عدالت و شفافیت در پرداخت مالیات با قانون پایانه های فروشگاهی

به گزارش خبرنگار مهر، در روزهای گذشته، کسبه تهران و دیگر شهرها با بستن مغازه‌های خود، نسبت به طرح جدید مالیاتی دولت، یعنی نصب سامانه پایانه‌های فروشگاهی و طرح مالیات بر تراکنش‌ها اعتراض کردند.

هرچند این اعتراضات در حال حاضر فروکش کرده، ولی قطعاً برای جامعه این سوال مطرح شده است چرا دولت سیزدهم در این شرایط که به خاطر تصمیمات ناشی از طرح موسوم به اصلاح اقتصادی و حذف ارز ۴۲۰۰ و همچنین التهابات بازار ارز تحت فشار رسانه‌ای است، به سراغ طرح جدید مالیاتی رفته است. به منظور شفاف شدن این موضوع لازم است چند نکته مطرح شود که در ادامه بررسی می‌شود.

چرا مالیات مهم است؟

مالیات یک نوع هزینه اجتماعی است که شهروندان پرداخت می‌کنند تا دولت‌ها بتوانند وظایف مندرج در قانون اساسی را در جهت توسعه اجتماعی و اقتصادی محقق کنند. به همین علت گفته می‌شود مالیات ابزاری حکومتی برای تأمین منابع حکمرانی خوب و برقراری ایستگاه‌های توسعه‌ای در هر مقطع برنامه‌ای و زمانی است.

به طور کلی منابع مالیاتی به دلیل نوسان نداشتن و شفاف بودن، بهترین گزینه برای اداره حکومت است و از آن به عنوان محکم‌ترین پل برای عبور از اقتصاد نفتی یاد شده است.

وزیر اقتصاد در این باره با بیان اینکه اگر بخواهیم کشور را تورمی اداره نکنیم و اقتصاد را به نفت گره نزنیم تا با تغییر قیمت‌ها در بازار جهانی، نون و پنیر مردم گران نشود پس باید کشور را با مالیات اداره کنیم، گفت: اینها پارادوکس‌های سیاست‌گذاری و دشواری‌های عملی است.

سهم کم مالیات از بودجه

بررسی کشورهای توسعه یافته نشان می‌دهد که سهم عمده درآمدهای دولت را درآمدهای پایدار مالیاتی تشکیل می‌دهد. برای مثال بر اساس داده‌های صندوق بین المللی پول در دانمارک ۹۸ درصد، نیوزیلند ۹۷ درصد، استرالیا ۸۰ درصد و در کانادا و بریتانیا نیز بیش از ۷۰ درصد از بودجه را درآمدهای مالیاتی تشکیل می‌دهد.

در لایحه بودجه ۱۴۰۱، درآمدهای مالیاتی با افزایش ۶۲ درصدی همراه بوده و سهم مالیات از بودجه نسبت به قانون بودجه سال جاری با ۱۳ درصد افزایش به ۳۸.۴ درصد رسیده است.

لازم به ذکر است بر اساس توضیحات خزانه‌داری کل کشور، میزان وصولی درآمدهای مالیاتی در سال ۱۴۰۰ در حدود ۳۲۴ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان بود که این میزان رکورد تحقق درآمد مالیاتی با ۱۱۰ درصد آنچه در بودجه پیش بینی شده بود را زد.

قانون پایانه‌های فروشگاهی چیست؟

در فرآیند مالیات ستانی، مهم‌ترین موضوع، دریافت مالیات به شیوه‏ای عادلانه و شفاف است. سیستم‌های مالیاتی دنیا در حال گذار از رویکرد مودی محور به سمت داده محور است تا حد الامکان فرصت‌های ایجاد تعارض منافع را از بین ببرند. در سال‌های گذشته مالیات مشاغل بر اساس چانه زنی بین مودی و مأمور مالیاتی تعیین می‌شد و سالانه درصد بر میزان مالیات سال قبل افزوده می‌شد. شیوه‌ای که امکان ایجاد فساد و تعارض منافع را به شدت تشدید می‌کرد.

