جهانی شدنی به افتخار تاریخ/ ساکنان بافت در انتظار دستاوردهای ثبت

خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها: زمانی که سیم‌های تمدن آسمان شهرها را خط خطی و ماشین‌ها راه خود را در شهرها هموار کردند، در جنگ نابرابر توسعه و سنت بافت‌های با اصالت شهرها و حتی روستاها یکی پس از دیگر فرو ریخت و جای خود را به مکعب‌های افقی و عمودی داد تا ایران که پر بود از هویت و تاریخ به ناگاه از داشته‌های فرهنگی گذشته اش تهی شود، تک تک شهرهای تاریخی از تهران و تبریز تا خراسان و همدان حتی شیراز و اصفهان به یکباره بافت‌های تاریخی خود را به توسعه سپردند و تک بناها تنها بازمانده این پهنه‌های تاریخی شدند.

در این میان مقاومت آخرین سنگرها در این جدال نابرابر را باید ستود، یزد و اندک شهرهای تاریخی که بافت‌های بهم پیوسته گذشته خود را به هر ترفند و شیوه‌ای نگه داشتند تا ایرانیان بدانند کشوری به وسعت تاریخ جهان دارند، آن زمان که در اجلاس ۲۰۱۵ یونسکو جهان به اعتبار تمدن و معماری یزد ایسستاد و این شهر را در فهرست میراث جهانی قرار داد، نویدی بود برای همه بازمانده‌هایی که می‌توانند طعم شیرین جهانی شدن شهر و روستایشان را تجربه کنند، اما ارمغان ثبت برای یزد چه بود، و در سالهای پس از ثبت چه اندوخته ای برایش رقم خورد؟

نگاهی که در یزد تغییر کرد

مدیرکل دفتر توسعه گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در گفتگو با خبرنگار مهر درباره دستاوردهای ثبت جهانی گفت: تفکر واندیشه تخریب برای توسعه در یزد هم وجود داشت، در همین سالهای نه چندان دور بود که مردم خود به پای خانه‌هایشان آب می‌انداختند تا زمینی عاری از تاریخ بیابند و بتوانند ارزش ملکی بنا را افزایش دهند.

سید مصطفی فاطمی افزود: در همین سال‌ها مسئولان نیز همراه با مردم نوای تخریب داشتند و به صراحت آن را بافت موریانه خورده مفسده دار می‌خواندند که باید تخریب شود و گاهی خشت‌ها در برابر لودرهایی که پشتوانه این تفکر را همراه داشت، تاب مقاومت نمی‌یافتند.

وی بیان کرد: مهمترین اتفاق پس از ثبت تغییر نگرشی بود که در مسئولان و مردم یزد بوجود آمد، ارزشی که ثبت جهانی به یزد داد باوری در تک تک شهروندان پدیدار کرد که سرخوردگی جای خود را به غرور ملی داد و ارزش تخریب به ضد ارزش تبدیل شد.

فاطمی افزود: گروه‌های داوطلبانه برای نخستین بار تشکیل شد و تعداد زیادی از بناها با گروه‌های جهادی و داوطلبی مرمت شد، تشکل‌های میراث فرهنگی و گردشگری فعال‌تر از همیشه وارد شدند و خیرین به حوزه فعالیت‌های میراث فرهنگی راه یافتند.

رتبه نخست مرمت در کشور

مدیرکل دفتر توسعه گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی اظهار کرد: تغییر نگرش و افتخار به ارزش‌های تاریخی و فرهنگی، خانه‌های بافت را یکی پس از دیگری مرمت و بازسازی کرد، مردم در کنار متولیان حفاظت قرار گرفتند و خانه‌های خود را که سال‌ها رها مانده بود، مرمت و بازسازی کردند، در این سال‌ها نه تنها در یزد که دیگر شهرهای استان نیز به تبع یزد به نهضت مرمت پیوستند با نگاهی به مرمت‌های این چهار سال رشد توجه به بافت‌ها چنان بود که با کل مرمت‌های کشور برابری می‌کرد. تنها در سال ۹۹ تعداد مرمت بناهای ثبت شده به ۹۴۷ مورد رسید.

