محمود افغان و شاه سلطان حسین را دوباره بشناسیم

به گزارش خبرگزاری مهر، نشست رونمایی از کتاب «سقوط اصفهان: پادشاه تصمیم نمی‌گیرد» نوشته محمد ایرانی با حضور جمعی از نویسندگان و منتقدان در باغ کتاب تهران با حضور فردین آریش، نویسنده و منتقد برگزار شد

آریش با تاکید بر ویژگی‌های خواندنی این کتاب گفت: برخورد نویسنده با تاریخ از سر تفنن نیست. یک برخورد عقلانی، پژوهش‌محور و دردمندانه است. روایتی که می‌تواند برای همین امروز هم درس‌آموز باشد و امیدوارم این کتاب قدر بیند و یک آگاهی جمعی به ارمغان بیاورد.

این منتقد افزود: در نمایشنامه‌های تراژیک مخاطب کاتارسیس، به‌معنای تطهیر و تزکیه را تجربه می‌کند. در تراژدی‌های یونان باستان بخت‌برگشتگی کاملاً مشهود است. برای همین این نمایشنامه‌ها درباره پادشاهان و درباریان است. از طرفی قهرمان تراژیک شر مطلق و خیر مطلق نیست. از همین رو مخاطب نسبت به آنها حس همدلی و شفقت می‌کند و با آنها همراه می‌شود. نویسنده سقوط اصفهان با آشنایی‌زدایی از شاه سلطان حسین و محمود افغان آنها را ملموس، انسانی و شفقت‌برانگیز به تصویر بکشد.

آریش در پایان گفته‌هایش با خوانش بخش‌هایی از کتاب گفت: هر دو پادشاهی که در کتاب به تصویر کشیده شدند اهل حد نگه داشتن نیستند. یکی از آنها با غرق شدن در خیال و رؤیا، قدرت خود را از دست می‌دهد و دیگری با واقع‌گرایی خارج از حد، تباه می‌شود.

احسان زیورعالم، پژوهشگر تئاتر و مدرس دانشگاه ضمن توضیح مختصری از آنچه در کتاب روایت می‌شود، گفت: محمد ایرانی نویسنده کتاب در یک کلیشه تاریخی دخالتی هنرمندانه کرده است. روایت‌های متداول و دم‌دستی را تغییر می‌دهد و روی کار آمدن افغان‌ها را که متأسفانه در کتاب‌های درسی کشورمان نادیده گرفته می‌شود، بازخوانی مطلوبی می‌کند. سقوط اصفهان، افغان‌ها را بخشی از هم‌فرهنگ‌های خودمان می‌داند. نگاهی که حاکمیت باید آن را تبلیغ کند.

این پژوهشگر تئاتر با بررسی سه گروه درام‌نویس تاریخی در ایران از سال ۱۳۰۰، گفت: پس از آن دوره‌ی طلایی ده‌ساله که درام‌نویسی تاریخی اوج گرفت، در قریب به ۹۰ سال اخیر ما از درام نویسی تاریخی فاصله گرفتیم. اما امروز محمد ایرانی درام تاریخی نوشته است که تفاوت‌های عمده‌ای با سه گروه درام نویس اولیه دارد. نخست آنکه خارج از کشور زندگی نکرده و قصد ندارد شبیه باستان‌گراها بدبختی‌های کنونی را در مقابل گذشته‌ای آرمانی قرار دهد. دوم آنکه با زبان ویژه‌ای که در اصطلاح به آن آرکائیک می‌گویند، نمی‌نویسد. با همان زبان امروزی قلم می‌زند. سوم آنکه درباره‌ی دوره تاریخی جذابی قلم نمی‌زند که افراد دلشان برای آن شکوه و جلال تنگ شده باشد.

زیورعالم با اشاره به اینکه «ما با اثری پست مدرن مواجه هستیم» افزود: این نمایشنامه کنایه‌ای است از وضعیت امروز ما که با وجود شباهت بسیار زیاد ویژگی‌هایمان به یکدیگر ولی نمی‌توانیم چه در سطح شاه و چه در سطح رعیت باهم گفت‌وگو کنیم.

مدرس دانشگاه در پایان گفته‌هایش افزود: امیدوارم کتاب پادشاه تصمیم نمی‌گیرد را بخوانید و همین کتاب باعث شود که در کنار فهم‌های متفاوت‌مان، گفت‌وگوهای خوبی را آغاز کنیم.

در ادامه‌ی مراسم رونمایی کتاب «سقوط اصفهان: پادشاه تصمیم نمی گیرد» بابک شهاب پژوهشگر و مترجم زبان روسی گفت: کتابی که با آن روبه‌رو هستیم یک اثر هنری و تاریخی است. چالش هنرمند در یک موضوع تاریخی بسیار زیاد است و همین هم کار را سخت‌تر می‌کند. نویسنده در چنین اثری می‌بایست وقایعی را که اتفاق افتاده، باز تحلیل نماید.
شهاب با تاکید بر مسئله‌شناسی هنر در ارتباط با سیاست، تاریخ و فرهنگ افزود: به قول پوشکین در عصر سنگین ما چه خوب که کسانی هستند همچنان به تاریخ علاقه دارند و کتابی مثل سقوط اصفهان از دل این تلاش هنرمندانه خلق می‌شود.

در بخش دیگری از این نشست محمد نورالدینی کارگردان تئاتر با مقایسه کتاب پادشاه تصمیم نمی‌گیرد و سریال هزاردستان علی حاتمی گفت: در ابتدا احساس کردم این کتاب، روایتی یک‌دست دارد ولی با ورود به نقد قدرت و فراتر رفتن از روایت‌های مرسوم و کاراکترهای سیاه و سفید، مرا غافلگیر کرد و باعث خوشحالی من شد.

در پایان این نشست محمد ایرانی نویسنده‌ی کتاب «سقوط اصفهان: پادشاه تصمیم نمی‌گیرد» نکاتی را در ارتباط با خلق کتاب، شیوه‌ی پرداخت ادبی، کهن‌الگوها و اسطوره‌های جمعی طرح کرد و پس از آن جشن امضا برگزار شد. همچنین در این نشست، نوازندگان و خوانندگان سنتی، موسیقی اصیل افغانستان و ایران را اجرا کردند.

کتاب «سقوط اصفهان؛ پادشاه تصمیم نمی گیرد» در ۵۲ صفحه توسط نشر نیو منتشر شده است.