نسخه او را در گوادلوپ پیچیدند ؟ / چرا محمدرضا شاه پهلوی مجبور شد ، یک سال سبیل بگذارد؟

در کشاکش ورود متفقین به ایران و دستور انگلیسی ها مبنی بر اخراج رضا شاه پهلوی از کشور، محمدرضا پهلوی در تاریخ ۲۶ شهریور ۱۳۲۰ یک روز بعد از اخراج شاهِ پدر از وطن، در جمع نمایندگان مجلس شورای ملی، سوگند سلطنت خورد.

انگلیسی ها که به دلیل مناسبات جدید نشات گرفته از وضعیت سیاسی، اقتصادی و امنیتیِ جنگ جهانی دوم به سلطنت رضا شاه در ایران پایان دادند، صحنه جدید سیاسی و اجتماعی ایرانِ پس از رضا خان را به گونه ای نرم تغییر دادند که بتوانند اهداف و منافع کوتاه مدت و میان مدت خود در ایران و منطقه خلیج فارس را از بن بست خارج و راه سریعتری را برای رسیدن به ایده ها و طرح های سیاسی و اقتصادی و امنیتی خود به اجرا گذارند.

محمدرضا کیست؟

محمدرضا در چهارم مرداد ۱۲۹۸ از همسر دوم رضا خان، تاج الملوک آیرُملو در تهران به دنیا آمد. جد مادریش تیمور آیرُملو میرپنج (سرتیپ اول) سپاه قزاق و از نظامیان طرفدار تزار روسیه بود که پس از روی کار آمدن بلشویکها در روسیه به ایران گریخت و خود را تسلیم انگلیسی ها کرد و جد پدریش عباسعلی داداش‌بیگ فرمانده قشون قاجار به دلیل بیماری لاعلاج و ناشناخته در هشت ماهگی غلامرضا درگذشت.

رضا خان به جز محمدرضا دو دختر و یک پسر دیگر به نام های شمس، اشرف و علیرضا از تاج الملوک داشت. او بعد از تاجگذاری در آبان ۱۳۰۴ محمدرضا را با نظر انگلیسی ها در هفت سالگی به عنوان ولیعهد انتخاب و معرفی کرد. علت این انتخاب در نظری بود که انگلیسی ها داشتند. علیرضا که سه سال از محمدرضا کوچکتر بود از نظر خلق و خو شباهات زیادی به پدر بزرگش رضا خان داشت. موضوعی که چندان مورد پسند انگلیسی ها نبود.

حسین فردوست، دوست صمیمی محمدرضا در مدرسه نظام و ارتشبد نیروی زمینی ارتش شاهنشاهی با اشاره به علت انتخاب محمدرضا به عنوان ولیعهد ایران، گفت: علیرضا از نظر خصال و شخصیت، شباهت تام و تمامی به رضاخان داشت. فردی بی‌رحم و خشن و بدون منطق بود و انگلیسی‌ها روی این خصوصیات او شناخت دقیقی داشتند و می‌دانستند که امکان اینکه بعدا در شخصیت او شکوفایی ایجاد شود وجود ندارد اما محمدرضا را از نظر شخصیت بر علیرضا ترجیح می‌دادند.

او دوران آموزش را به فرمان پدرش رضا خان به مدرسه نظام در محدوه میدان باغشاه (حُر) که توسط سرلشکر محمد نخجوان ملقب به امیر موثق تاسیس شده بود رفت و در کنار آموزشهای متداول درسی، دورههای نظامی را هم آموخت. محمدرضا در این دوره با حسین فردوست آشنا شد و با نظر پدر به عنوان دوست صمیمی انتخاب شد. فردوست مورد اعتمادترین فرد دور و بر محمدرضا بود که توانست مراتب ترقی را پس از تاجگذاری محمدرضا در دربار پهلوی طی کرد.

