۸۵ درصد افزایش نقدینگی توسط بانکها رقم می‌خورد

در نشست آسیب‌شناسی نقش بانکداری خصوصی در اقتصاد مطرح شد

۸۵ درصد افزایش نقدینگی توسط بانکها رقم می‌خورد

عصر اعتبار- در نشست آسیب‌شناسی نقش بانکداری خصوصی در اقتصاد مطرح شد که متاسفانه بر اساس آمار منتشر شده ۸۵ درصد افزایش نقدینگی توسط بانک‌ها در قالب پرداخت تسهیلات اتفاق می‌افتد. نقش بانک‌های دولتی و خصوصی در افزایش پایه پولی موثر بوده است. حال سوال اساسی این است که آیا دولت در خدمت بانک‌هاست و یا برعکس؟

نسخه قابل چاپ چهارشنبه ۱۵ تير ۱۴۰۱ - ۱۵:۳۴:۰۰

به گزارش پایگاه خبری«عصر اعتبار» به نقل از ایسنا، هشتاد و یکمین نشست علمی-تخصصی با عنوان "آسیب شناسی نقش بانکداری خصوصی در اقتصاد کشور" مدیریت علمی دکتر محمد جعفری و با سخنرانی آقایان دکتر علی سعدوندی و دکتر احمد کارگرمطلق با مشارکت فعال جامعه علمی، پژوهشی، دانشگاهی، اندیشگاهی، صاحب­نظران، مدیران و کارشناسان دستگاه­های اجرایی ملّی و استانی به صورت مجازی برگزار شد.

در ابتدای این نشست علمی محمد جعفری - رئیس امور اقتصاد کلان سازمان برنامه و بودجه کشور، به عنوان مدیر علمی نشست گفت: برگزاری این گونه نشست‌ها می تواند در حوزه سیاست‌گذاری مورد استفاده دستگاه‌های اجرایی قرار گیرد. مراکز پژوهشی این وظیفه را دارند تا در حوزه های تخصصی بسته‌های مطالعاتی خود را در اختیار سیاستگذار قرار دهند و بخش اجرایی کشور هم نیاز شدیدی به این مطالعات دارند.

وی در تشریح موضوع این نشست ادامه داد: سیاستگذاری پولی ما متاسفانه با مشکلات متعددی مواجه شده است و باید تلاش کنیم با پرهیز از نگاه های ژورنالیستی به صورت واقعی راه‌حل‌های درست ارائه دهیم.

جعفری در بیان تاریخچه شکل گیری بانک های خصوصی در ایران گفت:  در ابتدای دهه هفتاد همزمان با دولت ششم شاهد ظهور بانک های خصوصی در کشور بودیم. با وجود مشاهده روندهای مثبت در ابتدا به تدریج شاهد بروز کاستی های مختلفی در این زمینه شدیم، بی تردید همان زمان بانک مرکزی می توانست با ابزار نظارتی خود تا حدود زیادی این مسائل را کاهش دهد. مسائلی همچون، رقابتی شدن میزان نرخ سود بانک ها در عمل پایه های پرداخت سود را در کشور تغییر داد و متاسفانه این رقابت اشتباه، نتایج مهلکی را برای اقتصاد ایران در پی داشت.

وی ادامه داد: بنگاهداری بانک‌ها نیز یکی دیگر از آسیب‌های جدی بانکداری بخش خصوصی بود و اکنون امیدواریم در این نشست بتوانیم راهکارهای درست بازگشت بانکداری خصوصی به وظایف اصلی خود را بازیابی کنیم.

در ادامه علی سعدوندی - مدرس دانشگاه و مشاور بین المللی بانکداری به عنوان سخنران ابتدایی نشست در تبیین نقش و جایگاه بانکداری خصوصی و دولتی گفت: متاسفانه در طول چهار سال گذشته هرچه تلاش کردم با مقالات و نشست‌های مختلف ریل بانکداری را در کشور تغییر دهم موفق نشدم. کم کم به این نتیجه رسیدم که شاید هیچ انگیزه ای برای تغییر در کشور وجود ندارد.

