از "کنوکارپوس" تا "مگس‌ سفید"؛ بازهم پای سودجویان درمیان است

در حالی که کشور با چالش‌های زیست محیطی مختلفی چون خشکسالی، تغییر اقلیم، ریزگرد، فرونشست زمین و بیابان‌زایی مواجه است، ورود گونه‌های گیاهی مهاجمی چون "کنوکارپوس" و "پالونیا" محیط زیست شکننده ایران را با چالش‌های جدیدی روبرو کرده و موجب خسارات زیست محیطی زیادی شده است.

به گزارش ایسنا، درختی همیشه سبز است که معمولاً در مناطق گرمسیر و خاک شور کاشته می‌شود. این درخت نیاز به زهکشی و مواد معدنی آلی ندارد و مقاومت خوبی در برابر محیط سخت دارد و مقاوم به شوری و گرما و همچنین کم‌آبی است، در عین حال بنا بر اظهارات ثابت نشده از نظر علمی بسیار حساسیت زا و به شدت به زیر ساخت‌های شهری آسیب وارد می‌کند.

نام این درخت که یک گونه گیاهی مهاجم و منشا تولید آفت در ایران است،  "کنوکارپوس" نام دارد.

این گونه مهاجم تنها بخشی از بلاهایی است که بر اساس اقدامات غیر علمی به کشور وارد و همچون آواری بر محیط زیست شکننده ایران تحمیل شده است.

بر اساس گفته‌ها، ۷۰ درصد فضای سبز شهر اهواز به کاشت این درخت مهاجم اختصاص یافته است، چون سایه خوبی دارد.

نمونه دیگر این اقدامات وارد کردن و کاشت گیاه "پالونیا" در شهرهای شمالی کشور است که عده‌ای آن را درخت "پولساز" معرفی کردند، ولی دکتر آخانی استاد دانشگاه تهران این گفته را بی اساس می‌داند، چرا که گیاهان سریع الرشد دارای چوبی باکیفیت پایین هستند.

وی تاکید دارد که این گونه‌ها زمانی که از زادگاه خود خارج می‌شوند، به دلیل آنکه مهاجم طبیعی ندارند، به سرعت رشد می‌کنند و برای کشور مبدا، آفت‌زا می‌شوند.

چالش محیط زیست کشور با مهاجمان

دکتر حسین آخانی، استاد پردیس علوم و محقق حوزه محیط زیست دانشگاه تهران در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: متاسفانه سال‌ها است که فرهنگ اشتباهی در کشور رونق یافته و آن این است که "هر چیزی خارجی خوب است!". این فرهنگ منجر به بی‌توجهی به داشته‌های خودمان به ویژه در حوزه‌هایی چون فضای سبز و محیط زیست شده است.

وی ادامه داد: افرادی از سال‌های قبل گونه‌هایی که خارجی‌ها روی آنها مطالعه و اهلی کردند را به کشور وارد و اقدام به کاشت این گونه‌های گیاهی کردند. این اقدامات کار آسانی است، به گونه‌ای که بر اساس آن یک کسب و کار شکل گرفته است؛ ولی این اقدام ترکیبی از راحت‌طلبی و منفعت طلبی و ناآگاهی با چاشنی فساد است.

آخانی، خاطرنشان کرد: نتیجه این اقدام آن خواهد شد که به یک باره در شهری مانند تهران، "چمن" و کاشت درختان سوزنی برگ" نماد فضای سبز و بی‌توجهی به گونه‌های گیاهی بومی کشور می‌شود و در نهایت سود چنین اقدامی به سمت اندک افرادی می‌رود که در این حوزه فعال هستند.

این استاد دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه این رویکرد در جنوب ایران و خوزستان به شکل بدتری انجام شده است، اضافه کرد: در جنوب ایران که منطقه گرمسیری و بسیار مستعد برای رشد یکسری از گونه‌های گیاهی مهاجم است، گونه‌های گیاهی چون "کهور آمریکایی" و یا "کنوکارپوس" در این منطقه رواج داده شد که گرفتاری‌های بزرگی را نیز برای مردم ایجاد کرده است.

گیاه کنوکارپوس

آخانی به کاشت گیاه کنوکارپوس در جنوب کشور اشاره کرد و گفت: یکسری شواهد وجود دارد که این گیاه در هنگام بارندگی آلرژی ایجاد می‌کند، ولی در این زمینه میان متخصصان اختلاف نظر وجود دارد که آیا این نظریه صحیح است یا خیر و مقالاتی نیز در این زمینه منتشر شده است و من این موضوع را نه، رد می‌کنم و نه ۱۰۰ درصد آن را قبول دارم، به دلیل اینکه نیاز به مطالعات بیشتری دارد.

وی اضافه کرد: ولی آن چیزی که مسلم است و خسارت‌های بسیار بسیار سنگینی که این گیاه وارد کرده است، نمونه آن آسیب‌هایی است که به سیستم آب و فاضلاب شهری وارد شد؛ چون ریشه‌های این گیاه وارد لوله‌های آب و فاضلاب شهری می‌شود و اگر دقت شود، سال‌ها است که شهر اهواز در سال‌های اخیر به دلیل گرفتگی فاضلاب، با چالش‌هایی مواجه شده و مسایل بهداشتی زیادی را برای مردم ایجاد کرده است.

آخانی با اشاره به برخی ناآرامی‌ها در این شهر به دلیل نبود برخی از زیر ساخت‌ها، یکی از متهمان اصلی این ماجراها را گیاه "کنوکارپوس" دانست که به زیر ساخت‌های شهری اهواز و بسیاری از شهرها که اقدام به کاشت این گیاه کرده‌اند، آسیب‌های فراوانی وارد کرده است.

