حرکت فرونشست ها از مناطق حاشیه به مناطق شهری تهران/ خطر زیر پای شهروندان

حرکت فرونشست ها از مناطق حاشیه به مناطق شهری تهران/ خطر زیر پای شهروندان 

فرونشست ها از حاشیه ها به مناطق شهری تهران رسیده اند. جدیدترین آمارها از نقشه فرونشست ها نشان می دهد که هم اکنون مناطق 19، 17، 18 و 10 در مرز فرونشست قرار گرفته اند. تراکم جمعیتی، البته نشان می دهد که خطر در این محدوده ها بالاست. در حاشیه تهران نیز می توان از ورامین نام برد که حالا اغلب زمین های کشاورزی آن منطقه از بین رفته است. در واقع یکی از آسیب های فرونشست که کمتر مورد توجه قرار می گیرد، نابودی زمین های کشاورزی است که چون آبخوان ها از بین رفته، زمین دیگر قابلیت کشت ندارد.

معصومه آمیغ، رئیس اداره ترازیابی دقیق و تداخل سنجی راداری سازمان نقشه برداری کشور با بیان این مطلب به گذر ریل راه آهن تهران- مشهد از این منطقه اشاره کرده و به «ایران» می گوید که وضعیت این منطقه خطرناک است.

او می گوید: البته ما خطر این منطقه را طی نامه نگاری ها به سازمان راه آهن اعلام کرده ایم، آنها نیز متوجه این موضوع هستند و به ما پاسخ دادند که در این محدوده، سرعت لکوموتیوها را پایین می آورند. این منطقه از نظر آنها محدوده خطر بود، اما بعدها ما با آماری که استخراج کردیم به این نتیجه رسیدیم که این منطقه فرونشست است و ممکن است باعث شکست خطوط ریلی بشود که می دانیم کوچک ترین انحرافی در ریل ها چه فاجعه ای ممکن است به بار بیاورد. البته مسئولان راه آهن نسبت به این خطر آگاهند و همکاری خوبی هم با ما داشته اند اما بازرسی باید مداوم باشد.

شهروندان اما همچنان با این نگرانی مواجهند. اگر سرعت قطار کم نشده و یا این ترفند از سوی لکوموتیوران فراموش شود، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ اصلا آیا همین کاهش سرعت می تواند جلوی فاجعه را بگیرد؟ آمیغ می گوید: شرکت راه آهن باید در این زمینه تصمیم گیری کند، اما مسلما بهتر است که خطوط از این منطقه جابه جا شود.

براساس آخرین آمارها، هم اکنون نرخ فرونشست در ورامین در مناطق کشاورزی و حاشیه شهر حدود 23 سانتیمتر تخمین زده می شود. آمار فرونشست در 4 منطقه شهری تهران البته کمی متغیر است، اما حدودا بین 18 تا 20 سانتیمتر است. این کارشناس می گوید: آمارها نشان می دهد ظاهرا نرخ بیشینه در حال کاهش است اما در برخی از مناطق تهران ما می بینیم که طی یکی دو سال آمار فرونشست دوبرابر شده است و معلوم نیست به چه علتی این اتفاق افتاده است. به هرحال اگر سازه ای آسیب دیده، قبل از بروز فاجعه باید ترمیم شود.

او ادامه می دهد: ما در جلسات منظمی که با مدیریت شهری داشته ایم این اخطارها را داده ایم و آنها در جریان این گزارش ها هستند. تا آنجا که مطلع هستم کارگروه کم آبی به طور جداگانه برای هر استان سیاست هایی را ابلاغ کرده است. مثلا در شهر تهران بحث آبیاری فضای سبز مطرح است که دیگر با آب شرب و چاه انجام نمی شود و از آب فاضلاب استفاده می کنند. شهرداری هم پیگیر این موضوع است. حتی از سوی قوه قضائیه هم این موضوع درحال پیگیری است.

او ادامه می دهد: در مجموع نسبت به 4 سال پیش، نرخ بیشینه کاهش یافته اما در برخی نقاط افزایش هم داشته ایم. البته این کاهش نرخ معلوم نیست به خاطر مدیریت آب زیرزمینی اتفاق افتاده یا به اعتقاد برخی زمین شناسان از مرگ آبخوان هاست. یعنی دیگر آبی نمانده که بخواهد استفاده شود چون لایه های خاک به هم فشرده شده و دیگر زمین نمی تواند پایین تر برود. وزارت نیرو می تواند در این زمینه روشنگری کند. البته در بعضی استان ها اعلام کرده اند که به خاطر بارندگی برخی آبخوان ها سیراب شده است.

خطر فرونشست ها در کمین شهرها نیز هست. آنطور که آمیغ می گوید: اگر فرونشست در شهرها رخ دهد باعث از بین رفتن جاده ها و خیابان ها می شود. به طوری که این گسیختگی ها هم اکنون در برخی جاده های مواصلاتی جنوب تهران به وضوح دیده می شود و وزارت راه باید مدام این شکاف ها را ترمیم کند. در بازدیدهای همکاران ما مشخص شد در مناطق مسکونی هم ترک های ناشی از فرونشست ها بویژه در نقاطی که اختلاف جابه جایی وجود دارد، خطراتی را برای سازه ایجاد می کند. در بین مناطق شهری، اصفهان وضعیت وخیم تری دارد.