وی در تبیین این دغدغه گفت: بر اساس مطالعات شخصی می گویم هیچ کجای دنیا چنین مدل اداره بانکی را ندیده‌ام. با این وجود در ایران بانک خصوصی را داریم که به بهترین شکل مشغول عملیات حرفه ای هستند. اما با این وجود نباید از یاد ببریم که مشکل اصلی این است که اگر حمایت حاکمیت از اکثر بانک های ما برداشته شود بسیاری از این بانک ها در کوتاه ترین زمان ممکن ورشکست می‌شوند.

این مدرس دانشگاه در تشریح انواع پول در کشور گفت: در یک مدل تقسیم بندی، پول یا تعهد دولت است یا تعهد بانک مرکزی است یا تعهد تجاری است و یا تعهد شخصی "همان چک" است. جالب است بدانید چک تعهد بخش خصوصی است و یک تفاوت با تعهد تجاری دارد، به این معنا که تعهد تجاری ضمانت حاکمیتی دارد و این تعهد تجاری بی پشتوانه است که یکی از عوامل اصلی خلق تورم های بزرگ است.

سعدوندی ضمن انتقاد از مدیریت بانک مرکزی در دوره قبل ادامه داد: عدم ارائه آمار توسط بانک مرکزی جایگاه حاکمیتی و مورد حمایت و اطمینان مردم را از این دستگاه مهم تا حدودی سلب کرده است، به گونه ای که متاسفانه شاهد وضعیت خطرناکی در خصوص اعتماد عمومی هستیم.

این مدرس دانشگاه افزود: اگر بازگشت تسهیلات پرداختی توسط بانک‌ها محقق شود و دارایی‌های بانک‌ها به فروش برسد تورم در عمل کنترل خواهد شد. اما مسئله این است که بانک‌ها به منظور پنهان کردن خطاهای خود از محل خلق پول، افزایش سرمایه می دهند که این امر خود موجب ظهور تورم می شود.

سعدوندی در تشریح عواملی که خلق پول را محدود می کند گفت: محدودیت‌های وام دهی و رفتار خانوار و شرکت‌ها، محدودیت‌های صاحبان پول از عوامل اصلی کاهش نقدینگی است. در واقع با کنترل این سه اصل می توانیم در برابر خلق پول به صورت واقعی مقاومت ایجاد کنیم، اما سیاست‌های ناساز منجر به خلق این تورم‌های لجام گسیخته می شود. به عنوان مثال اگر شما با خلق پول خود یک وام بازمانده از قبل را بازپرداخت کنید، نتیجه عملی آن ظهور تورم می شود. مثل وام هایی که در اختیار خودرو سازها قرار می دهیم ولی اگر این وام را به خریدار قرار دهیم باعث می شود خودروساز نیز خود را اصلاح کند و بانک نیز به راحتی می تواند بازپرداخت وام های خود را پیگیری کند.

وی در تشریح علت‌العلل مشکلات بانکی کشور در بخش خصوصی گفت: اگر بانک با هدف سودآوری واقعی شکل گرفته باشد، به هیچ عنوان نمی‌تواند پول نامحدود منتشر کند. چراکه این اقدام در عمل به ضرر صاحبان بانک تمام می‌شود. به عنوان مثال ظهور ادبیات نرخ بهره واقعی و نرخ بهره اسمی یکی از این مشکلات اساسی در این حوزه است.

وی در تشریح تاریخچه شکل گیری تورم و همچنین بررسی مدل بانکداری در جوامع مدرن خاطرنشان کرد: نباید از یاد برد که خلق پول در نظام ما قبل مدرن به دلیل مسائل و مشکلات تولید پول همواره کنترل شده بود اگر هم افزایش قیمتی بود بر اثر کمبود تولید بود که بعد از اصلاح تولید قیمت ها کنترل می شد. اما در دوره مدرن خلق آسان پول پدیده تورم را به همراه می آورد. در دنیای مدرن بانکداری یعنی بانکداری خصوصی و این شبکه به دلیل تمرکز بر سود آوری واقعی به عنوان صاحبان پول مبادی نظارتی در لایه های مختلف ایجاد می کنند این لایه‌های نظارتی در ابتدا توسط بانک‌ها شکل می گیرد مثل پلیس بانک‌ها و بعد از آن بانک مرکزی و چند لایه بودن نظارت باعث می شود فساد ناظر به حداقل برسد.

