ایران هسته‌ای در ساعت صفر؛ ساخت چهار بمب اتمی در سه ماه؟

گزارش تازه آژانس از فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی حاکی از رسیدن زمان «فرار اتمی» ایران به ساعت صفر و فراهم آمدن آمادگی برای انجام یک انفجار اتمی در کمتر از یک ماه (زمان لازم برای مونتاژ قطعات محموله انفجاری) و قابلیت ساختن چهار بمب در کمتر از سه ماه، بعد از اتخاذ تصمیم به آغاز حرکت است.

فرار اتمی یا (break out) اصطلاحی است که در مورد زمان لازم برای دسترسی به سوخت کافی برای ساختن بمب و یا مبادرت به انفجار اتمی، بعد از آغاز حرکت در این مسیر، به کار می‌رود.

مطابق اظهارات مسئولان وقت دولت آمریکا، در سال ۲۰۱۶ و از زمان اجرایی شدن توافق اتمی ماه ژوئیه سال ۲۰۱۵ با قدرت‌های جهانی، ایران به دلیل کاهش دادن ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود، و همچنین محدودیت تعداد و کیفیت کار سانتریفیوژهایی که داشت، در فاصله یک سال تا ظرفیت ساختن بمب بود.

در حال حاضر این فاصله کاملاً پر شده و ایران در هر زمان که بخواهد قادر به ساختن بمب اتمی و یا دست‌کم مبادرت به انفجار اتمی آزمایشی و پیوستن (اعلام شده و یا اعلام نشده) به گروه کوچک (۹ کشورشناخته شده) دارای بمب اتمی است.

ذخایر اورانیوم غنی‌شده

مطابق گزارش آخیر دبیرکل آژانس، ایران تا ۱۵ ماه مه سال جاری ذخایر اورانیوم با غلظت ۶۰ درصد (HEU) خود را به ۴۳.۱ کیلوگرم رسانده که این مقدار بعد از تبدیل گاز هگزا فلوراید به جرم، ۶۳.۸ کیلوگرم و در صورت افزایش غلظت آن به ۹۰ درصد (WGU)، برای تبدیل به فلز و استفاده به عنوان خرج انفجاری در یک بمب اتمی کافی است.

بیشتر در این باره:

آژانس: ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران به ۱۸ برابر حد مجاز در برجام رسیده است

ظرفیت کنونی غنی‌سازی اورانیوم ۶۰ درصدی ایران ماهانه ۴.۳ کیلوگرم است که با استفاده از گاز اورانیوم با غلظت کم (تا ۵ درصد) صورت می‌گیرد.

در روش تازه غنی‌سازی ۶۰ درصدی، به جای روش قدیمی که غنی‌سازی در دو یا سه مرحله صورت می‌گرفت، غنی‌سازی می‌تواند مستقیماً در یک مرحله تا رسیدن به غلظت بالا انجام شود و در نتیجه تولید اورانیوم با غلظت نظامی (۹۰ درصد) سرعت عمل بیشتری داشته و در زمان کوتاه‌تری انجام می‌گیرد.

بنا بر گزارش آژانس، ۹۰ درصد از اورانیوم ۶۰ درصد غنی‌شده ایران به مرکز اتمی اصفهان که در آن تجهیزات تبدیل گاز اورانیوم به فلز اورانیوم قرار دارد، منتقل شده است.

ایران همچنین با استفاده از اورانیوم ۲۰ درصد غنی‌شده موجود و افزایش غلظت آن به حد نظامی (۹۰ درصد)، به کمک سانتریفیوژهای پیشرفته‌تر کنونی خود (آی آر ۴ و آی آر ۶)، می‌تواند طی یک ماه اورانیوم کافی با غلظت نظامی برای ساختن دو بمب و یا انجام دو انفجار اتمی آزمایشی داشته باشد.