باز شدن پای مهاجم دیگر در سایر شهرها!

این استاد پردیس علوم دانشگاه تهران با بیان اینکه کاشت گونه‌های مهاجم در سایر استان‌های کشور نیز رخ داده است، گفت: متاسفانه یکی از اتفاقات خطرناکی که در شمال کشور رخ داد، وارد کردن گیاه خطرناک چینی به نام "پالونیا" (Paulownia) از سوی عده‌ای سودجو است و از آنجایی که این گیاه رشد زیادی دارد، بر روی آن تبلیغ زیادی صورت گرفت و با یکسری گفته‌های عام پسند، این درخت "درخت پول ساز" نامگذاری شد و اعلام کردند، این درخت اگر کاشته شود، ۵ سال دیگر درخت بزرگی خواهد شد و می‌توان چوب آن را فروخت و میلیاردها دلار ثروت آفرینی کرد.

آخانی با تاکید بر اینکه، اینکه گفته می‌شود این گونه یک گیاه پول ساز است، گفته دروغی است، توضیح داد: گیاهان سریع‌الرشد، چوب با کیفیتی ندارند و چوب کنوکارپوس نیز پفکی است و اگر بخواهیم از آن به عنوان چوب استفاده کنیم، باید با یکسری از پلیمرها مخلوط شود که این کار غیر محیط زیستی است. چون چوب یک ماده آلی است و می‌تواند در طبیعت تجزیه شود، ولی اگر برای افزایش استحکام آن از یکسری پلیمری استفاده شود، محصول نهایی که شبه نئوپان است، برای محیط زیست خطرناک است.

وی ادامه داد: متاسفانه یک عده افراد سودجو که یکی از آنها از کارشناسان یکی از دانشگاه‌ها بود و خود را به نام استاد دانشگاه معرفی کرد، بر روی این درخت تبلیغ و نهالستان‌هایی را ایجاد کردند و لوگوی دانشگاه نیز بر روی این گیاه خطرناک زده شد.

آخانی با تاکید بر اینکه این درخت نه تنها در سطح وسیع در شمال کشور بلکه در همه جای ایران توسعه داده شد، به گونه‌ای که اخیرا مشاهده کردم این در نورآباد ممسنی، اطراف تالاب زریوار و جاهای دیگر این درخت که مصرف آب زیادی هم دارد، کاشته شده است.

این استاد دانشگاه تهران تاکید کرد: همچنین این گیاه دارای پاجوش‌های خطرناکی است و اگر این گیاه در جایی کاشته شود، نمی‌توان آن را از بین برد، به گونه‌ای که برخی که اقدام به کاشت این درخت در باغ خود کردند، می‌گفتند، حتی نمی‌توانند آن را قطع کنند، چون ریشه این گیاه در سطح اراضی پخش می‌شود و مشکلات عدیده‌ای را برای باغداران ایجاد می‌کند.

به گفته وی این درخت همچنین یکی از گیاهانی است که میزبان آفات است و هر جایی که کاشته می‌شود، باغات آن منطقه را به شدت آلوده خواهد کرد.

سنبل آبی گونه مهاجم دیگر در پیکره محیط زیست ایران

این استاد دانشگاه از دیگر مشکلات محیط زیستی در شمال کشور را کاشت گیاه "سنبل آبی" عنوان کرد و گفت: اخیرا این گیاه وارد تالاب انزلی شده و تمام تالاب‌های منطقه را گرفته و حتی وارد دریای خزر نیز شده است. این گونه گیاهی یک مهاجم خطرناک است، چون به حدی رشد این گیاه بالا است که در مدت چند روز یک تالاب را پر می‌کند و همه گیاهان و آبزیان را از بین می‌برد.

وی ادامه داد: به غیر از اینها، نمونه‌های زیاد دیگری وارد فضای سبز شمال کشور شده‌اند که به تدریج هر کدام اثرات خود را نشان می‌دهند.

طغیان مگس سفید با گونه‌ مهاجم گیاهی!

آخانی، نمونه دیگر گونه‌های مهاجم را کاشت توت امریکایی در تهران نام برد و افزود: ایران سال‌ها درخت توت می‌کاشت و مشکلی در کشور نداشتیم، ولی زمانی که توت آمریکایی به کشور وارد و کاشته شد، محل زیست مگس سفید شد!

رفتار متفاوت گونه‌های مهاجم در کشور مبدا و مقصد

آخانی با تاکید بر اینکه هر گونه گیاهی در خانه خودش مهاجم نیست، اظهار کرد: گیاه "پالونیا" در چین کشت و استفاده تجاری می‌شود، ولی مساله این است که ما باید توجه کنیم که ایران کشوری است که با کمبود آب مواجه و فلور ما یک فلور بسیار حساس است؛ از این رو ما نباید این گونه‌های مهاجم را وارد کشور کنیم.

وی مثال بارز در این زمینه را ویروس کرونا دانست که تا زمانی که در بدن خفاش است، مشکلی ایجاد نمی‌کند، ولی وقتی این ویروس وارد اکوسیستم بدن انسان می‌شود، مشکلات جدی را ایجاد می‌کند، به گونه‌ای که صدها هزار میلیارد دلار به اقتصاد جهانی خسارت وارد کرد.

این استاد محیط زیست دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه این گونه‌ها وقتی از اکوسیستم خود دور می‌شوند، از آنجایی که دارای دشمنان طبیعی نیستند، به سرعت رشد می‌کنند، ادامه داد: در این صورت است که این گونه‌ها خودشان "آفت‌آور" می‌شوند.