سعدوند در تکمیل نگاه خود به شبکه بانکی سالم گفت: تعهدات بانک مرکزی نیازمند یک نگاه حاکمیتی است و این یک اصل است مثل نسبت حاکمیت و بخش بهداشت و درمان و یا آموزش و پرورش اما نسبت این حمایت در نظام بانکی به شدت عمیقتر از دیگر نظامات است، لذا اگر این حمایت حاکمیت از بانک برداشته شود به سرعت آن بانک حذف می شود.

وی در خاتمه سخنان خود گفت: بانک اگر نتوانست از محل تسهیلات دهی سودآور باشد، ثروت مالکان بانک درگیر خواهد شد. اگر بانکی به وجود بیاوریم که ثروت صاحب بانک درگیر بانک نباشد به اشتباه خواهد رفت. لذا روسای بانک ها نباید بله قربان‌گو باشند چراکه کفایت سرمایه مهمترین ابزار رصد بانک‌هاست. کفایت سرمایه باعث می شود سود صاحبان بانک در راستای سود کشور قرار گیرد و صاحبان بانک به خلق پول بی پشتوانه دست نزنند. اگر نظارت چند لایه و کفایت سرمایه به معنای واقعی وجود داشته باشد تورم کنترل خواهد شد. نباید از یاد برد که مدیر دولتی در مقابل دولت پاسخگو است نه در برابر اقتصاد و مردم. اگر منافع شخصی و عمومی با هم همسو کنیم قطعا مشکل بانک ها و اقتصاد را حل خواهیم کرد.

احمد کارگرمطلق - مدرس دانشگاه و مشاور نظام بانکی کشور به عنوان سخنران دوم در ابتدای سخنان خود گفت: طی 10 سال با افزایش 1400 درصدی افزایش نقدینگی مواجه هستیم. از همین رو در 10 سال اخیر همواره تورم چشمگیر را تجربه کردیم. با وجود حجم بالای نقدینگی حجم جی دی پی ما در طی 10 سال اخیر رشد چندانی نداشته است. فلذا نتیجه این می شود که روند افزایش نقدینگی در خدمت رشد اقتصادی قرار نگرفته است.

کارگر در تبیین کارکرد بانک ها و تاثیر آنها در تورم کشور گفت: ریشه تورم ایجاد پول پر قدرت است و همچنین تسهیلات و وام های پرداختی بانک هاست. متاسفانه بر اساس آمار منتشر شده 85 درصد افزایش نقدینگی توسط بانک ها در قالب پرداخت تسهیلات اتفاق می‌افتد. نقش بانک‌های دولتی و خصوصی در افزایش پایه پولی موثر بوده است. حال سوال اساسی این است که آیا دولت در خدمت بانک‌هاست و یا بر عکس؟

وی در پاسخ سوال فوق ادامه داد: طبق آمار دولت در خدمت بانک‌های خصوصی است و در بانک‌های دولتی در خدمت دولت هستند این نسبت بر اساس میزان بدهی طرفین به یکدیگر قابل راستی آزمایی است.

این پژوهشگر و محقق حوزه پولی و بانکی ادامه داد: متاسفانه طبق آمار پرداخت سود سپرده از محل خلق و جذب سپرده جدید از سال 1395 به یک رویه عادی بین بانک ها تبدیل شده است. در همین خصوص 56 درصد مطالبات غیر جاری بانک ها از طبقه سر رسید گذشته به مشکوک الوصول میل پیدا کرده و این به معنای ایجاد ناترازی عمیق تر در نظام بانکی کشور است.  