بنا بر تخمین تازه آژانس، ایران تا تاریخ ۱۵ ماه مه سال جاری، دست‌کم ۲۳۸.۴ کیلوگرم اورانیوم با غلظت ۲۰ درصد به صورت گاز و ۳۶ کیلوگرم در سایر اشکال شیمیایی داشته است.

با استفاده از یک آبشار شامل ۱۶۶ سانتریفیوژ مشغول به کار در مرکز فوردو، هر ماه ۲۰ کیلوگرم اورانیوم با غلظت ۲۰ درصد آماده می‌شود.

با در نظر داشتن حجم اورانیوم ۲۰ درصد غنی‌شده کنونی، از زمان آغاز فرار اتمی و با استفاده از باقیمانده اورانیوم با غلظت تا ۲۰ درصد و بخشی از اورانیوم حدود ۴.۵ درصد غنی‌شده، ایران می‌تواند سومین بمب اتمی خود را تا فاصله یک ماه و نیم بعد بسازد.

در کمتر از سه ماه بعد از آغاز فرار اتمی و با استفاده از موجودی اورانیوم با غلظت تا ۴.۵ درصد و افزایش غلظت آن به سطح نظامی، ایران قادر به ساخت چهارمین بمب اتمی خواهد بود و در فاصله شش ماه قادر به ساختن پنجمین بمب اتمی که این مرحله در حقیقت هدف اولیه طرحی را که از آن به عنوان پروژه «آماد» یاد شده تأمین خواهد کرد؛ طرحی که در کنار پروژه موسوم به «نمک سبز»، (اشاره به تولید تترا فلوراید، و مرحله‌ای مقدماتی برای غنی‌سازی اورانیوم در مراحل تکمیلی) به منظور هموار ساختن راه رسیدن حکومت ایران به ظرفیت ساختن بمب اتمی و همچنین سفیه حمل بمب (موشک بالیستیک) تدوین و پیگیری شده است.

پروژه آماد

با ترور محسن فخری‌زاده مهابادی در هفتم آذر سال ۱۳۹۹، نقش او در طراحی و اجرای پروژه آماد و اصل طرح که به منظور ساختن بمب اتمی تدوین شده بود، بار دیگر مطرح شد.

فخری‌زاده، از نیروهای سپاه پاسداران، معاون وزیر دفاع جمهوری اسلامی و رئیس «سازمان پژوهش‌های نوین دفاعی-سپند» بود، نهادی که در آن اجرای طرح ساخت بمب اتمی پیگیری می‌شد.

بیشتر در این باره:

اسرائیل: ایران به‌طور خطرناکی به سلاح‌ هسته‌ای نزدیک می‌شود

اسناد منتشر شده نشان می‌دهند که فخری‌‌زاده پیش از ورود به برنامه اتمی ایران، به همراه حسن تهرانی‌مقدم که از او به عنوان پدر برنامه موشکی یاد می‌کنند، به کره شمالی سفر کرد و در پایه‌گذاری صنعت موشک‌‌سازی ایران با همکاری کره شمالی و لیبی نقش داشت.

در دولت محمود احمدی‌‌نژاد، فخری‌زاده همراه با فریدون عباسی دوانی به برنامه‌های اتمی جمهوری اسلامی وارد شد و بنا بر ادعای سازمان مجاهدین خلق در سال ۱۳۹۷ قبل از سومین آزمایش بمب اتمی کره شمالی به این کشور سفر کرد.

فخری‌زاده یکی از پنج ایرانی بود که نام او در فهرست ۵۰۰ فرد قدرتمند جهان که نشریهٔ آمریکایی فارن پالیسی سالانه منتشر می‌کند، درج شده بود.

به علاوه نام فخری‌زاده در قطعنامه ۱۷۴۷ شورای امنیت، نیز جزو افراد تحریم‌شده ایران قرار داده شده بود.

