحث‌برانگیزترین و شناخته‌شده‌ترین سیاستمداران سوئد است. فقط کافی است عنوان کتاب زندگینامه او را در نظر بگیریم؛ «امینه، نه بزرگتر از یک کلاشنیکوف».

خانم کاکه‌باوه سال ۱۳۴۹ در کردستان ایران متولد شد. او در سن ۱۳ سالگی به عنوان پیشمرگه به صفوف گروه کرد کومله پیوست و شش سال بعد به سوئد مهاجرت کرد. در دهه اول اقامت در سوئد ضمن اشتغال به کارهای گوناگون از جمله پیشخدمتی در خانه‌ها، توانست با شرکت در کلاس‌های شبانه تحصیلات خود را ادامه دهد و با مدرک کارشناسی ارشد در رشته علوم اجتماعی از دانشگاه استکهلم فارغ التحصیل شد.

او در سال ۲۰۰۸ به عنوان یکی از نمایندگان حزب چپ سوئد وارد پارلمان سوئد شد. حتی یکی از مجله‌های سیاسی سوئد یکبار او را به عنوان «چهره برجسته سال» برگزید.

به رغم آن که خانم کاکه‌باوه خود را یک مارکسیست می‌داند، در پی یک اختلاف فکری و سیاسی طولانی با رهبران حزب چپ سوئد حدود سه سال پیش از این حزب اخراج شد. محور اصلی این اختلافات شدید و خصمانه این بود که خانم کاکه‌باوه حزب چپ سوئد را به نادیده گرفتن ساختارها و عرف پدرسالارانه در جامعه مهاجران سوئد متهم می‌کرد و در مقابل آنها دیدگاه‌های خانم کاکه‌باوه را «اسلام‌ستیزانه» می‌دانستند.

بیشتر در این باره:

دیدار نمایندگان سوئد، فنلاند و ترکیه درباره ناتو

شهرت او پس از جدا شدن از حزب چپ سوئد افزایش یافت. حزب سوسیال دمکرات که در پارلمان سوئد در اقلیت بود، سال گذشته با رأی خانم کاکه‌باوه توانست رأی کافی برای تشکيل دولت را به دست بياورد و ماگدالنا اندرسون، رهبر این حزب به مقام نخست‌وزيری رسيد.

حزب سوسیال دمکرات برای کسب حمایت و رأی خانم کاکه‌باوه به او وعده‌های بزرگی داد که مهم‌ترین و بحث‌برانگيزترين موارد آن حمایت از مطالبات و حقوق کردها در داخل و خارج از سوئد است.

بحث‌برانگیزترین وعده‌های دولت سوسیال دمکرات سوئد به خانم کاکه‌باوه اين موارد هستند:

همکاری با «حزب اتحاد دمکراتیک» يک نیروی چپ‌گرا در کردستان سوریه که دولت ترکیه چشم دیدن آن را ندارد.

حمایت از «یگان‌های مدافع خلق» نیروی مسلح کردهای سوریه که از نظر آنکارا شاخه‌ای از حزب کارگران کردستان ترکیه (پ‌ک‌ک) و يک گروه تروريستی تلقی می‌شود. حزب کارگران کردستان ترکیه (پ‌ک‌ک) علاوه بر ترکیه، از سال‌ها پيش از سوی دولت آمریکا و اتحادیه اروپا نیز یک گروه تروریستی قلمداد می‌شود.

و بالاخره حمایت از درخواست آزادی صلاح‌الدین دمیرتاش، یک سیاستمدار کرد ترکیه که از چند سال پیش در زندانی است.

ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود.

هفته گذشته در پی درخواست احزاب مخالف برای رأی عدم اعتماد به وزیر دادگستری، دولت سوسیال دمکرات سوئد در آستانه سقوط قرار گرفت. در یک رأی‌گیری بسیار حساس، بار دیگر رأی خانم کاکه‌باوه در نجات دولت سرنوشت‌ساز شد.

هر چند این بار حزب سوسیال دمکرات سوئد برای جلب حمایت او به خانم کاکه‌باوه وعده جدیدی نداده است، ولی او به رسانه‌ها گفت انتظار دارد دولت سوئد تحریم تسلیحاتی ترکیه را ادامه دهد و محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی نهادهای امنیتی در مورد حدود ۱۳۰ کرد ساکن این کشور که به دلیل ارتباط با «یگان‌های مدافع خلق» سوریه تهدید امنیتی تلقی می‌شوند، کاهش یابد.