وی در تشریح ناترازی بانک‌ها و همچنین مشکلات پرداخت تسهیلات گفت: با بررسی صورت های مالی بانک‌ها مشاهده می کنیم بر اساس آمار منتشره 14 بانک زیان ده هستند،  بر اساس همین آمار، نظام بانکی در مجموع 270 هزار میلیارد تومان زیان دهی دارد. بانک های دولتی تخصصی همه زیان ده هستند، بانک ملی و سپه زیان ده هستند، در مجموع بانک های دولتی 100 همت زیان انباشته دارند. با این وجود 62 درصد زیان‌های انباشته بانکی متعلق به بانک‌های خصوصی هستند. یک زنگ خطر جدی داریم. دوسوم این زیان برای بانک های خصوصی است.  شاید این جمله درست باشد که میزان تسهیلاتی که برای خرید خوردو صرف شده است بیشتر از میزان تولید خودرو در کشور باشد.

کارگر در قسمت پایانی سخنان خود گفت: مشکلات اصلی بانک‌های خصوصی از حاکمیت شرکتی شروع می شود اما این تنها آغاز مسیر دشوار بانک‌هاست.  متاسفانه ناترازی بانک ها یک پدیده رایج تبدیل شده است و از همه مهمتر دارایی های اسمی" املاک و دارایی که به پول تبدیل نمی شوند" یک پدیده رایج بین بانک‌های خصوصی تبدیل شده است. ضعف نظارت بر عملیات بانکی یک دلیل اصلی مشکلات بانک های خصوصی است.

کارگر در بیان مشکلات اصلی بانک‌ها افزود: بحث تسهیلات و تعهدات کلان یکی از مشکلات بانک‌های خصوصی است. به عنوان مثال بر اساس اسناد منتشر شده بانک رفاه 9 همت سرمایه پایه دارد ولی شاهد این هستیم که 85 همت تسهیلات به گروه سازمان تامین اجتماعی داده است و این برخلاف قانون است. یا بانک اقتصاد نوین با 3 همت سرمایه پایه 23 همت تسهیلات و تعهدات پرداخت کرده است!

وی خاطر نشان کرد: وقتی بانک‌ها وارد قسمت واقعی اقتصاد نمی شوند، وارد سفته بازی و ... می شوند. اگر قرار بر اعلام قانونی باشد به نظر می رسد متاسفانه 10 بانک شامل قانون ورشکستگی می شوند.

جعفری - رئیس امور اقتصاد کلان سازمان برنامه و بودجه کشور در خاتمه نشست در بخش جمع بندی گفت: برخی از قسمت های ساختار نظام بانکی کشور سالهاست که به یک پدیده خطرناک برای اقتصاد ملی تبدیل شده است. بانک مرکزی متوجه این خطر مهم شده است.

وی ضمن بیان مشکل املاک گران قیمت بانک‌ها ادامه داد: باید تلاش کنیم از ایده های جدید حمایت کنیم، منابع باید برای کشور نقد شود. بزرگترین مشکل در حوزه ملک و املاک بانک هاست شاید "توکنایز" کردن املاک این امکان را بتواند برای بانک‌ها ایجاد کند، به گونه‌ای که این واحدهای دیجیتالی قابلیت خرید و فروش در بازار بورس کالا را داشته باشد و دسترسی به منابع مالی را برای بانک‌ها محقق کند.

وی ادامه داد: ما تا رسیدن به حل مشکلات اصلی باید به فکر ترمیم زودهنگام باشیم. عدم نظارت بانک مرکزی هم به لحاظ ماهوی و هم شکلی به شدت احساس می شود. زیان انباشته بانک ها و بدهی بانک ها به بانک مرکزی باید تدبیری عاجل شود.

جعفری در خاتمه خاطرنشان کرد: بانکداری ما یک بانکداری بدون ربا است اما مکانیزم های آن  دچار مشکل شده است. با این وجود راه حل در دولت جدید با وجود انگیزه های رئیس جمهوری عزیز قابل تصور است و ان‌شاالله این ناترازی‌ها را حل می کنیم و امیدوارم گام به گام به سمت اصلاح نظام بانکی حرکت کنیم.