به صلاحدید رضا خان، محمدرضا از نیمه های شهریور ۱۳۱۰ برای ادامه تحصیل به سوییس فرستاده شد. محمدرضا با همراهی برادرش علیرضا، عبدالحسین تیمورتاش ملقب به سردار معززالملک و پسرش، علی اصغر نفیسی ملقب به مستشار الملک معلم زبان فارسی و با بدرقه اعضای خانواده با کشتی از بندرانزلی به باکو رفتند و از آنجا و با قطار از راه لهستان و آلمان به ژنو، پایتخت سوییس منتقل و دو هفته در کنسولگری کشورمان در ژنو اقامت کردند تا هماهنگی های لازم برای انتقال محمدرضا به شهر لوزان و ثبت نام در دبیرستان له روزه انجام شود اما به دلیل ناکام ماندن هماهنگیها، سال اول تحصیل را در مدرسه ای دیگر تحصیل کرد و سال دوم به دبیرستان له روزه از گران قیمت‌ترین مدارس جهان رفت.

حضور محمدرضا در سوییس پنج سال طول کشید و مدتی قبل از پایان تحصیلات در سوییس در سن ۱۷ سالگی به ایران برگشت و بقیه تحصیلاتش را تا زمان فارغ التحصیلی در سال ۱۳۱۷ در دانشکده افسری تهران پشت سر گذاشت و با درجه ستوان دومی از این دانشکده فارغ‌التحصیل شد. رضا خان پس از فارغ‌التحصیلی، محمدرضا را مسوول بازرسی ارتش کرد و به تدریج در تصمیم‌گیری‌های مهم کشور دخالت داد. او در بیشتر سفرها به گوشه و کنار کشور، رضا شاه را همراهی می‌کرد و رضا شاه به توصیه‌های پسرش در امور مختلف عمل می‌کرد.

سلطنت پسر

ایران در سوم شهریور ۱۳۲۰ در کشاکش جنگ دوم جهانی به اشغال متفقین درآمد و رضا شاه در تاریخ ۲۵ شهریور ۱۳۲۰ ناچار شد از مقام خود استعفا دهد و محمدرضا، ولیعهد با حضور در نشست فوق العاده مجلس شورای ملی، سوگند پادشاهی خورد و شاه ایران شد. همزمان ارتش شوروی و انگلیس تهران را اشغال کردند. محمدعلی فروغی، نخست‌وزیر کناره‌گیری رضا شاه و به سلطنت رسیدن محمدرضا را به اطلاع عموم نمایندگان شورای ملی رساند و سپس استعفانامه رضا شاه را خواند.

رضا شاه در متن استعفایش نوشته بود: «نظر به اینکه من همه قوای خود را در این چند ساله مصروف امور کشور کرده و ناتوان شده‌ام حس می‌کنم که اینک وقت آن رسیده‌است که یک قوه و بنیه جوانتری به کارهای کشور که مراقبت دائم لازم دارد بپردازند و اسباب سعادت و رفاه ملت را فراهم آورد بنابراین امر سلطنت را به ولیعهد و جانشین خود تفویض کردم از کار کناره نمودم از امروز که روز ۲۵ شهریور ماه ۱۳۲۰ است عموم ملت از کشوری و لشکری ولیعهد و جانشین قانونی مرا باید به سلطنت بشناسد و آنچه نسبت به من از پیروی مصالح کشور می‌کردند نسبت به ایشان بکنند. کاخ مرمر،- تهران به تاریخ ۲۵ شهریور ماه ۱۳۲۰. امضا»

این مراسم به ۱۶ سال حکومت رضا شاه بر ایران پایان داد و زمینه ساز سلطنت پسرش محمدرضا در ۲۲ سالگی شد. محمدرضا ۳۷ سال بر ایران حکمرانی کرد و در آرزوی حکمرانی طولانی تر و در رویای تبدیل ایران به پنجمین قدرت جهان زندگی کرد اما با شدت گرفتن نارضایتی های عمومی و بالا گرفتن قیام انقلاب اسلامی، رویایش به کابوس تبدیل شد.

بیشتر بخوانید :

• رمزگشایی از معمایی عجیب / چرا زنان قاجار سبیل داشتند؟ + تصاویر متفاوت و کمتر دیده شده