عظمت علم امام باقر (ع) از منظر علمای اهل سنت

به گزارش خبرنگار مهر، امروز همزمان با هفتم ذی الحجه شهادت امام محمد باقر علیه السلام است. فهم دقیق ابعاد وجودی امام باقر علیه السلام ممکن نیست و انعکاس تمام فضائل او که همچون اقیانوس بیکران است از توان ما خارج است ولی از باب اینکه «آب دریا را اگر نتوان کشید، هم به قدر تشنگی باید چشید» به نقل گوشه‌ای از توصیف عظمت علم امام باقر (علیه السلام) از منظر علمای اهل سنت می‌پردازیم.

پنجمین پرتو از انوار مقدس ولایت و امامت در اول ماه رجب سال ۵۷ هجری قمری مصادف با روز جمعه در مدینه منوره چشم به عالم ناسوت گشود و جهان را به قدوم خود درخشان ساخت. [۱]
پدرش امام سجاد (علیه السلام) زینت عبادت کنندگان عالم وجود؛ و مادرش «ام عبدالله» دختر امام حسن مجتبی (ع) است. پس، امام باقر (علیه السلام) هم از جهت پدر و هم از جهت مادر، فاطمی و علوی است. [۲]

زبان از توصیف شخصیت او لال، قلم‌ها از نگاشتن فضایلش شکسته و کُمیت عقل از درک جایگاه و مقام او لَنگ است. شکوه و صولت بی کرانه او، اندیشمندان را ناگزیر به بیان جملاتی شگرف در ستودن آن حضرت کرده است که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

عبدالله بن عطاء

علمای اهل سنت نقل کرده‌اند عبدالله بن عطاء که از معاصرین امام باقر علیه السلام بود در توصیف حضرت، چنین بیان داشته است: دانشمندان و علما را نزد هیچکس کوچک‌تر از آنچه نزد ابو جعفر (امام باقر) بودند ندیدم. وی در ادامه می‌افزاید: مشاهده کردم دانشمندی همچون حکم [بن عتیبه] مانند یک شاگرد در نزد او بود و زانوی ادب می‌زد. [۳]

ابن ابی الحدید معتزلی

امام باقر علیه السلام، بزرگ فقهای اهل حجاز بود و مردم از او فقه را آموختند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) وی را به «باقر» ملقب گرداند و به جابر فرمود: تو فرزندم [محمد باقر] را درک خواهی کرد؛ پس سلام مرا به او برسان. [۴]

محی الدّین نووی

وی که از علمای بزرگ شافعی است در تشریح علم امام باقر (علیه السلام) می نگارد: ابوجعفر معروف به باقر بود و او را به این عنوان نامیدند چون علم را شکافت و اصل علم و علوم پنهان و مخفی را می‌شناخت. او شخصی با عظمت و امامی تام و کامل در فضل و فضیلت بود. [۵]

ابن خلکان

این اندیشمند نامی اهل سنت در توصیف امام باقر (علیه السلام) این گونه نگاشته است: «وی فردی عالم و آقایی بزرگ بود و به او باقر گفته می‌شد چرا که علم را توسعه داد .»[۶]

شمس الدین ذهبی

این عالم پرآوازه اهل تسنن در ستایش امام باقر می‌گوید: «او یگانه گیتی بود که علم و عمل، سیادت و شرافت، اعتماد و وقار را در خود جمع کرده بود. وی به باقر شهرت یافت چون علم را شکافت و او امامی مجتهد و تالی کتاب خدا بود .»[۷]

ابن حجر هیثمی

این عالم اهل تسنن در وصف امام باقر علیه السلام این گونه نگاشته است: «وی را بدین جهت باقر نامیده‌اند که از گنج‌های پنهان معارف و حقایق احکام آن به اندازه‌ای آشکار ساخت که جز بر افراد بی بصیرت و دل‌های ناپاک پوشیده نیست و از این جا است که او را شکافنده و جامع دانش و نشر دهنده و بر افرازنده‌ی علم نامیده‌اند. برای او از استواری و ثبات در مراحل سلوک عرفانی، منزلتی است که وصف کنندگان از بیان آن عاجزند و در زمینه این سلوک و معارف دارای کلمات فراوانی است که فرصت، مجال طرح آن را نمی‌دهد. [۸]

آری؛ اوست که شکافنده علوم انبیا است و وجودش به اسلام و مسلمین عظمت بخشید و شایسته است که همه مسلمانان از این وجود نورانی فیض وافی را ببرند اما صد حیف و صد افسوس که علمای اهل تسنن خود را از این تشعشع نور محروم کرده و فقط به نقل عظمت علمی آن امام همام اکتفا کرده‌اند.

سلام و درود خدا بر او، در روزی که چشم به دنیا گشود و در روزی که چشم از دنیا فرو بست و در روزی که دوباره برانگیخته خواهد شد.

پی نوشت
[۱] مسار الشیعة، ص ۵۶.
[۲] المناقب و المثالب، ص ۳۲۷.
[۳] حلیة الأولیاء وطبقات الأصفیاء، ج ۳، ص ۱۸۶؛ تاریخ مدینه دمشق، ج ۴۵، ص ۲۷۸.
[۴] شرح نهج البلاغه، ج ۱۵، ص ۱۶۴.
[۵] تهذیب الاسماء و اللغات، ج ۳، ص ۱۰۳.
[۶] وفیات الأعیان و انباء أبناء الزمان، ج ۴، ص ۱۷۴.
[۷] سیر أعلام النبلاء، ج ۴، ص ۴۰۱.
[۸] الصواعق المحرقه، ج ۲، ص ۵۸۶.