یکی از مراکز مشکوک اتمی ایران که در ردیف چهار مرکز مورد پرسش آژانس انرژی اتمی قرار دارد و همچنان محل اختلاف باقی مانده، سایت موسوم به «مریوان» است که نه در کردستان، بلکه در منطقه آباده در استان فارس واقع شده است.

این محل ظاهراً تحت نظارت وزارت دفاع جمهوری اسلامی، در نیمه دوم دهه ۱۳۷۰ شمسی زیر نظر علی شمخانی (وزیر دفاع وقت – دبیر فعلی شورای عالی امنیت ملی) توسط مؤسسات زیر مجموعه قرارگاه خاتم الانبیاء وابسته به سپاه پاسداران ساخته شد و در آن بخشی از برنامه هسته‌ دارای ابعاد نظامی ایران، از جمله بخشی از اقدامات و آزمایش‌های لازم برای ساختن چاشنی انفجاری و ماشه بمب اتمی توسط سازمان پژوهش‌های نوین دفاعی (سپند) صورت گرفت.

مهندس هاشمی‌تبار یکی از مديران پروژه‌های محرمانه سپاه که طرح‌‌های مختلف ساخت تونل و مراکز مخفی سپاه را انجام می‌داده، بر اجرای طرح ایجاد مرکز مریوان نظارت داشته است.

بیشتر در این باره:

نهادهای اطلاعاتی آلمان: افزایش چشمگیر در تلاش ایران برای دستیابی به فناوری اتمی

بنا بر گزارش ۲۳ فوريه ۲۰۲۱ آژانس، در سال ۲۰۰۳ در فضای باز این محل آزمایش‌‌های انفجاری با قدرت بالا جهت ساخت ماشه شلیک نوترونی صورت گرفته است.

پیشتر اسناد متعدد از ساخت کپسول انفجاری در شهرک صنعتی اراک توسط متخصص‌های اوکراینی به نام ويچسلاو دانیلکو و ولادمير پدالكو و حمل آن به پارچین (ورامین) نیز به منظور انجام شلیک نوترنی و در راه تلاش برای ساختن ماشه بمب اتمی منتشر شده بود.

در اسناد تاکنون منتشرشده، از فردی به نام سعید برجی، از متخصصین آزمایش‌های انفجاری و همکار دانیلکو یاد شده که در سال ۲۰۱۱ همراه با دو فرد دیگر شاغل در «سپند» به نام‌‌های خداداد میهمی و حسین غفوری، در رابطه با سایت «احمدآباد» که احتمالاً منظور سایت مریوان است، کار می‌کردند.

مجموعه فعالیت‌های اتمی جمهوری اسلامی برای دست یافتن به ظرفیت ساخت بمب اتمی پیشتر در مجموعه‌ای از اسناد و مدارک با نام پرونده «پی-ام-دی» قرار داده شده بود که مراد از آن فعالیت‌های اتمی مشکوک به داشتن ابعاد نظامی بود و این پرونده با «ابتکار» دولت وقت آمریکا در فاصله چند روز پیش از نهایی شدن توافق اتمی ژوئیه سال ۲۰۱۵ بسته شد، هر چند اسناد آن همچنان باقی است و در سال‌های بعد از توافق ابعاد تازه یافته، به طوری که ضرورت بازدید از چهار مرکز اتمی اعلام‌نشده جمهوری اسلامی (پارچین، شیان لویزان، مریوان و تورقوزآباد) را برای آژانس اجتناب‌ناپذیر ساخته است.

اظهارات مسئولان جمهوری اسلامی

علاوه بر اسناد فنی و قابلیت‌ها و ظرفیت‌های ایجاد شده برای ساختن بمب اتمی، مسئولان جمهوری اسلامی نیز در مجال‌های متعدد و متفاوت به موضوع ساختن بمب اتمی اشاره کرده‌اند.

فریدون عباسی، نماینده اصولگری کنونی مجلس و رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی ایران، در آذر ماه سال گذشته، بعد از ترور محسن فخری‌زاده در راه دماوند از او به عنوان فردی نام برد که «سیستم» دستیابی ایران به سلاح اتمی را ایجاد کرد.