ازاین‌رو تصویب قانونی تحت عنوان «قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان» در سال ۱۳۹۸ ازجمله مهم‌ترین اقدامات در این زمینه است. مطابق این قانون، مشمولانی که بر اساس فراخوان سازمان امور مالیاتی کشور موظف به نصب و استفاده از پایانه‌های فروشگاهی هستند باید ضمن استفاده از پایانه فروشگاهی، نسبت به درج مشخصات خواسته‌شده در سامانه متعلق به سازمان امور مالیاتی کشور اقدام کنند و خریدوفروش کالاها و خدمات خود را از طریق این پایانه‌ها انجام دهند و برای مشتریان خود نیز رسیدهای ممهور به آرم سازمان امور مالیاتی کشور ارائه کنند.

بر اساس قانون مذکور، هر رایانه، دستگاه کارت‌خوان بانکی (pos)، درگاه پرداخت الکترونیکی یا هر وسیله دیگری که امکان اتصال به شبکه‌های الکترونیکی پرداخت رسمی کشور و سامانه مودیان را داشته و از قابلیت صدور صورتحساب الکترونیکی برخوردار است; پس مشمولان فراخوان شده نیازی به خرید و نصب دستگاه‌ها و تجهیزات دیگری ندارند بلکه فقط باید در سامانه سازمان امور مالیاتی کشور ثبت گردند.

با اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان، از یک سو تحقق رصد فعالیت‌های اقتصادی و برنامه ریزی کارآمد در این حوزه میسر و از سوی دیگر مشاغل مختلف نیز از مزایا و قابلیت‌های این سامانه در برقراری نظم، شفافیت و اعتماد برخوردار می‌شوند. مهمترین هدف این سامانه، شفاف‌سازی فعالیت‌های اقتصادی و تجاری و درنتیجه نیل به اهداف دولت الکترونیکی، برقراری عدالت مالیاتی، مدیریت جریان مالی و تقویت نظارت در مبادلات اقتصادی از سوی نظام مالیاتی می‌باشد.

متن کامل قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان از اینجا قابل دریافت است.

داوود منظور، رئیس سازمان مالیاتی در این باره با بیان اینکه نظام‌های مالیاتی در دنیا به سمت رویکرد داده محور حرکت می‌کند، گفت: قانون پایانه‌های فروشگاهی در سال قبل تصویب شد و ما وقتی کار را تحویل گرفتیم ۱۰ درصد آن تکمیل شده بود و با اقدامات و همکاری با شرکت‌های دانش بنیان آن را تکمیل کردیم و تا تیرماه از این سامانه رونمایی خواهیم کرد.

رعایت عدالت در پرداخت یارانه / صاحبان مشاغل کمتر از کارمندان مالیات می‌دهند

همانطور که گفته شد، مهمترین جنبه قانون پایانه‌های فروشگاهی، اخذ عادلانه مالیات است. به گفته رئیس شورای مالیاتی کشور، ۵۰ درصد اقتصاد کشور از معافیت و شبه‌معافیت مالیاتی برخوردار است.

به بیان دیگر با وجود آنکه بسیاری از مردم، از جمله جامعه کارگری و کارمندی قبل از دریافت حقوق مالیاتشان کسر می‌شود ولی بخش زیادی از جامعه مالیات یا همان هزینه‌های اجتماعی خودشان را پرداخت نمی‌کنند و این عادلانه نیست.

همچنین در اینباره مهدی موحدی بکنظر، رئیس مرکز آموزش، پژوهش و برنامه‌ریزی سازمان مالیاتی در صفحه خود در فضای مجازی نوشت: در سال ۱۴۰۰، وصول مالیات از صاحبان مشاغل ۱۷ ه. م. ت بوده یعنی هر صاحب شغلی بطور متوسط در کل سال حدود ۵ میلیون تومان مالیات پرداخته است در حالی که هر حقوق‌بگیر دولتی به طور متوسط حدود ۹ میلیون تومان مالیات پرداخته است.

بدون شک بخش زیادی از جامعه، از از سازمان امور مالیاتی در اخذ عادلانه مالیات از همه صاحبان مشاغل حمایت می‌کنند.