اعلام مناطق پرخطر با ذکر جزئیات محدوده ها شاید راهکار مناسبی برای جلوگیری از تراکم بالای مناطقی باشد که با خطر فرونشست مواجهند. با این همه برخی ها از ذکر این مناطق شانه خالی می کنند. جالب اینکه برخی از شهروندان در تماس با سازمان نقشه برداری قبل از خرید خانه جویای وضعیت فرونشست در منطقه مورد نظرشان می شوند و این یعنی مردم حق دارند و مایلند که از خطراتی که در انتظارشان است باخبر شوند!

خطر فرونشست ها البته محدود به زیرساخت های حمل و نقل و ساختمان های عمومی و مسکونی نیست، آثار تاریخی که بعضا ثبت جهانی هم دارند، در پی تشدید پدیده فرونشست دچار ترک خوردگی، شکستگی و آسیب شده اند.

کارشناسان معتقدند که پدیده فرونشست یک پدیده جهانی است و اغلب کشورها از جمله امریکا، چین، ژاپن و مکزیک با آن دست و پنجه نرم می کنند. اگرچه نرخ فرونشست در ایران بسیار بالاست اما این به معنای نبود این پدیده در دیگر کشورها نیست. فرونشست در امریکا سابقه 60 ساله دارد و در آریزونا 12 سانتیمتر تخمین زده می شود. درحالی که تکنولوژی پیشرفته وجود دارد و کنترل آب مرتب انجام می شود. در ایران اما به دلیل اقلیم خشک و بیابانی، کشت محصولات آب بر و نبود مدیریت پایدار در بحث آب این شرایط بغرنج تر است.

تهران به مرز ورشکستگی اکولوژیکی رسیده

در تهران چه خبر است؟ وضعیت پایتخت در مقایسه با دیگر کلانشهرها بهتر است یا بدتر؟ محمد درویش، فعال محیط زیست در گفت و گو با «ایران» در ابتدا به آمار سازمان زمین شناسی که در سال 2005 منتشر شده اشاره کرده و می گوید که براساس این آمار بخش هایی از تهران به صورت نقطه ای تا 36 سانتیمتر هم در سال دچار فرونشست می شوند. البته عمده این فرونشست ها در جنوب غربی تهران سمت دشت شهریار و معین آباد ورامین (جنوب شرقی تا 25 سانتیمتر است). این عدد بسیار بالاست و خطراتی را هم برای ایستگاه راه آهن ایجاد کرده است.

او با اشاره به پدیده ای به نام لوله زایی در دشت ورامین می گوید: چاه های پیزومتری در منطقه برای تراز آب زیرزمینی قرار دارد که لوله های آن چاه ها از سطح خاک بالا آمده و نشان می دهد که انگار لوله ها در حال رشد هستند درحالی که زمین پایین رفته است.

درویش با بیان اینکه در ایران الان اصفهان بدترین وضعیت را دارد، می گوید: «بویژه جنوب شهر اصفهان (دشت مهیار) که با پدیده فرونشست شدید مواجه شده است. در غرب هم زرین شهر، شمال مورچه خورت و در شرق اطراف فرودگاه هم همین وضعیت را دارند. البته آمارهایی که بعد از سال 2005 منتشر شده با توجه به اینکه چاه های غیرمجاز بسته شده است، ممکن است کمتر باشد. اما این خبر خوبی نیست چون دیگر آبی باقی نمانده که سفره ها برای از دست دادن داشته باشند. فرونشست در تهران نشان می دهد این کلانشهر به مرز ورشکستگی اکولوژیکی رسیده است، چراکه در اصل ظرفیت زیستی تهران برای 3 میلیون نفر است.

بستن چاه های غیرمجاز اگرچه اتفاق مثبتی است اما باید بدانیم آنطور که کارشناسان می گویند حتی اگر همه چاه های برداشت آب هم بسته شود، باز 8 قرن طول می کشد تا وضعیت آب های زیرزمینی به 70 سال گذشته برگردد.

پیشروی فرونشست ها از غرب به شرق تهران

فرونشست ها در تهران چگونه محاسبه می شوند؟

پدرام قودجانی، رئیس مرکز عملیات اضطراری سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران در پاسخ به این ابهام از نصب جی پی اس هایی خبر می دهد که برای بررسی میزان فرونشست محدوده دشت اطراف تهران و همین طور در نقاط مختلف شهر و استان نصب شده است. او می گوید: 12 سنسور جی پی اس یا موقعیت یاب میزان فرونشست ها را نسبت به هم شناسایی می کنند.

داده هایی که از اواخر سال 95 تا 1400 به دست آمده نشان می دهد که در دشت اطراف تهران و جنوب غربی استان تا حوالی منطقه 10، فرونشست ها تاثیراتی روی شریان های اساسی مثل پل ها، خطوط راه آهن و مترو نشان داده است.

قودجانی علت افزایش فرونشست در پهنه دشت های جنوب غربی تهران را به خاطر بافت نرم، کشاورزی و برداشت آب زیرزمینی می داند و می گوید که در مناطق شهری از منطقه 10 به بالا، (نیمه مرکزی شهر تهران) به علت بافت سخت و سنگلاخی، میزان فرونشست صفر است.

فرونشست حالا از جنوب و جنوب غربی تهران حرکت کرده و در حال پیشروی به سمت مناطق مرکزی و شرق تهران است. دستگاه های متولی آب و محیط زیست کشور از سال تنش شدید آبی و خشکسالی بی سابقه در کشور خبر می دهند و این یعنی تغذیه از سفره های زیرزمینی افزایش می یابد و خطر فرونشست ها بیشتر می شود.

منبع: حمیده امینی فرد - روزنامه ايران 


فیلمها و خبرهای بیشتر در کانال تلگرام پیک ایران