او در عین حال بدون هیچگونه تهدیدی یادآوری کرد که هفته آینده نیز یک رأی‌گیری بسیار مهم در مورد بودجه بهاره در پارلمان سوئد برگزار می‌شود و اگر در این فاصله حزب سوسیال دمکرات با احزاب دست راستی مخالف دولت به توافق نرسد، بار دیگر رأی او در تصویب لایحه بودجه تعیین‌کننده خواهد بود.

با توجه به اینکه فنلاند به صورت هماهنگ و مشترک با همسایه بزرگتر خود سوئد تقاضای عضویت را مطرح کرده و بعید است به تنهایی به ناتو بپیوندد. به نظر می‌رسد که ضعف دولت فعلی سوئد حداقل در آینده نزدیک مانع توافق با ترکیه خواهد شد.

بیشتر در این باره:

ناتو و مسئله ترکیه؛ «دردسرساز، اما غیرقابل چشم‌پوشی»

بسیاری از کشورهای غربی تحریم تسلیحاتی ترکیه به دلیل حمله نظامی آن کشور به شمال سوریه را لغو کرده و یا از ابتدا آن را اعمال نکردند. ولی در حال حاضر بعید است که دولت سوئد حداقل در آینده نزدیک همچون ساير کشورهای غربی تحريم‌های نظامی عليه ترکيه را بکند. علاوه بر این، بسیار بعید به نظر می‌رسد که سوئد «یگان‌های مدافع خلق» در سوریه را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار دهد. اين نيرو متحد اصلی آمريکا در نبرد عليه گروه «خلافت اسلامی» در سوريه بوده و اين همکاری هنوز ادامه دارد.

هر چند سوئد سال‌ها پیش همزمان با اتحادیه اروپا و آمریکا حزب کارگران کردستان ترکیه (پ‌ک‌ک) را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داده، ولی استرداد اتباع ترکیه که از سوی آنکارا به همکاری با این گروه، «یگان‌های مدافع خلق» و اپوزيسون ترکيه متهم شده و ساکن سوئد هستند، بعید به نظر می‌رسد.

وضعیت سیاسی ترکیه نیز این معادلات را پیچیده‌تر کرده است. میزان محبوبیت رجب طیب اردوغان به دلیل افزایش شدید نرخ تورم و پیامدهای اقتصادی آن طی یک سال اخیر در حد چشمگیری کاهش یافته است. آقای اردوغان از شروطی که برای موافقت با عضويت سوئد و فنلاند در ناتو، از جمله اعمال فشار بر کردها و سایر مخالفان حکومت ترکیه تعيين کرده، می‌تواند برای دامن زدن به احساسات ناسیونالیستی و جلب آرا در آستانه انتخابات ریاست جمهوری سال آینده استفاده کند.

ولی شاید مهم‌تر از آن انتخابات پارلمانی سوئد است که ماه سپتامبر برگزار می‌شود.

در انتخابات پارلمانی سوئد شاید خانم کاکه‌باوه نتواند کرسی خود را حفظ کند و حتی در صورت انتخاب مجدد ممکن است موقعیت ویژه خود به عنوان رأی تعیین‌کننده در تصمیم‌گیری‌های پارلمان را از دست بدهد. در آن صورت دولت سوئد می‌تواند از اجرای وعده‌های بزرگی که به او داده شده، شانه خالی کند.

شاید هم خیلی زودتر از انتخابات پارلمانی و در رأی‌گیری هفته آینده پارلمان سوئد در مورد لایحه بودجه حزب سوسیال دمکرات سوئد از حمایت خانم کاکه‌باوه و وعده‌هایی که به او داده چشم‌پوشی کند، چون می‌داند اکثریت قابل توجهی از مردم کشور طرفدار پیوستن به ناتو هستند و نه تقابل با اردوغان آن هم به دلیل مطالبات و حقوق مردم کرد.

در هر صورت اگر قرار باشد معضل عضویت سوئد و فنلاند قبل و یا در جریان اجلاس سران ناتو در مادرید حل شود، یکی و یا همه طرف‌های ماجرا که در ایجاد این بن‌بست نقش دارند، باید عقب‌نشینی کرده و امتیاز بدهند.