کشاورزی در چهارمحال و بختیاری آری یا خیر؟

ایسنا/چهارمحال و بختیاری رئیس هیات مدیره انجمن هیدرولوژی ایران گفت: نگاه ما در بخش کشاورزی باید براساس آمایش سرزمین  و بر مبنا و محوریت آب باشد، بررسی‌ها نشان می‌دهد کشاورزی در چهارمحال و بختیاری و بسیاری از نقاط کشور نمی‌تواند به عنوان منبع اشتغال و درآمد باشد.

روح‌الله فتاحی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه محدودیت منابع آب مربوط به کل کره زمین بوده و سهم آب‌های شیرین و تجدیدپذیر دنیا کمتر از یک درصد است، اظهار کرد: کشور ما در موقعیت خاص جغرافیایی یعنی در منطقه خشک و نیمه خشک واقع شده است، بنابراین ایران از جمله کشورهایی است که در خط مقدم بحران آب قرار دارد.

دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه شهرکرد افزود: بحران آب براساس شاخصه‌هایی تعریف می‌شود که یکی از آن‌ها سرانه آب تجدیدپذیر است، ۱۳۰ میلیارد مترمکعب آب تجدیدپذیر برآورد شده در کشور وجود دارد که طبق استانداردهای جهانی باید ۶۰ درصد از آن به عنوان آب قابل برنامه‌ریزی برای استفاده در نظر گرفته شود، از طرفی مهم‌ترین تقاضای جمعیت، تامین مواد غذایی بوده که این امر برعهده بخش کشاورزی است.

فتاحی با اشاره به اینکه آیا می‌توان کشاورزی را باتوجه به محدودیت منابع آبی به عنوان محور اصلی فعالیت و اشتغالزایی تعریف کرد، گفت: جواب ۱۰۰ درصد منفی است، هر چند در کشور اگر با انجام آمایش سرزمین برخی نقاط پتانسیل‌هایی برای کشاورزی داشته باشند اما این مساله محدود به مقدار آبی است که می‌توان به بخش کشاورزی اختصاص داد.

وی بیان کرد: اینکه به فکر رونق کشاورزی و ایجاد اشتغال از طریق این بخش به شیوه سنتی باشیم، اشتباه استراتژیک است این درحالیست که می‌توان روش‌های نوین کشاورزی را نه در قالب توسعه کشاورزی بلکه در قالب بهبود روش‌های کشت و کار برای صرفه‌جویی بیش‌تر در مصرف آب و اختصاص این آب به بخش‌های دیگر که ارزش افزوده بیشتری را به همراه داشته، کارساز باشد.

مفهومی در مهندسی منابع آب به نام آب مجازی وجود دارد، یعنی آبی که برای هر کالا مصرف می‌شود تا به دست مصرف‌کننده برسد، متاسفانه محصولات کشاورزی به دلیل شرایط آب و هوایی خاص به طور عمده آب بسیار زیادی را مصرف می‌کنند، همچنین در مراحل بعدی که فرآوری محصولات کشاورزی است با مصرف آب بیش از استاندارد جهانی مواجه‌ایم.

دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه شهرکرد توضیح داد: اگر در منطقه‌ای همچنان اصرار بر کشت محصولات پرآبی از جمله برنج و هندوانه بوده، این امر به معنای هدر دادن منابع آب، نیروی انسانی و خاک است، بنابراین یکی از راهکارها برای این مساله کشت محصولات با نیاز آبی کم و تغییر الگوی کشت برای هر منطقه از کشور خواهد بود.

فتاحی ادامه داد:  سند راهبردی آب استان تهیه و پتانسیل‌های هر منطقه مشخص شده ‌است، یکی از پتانسیل‌های موجود در کشور، لزوم افزایش سهم آب سبز در بخش کشاورزی بوده، البته توسعه باغات دیم با آبیاری تکمیلی یکی از پیشنهادات مطرح شده در آن سند بود، زیرا اجرای این امر می‌تواند تقریبا معادل کشت آبی، محصول تولیدی داشته باشد.

رئیس هیات مدیره انجمن هیدرولوژی ایران توضیح داد: توسعه باغات دیم با آبیاری تکمیلی نیازمند ترویج است، البته ترویج به معنای این است که وزارت جهاد کشاورزی در هر منطقه به صورت پایلوت چند هکتار باغ دیم از گونه‌های منطبق با آن منطقه را کاشت و به بهره‌برداری برساند تا مردم مشاهده کنند که ایجاد باغ دیم با آبیاری تکمیلی، هزینه و آب مصرفی کمتری را به دنبال دارد و با انجام این کار می‌توان زمینه اشتغال تعدادی از افراد را فراهم کرد.

وی گفت: نگاه ما در بخش کشاورزی باید براساس آمایش سرزمین و بر مبنا و محوریت آب باشد، بررسی‌ها نشان می‌دهد کشاورزی در چهارمحال و بختیاری و بسیاری از نقاط کشور نمی‌تواند به عنوان منبع اشتغال و درآمد باشد، یعنی باید به خودکفایی محصولات کشاورزی دست یابیم و محصولاتی با مصرف آب کمتر و بهره‌وری بالاتر جایگزین محصولات سنتی ما شود.

فتاحی در خصوص اینکه آب ناشی از بارش در استان به روان‌‍‌آب تبدیل و به دلیل شیب‌دار بودن به پایین‌ سرازیر می‌شود، تصریح کرد: یکی از جنبه هایی که مغفول واقع شده و حتما باید به آن توجه شود، بحث آبخیزداری با تکنیک‌های مکانیکی و بیولوژیکی است که کنترل میزان فرسایش و روان‌آب، افزایش میزان نفوذپذیری آب درون خاک و استفاده از آب استحصالی برای کشت دیم را به دنبال دارد، بنابراین لازم است در بخش آبخیزداری سرمایه‌گذاری بسیاری صورت گیرد.

دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه شهرکرد اضافه کرد: بسیاری از سیل‌های مخربی که در کشور اتفاق می‌افتد به دلیل این است که برای توسعه کشاورزی، جنگل‌ها و مراتع را به دیم‌زار تبدیل کردیم که این عوامل موجب افزایش پتانسیل روان‌آب سطحی شده است، البته باتوجه به اینکه شیب استان زیاد است با تشدید فرسایش خاک و نبود زمان کافی برای نفوذ آب به درون خاک مواجه‌ایم.

وی بیان کرد: چهارمحال و بختیاری به عنوان حوضه آبریز دو رودخانه بزرگ کشور یعنی کارون و زاینده رود و بخشی از دز باید بخشی از منابعی درآمدی که از پایین‌دست رودخانه(در قالب نیروگاه برق آبی و استفاده از آب در بخش شرب و صنعت) تامین می‌شود صرفا به آبخیزداری این استان اختصاص داده شود.

رئیس هیات مدیره انجمن هیدرولوژی ایران با تاکید بر اینکه باید به استانی همچون چهارمحال و بختیاری به عنوان استان آبخیز، اهتمام بیشتری به بحث آبخیزداری جامع صورت گیرد، خاطرنشان کرد: سود این امر نه تنها برای استان، بلکه برای استان‌های دریافت‌کننده آب از چهارمحال و بختیاری نیز خواهد بود، بنابراین آبخیزداری در معنای جامع خود، کلیدی‌ترین اقدام برای مساله آب و خاک در استان و سایر نقاط کشور است.

انتهای پیام