پیش از او نیز «محمود علوی»، وزیر اطلاعات دولت «حسن روحانی»، گفته بود که براساس فتوای خامنه‌‌ای تولید سلاح هسته‌ای حرام است؛ اما اگر ایران مجبور شود، به سمت ساخت سلاح اتمی خواهد رفت.

بیشتر در این باره:

مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران: برای موفق نشان دادن خود حاضر به تساهل و تسامح نیستیم

بنا بر گفته او: «تحفظ ما درباره سلاح هسته‌ای بر اساس فتوای رهبر معظم انقلاب بر حرمت سلاح هسته‌‌ای کاملاً مشخص است، منتهی فخری‌زاده این سیستم را ایجاد کرده بود و مسئله‌‌اش هم فقط دفاع از کشور خودمان نبود. جمهوری اسلامی استفاده از بمب اتمی را غیر شرعی می‌داند و سراغ آن هم نمی‌رود، اما اگر گربه‌‌ای را گوشه‌‌ای گیر بیندازند، ممکن است رفتاری کند که گربه‌‌ای که آزاد است، آن رفتار را نمی‌‌کند».

علی مطهری نماینده و نایب رئیس سابق مجلس نیز چندی پیش در مصاحبه با باشگاه خبرنگاران دانشجویی ایران (ایسکا)، وابسته به سپاه پاسداران در سال جاری گفت: «از همان ابتدا که وارد فعالیت هسته‌‌ای شدیم هدفمان ساخت بمب و تقویت قوای بازدارنده بود، اما نتوانستیم محرمانه بودن این مسئله را حفظ کنیم و کار ما افشا شد».

در سال‌های جنگ با عراق محسن رضایی در منصب فرمانده سپاه، در نامه‌نگاری با هاشمی رفسنجانی و بعد رسیدن آن نامه به خمینی، توفیق در جنگ را، علاوه بر سایر ملزومات، موکول به داشتن بمب اتمی کرده بود و هاشمی نیز به نوبه خود از بمب اتمی اسلامی برای مقابله با اسرائیل یاد کرده بود.

به این ترتیب انکار مسئولان جمهوری اسلامی به هیچ ترتیب نمی‌تواند کرده‌ها و اقدامات ۲۵ سال گذشته آنها را برای دست پیداکردن به ظرفیت ساخت بمب اتمی، در تردید قرار دهد و دو تصمیم تلافی‌جویانه روزهای هشتم و نهم ماه ژوئن جاری تهران، در پاسخ به تصویب قطعنامه شورای حکام آژانس که با اکثریت قاطع ۳۰ رأی از ۳۵ کشور دارای حق رأی عضو شورا صورت گرفت، می‌تواند نقطه آغاز فرار اتمی ایران تلقی شود.

وضعیت کنونی ایران را در مقایسه با بحران اتمی ۲۵ سال اخیر کشور را می‌توان بی‌سابقه، خطیر و حادترین مرحله آن تاکنون شمرد و نتیجه گرفت که تلاش‌های پرهزینه و طولانی حکومت ایران برای رسیدن به بمب اتمی اینک به وضعیت ساعت صفر رسیده و خاموش کردن دوربین‌های «فراپادمانی» آژانس در تأسیسات اتمی ایران، بخصوص دوربین‌های نظارت راه دور بر غلظت غنی‌سازی یا OLEM را می‌توان نقطه شروع «فرار اتمی» ایران تلقی کرد؛ اقدامی که در صورت خنثی ماندن تلاش‌های خارجی برای متوقف ساختن آن، می‌تواند ایران را در وضعیت برخورد نظامی و حتی جنگی ویرانگر قرار دهد.

نظرات طرح شده در این یادداشت، الزاماً بازتاب دیدگاه رادیوفردا نیست.