رتبه نخست سرمایه گذاری گردشگری در کشور

فاطمی ادامه داد: یزد در سال‌های پس از ثبت به سرعت به سمت توسعه زیرساخت‌های شهری و گردشگری پیش رفت، در این بین سرمایه‌گذاران از درون و بیرون از کشور پای در ایجاد نیازهای شهری نهادند به گونه‌ای که تخت‌های اقامتی از ۳۷۰۰ تخت به بیش از ۱۱ هزار تخت رسید، هتل‌ها و بوم گردی‌ها، اقامتگاه‌های سنتی، مجتمع‌های گردشگری، کمپ‌های کویری، بین راهی‌ها، رستوران‌ها و سفره خانه‌ها و … رشدی چند برابری داشتند، باغ‌ها از ۱۰۰ باغ گردشگری گذشت و سرمایه گذاری با نگاه میراث و هویت تاریخی به شدت افزایش یافت به گونه‌ای سامانه سیپ سیک وزارت میراث آخرین آمار سرمایه گذاری خود را چنین اعلام می‌کند.

بازآفرینی شهری و افزایش خدمات

مدیرکل دفتر توسعه گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری افزود: توجه ویژه دستگاه‌های خدمات رسان و شهرداری‌ها به ارزش‌های میراثی در این ایام تغییر چهره شهر را در پی داشت، شهرداری‌ها پس از سال‌ها که در مقابل میراث‌فرهنگی قد علم کرده بودند به حوزه مرمت پیوستند و کوچه‌ها و خیابان‌ها رنگ میراث و فرهنگ گرفت، کف سازی، بدنه سازی، نورپردازی، توجه به فضای سبز، پارک‌ها و بازآفرینی محلات شتاب گرفت و بافتی که تا چند سال قبل به معضلی برای شهر بود، امروز به مهمترین مرکز پلازای شهری تبدیل شد.

رتبه نخست رشد گردشگری در کشور

وی گفت: شهرهایی چون اصفهان و شیراز از ده‌ها سال قبل شهرهای گردشگری ایران بوده اند و همواره مورد توجه گردشگران ورودی قرار داشته اما یزد هرگز نتوانسته بود در میان شهر گردشگری جایگاهی بیابد، در سالهای اخیر و به ویژه پس از ثبت جهانی، رکورد ورود مسافر در ایام مختلف سال بارها شکسته شد و تعداد گردشگران داخلی و خارجی چنان افزایش یافت که در نوروز ۹۸ قریب به یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر اسکان در یزد به ثبت رسید، روند رشد گردشگران خارجی نیز از ۲۵ هزار نفر به ۱۳۰ هزار نفر رسید.

فاطمی افزود: وزارت میراث فرهنگی در آخرین ارزیابی خود بر اساس شاخص‌های اختصاصی زیر یزد را در صدر بهترین شهرهای گردشگری ایران قرار داد و عنوان شهر چهار ستاره را به یزد اعطا کرد.

رتبه نخست ثبت آثار در کشور

مدیرکل دفتر توسعه گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بیان کرد: جریان شهرهای استان پس از ثبت به جریانی ختم شد که باعث ثبت میبد بعنوان شهر جهانی زیلو و یزد بعنوان شهر ملی زیورآلات و بافت‌های تاریخی مهریز، شاهدیه مروست، ترکان، عقدا، تفت و بافق شد، در این میان یزد با ثبت آیین‌هایی چون مراسم محرم، سدره پوشی زرتشتیان، جشن انار در کنار غذاها و نوشیدنی‌های یزدی چون قهوه یزدی، شیرینی جات یزدی، شولی و آش‌های سنتی و … صنایع دستی، پوشش‌های محلی، نام آوران و آثار ملموس و ناملموس هویت دوچندان یافت.

وی افزود: در این مدت یزد بعنوان پایتخت شهرهای پایدار جهان از سوی بنیاد جهانی انرژی انتخاب شد و عنوان پایتخت کتاب ایران، پایتخت هنرهای جدید، نخستین شهر دسترس پذیر ایران، پایلوت شهر دوستدار کودک، پایلوت شهر خلاق، شهر چهار ستاره گردشگری ایران و عناوینی بود که از سوی مجامع ملی و بین المللی رقم خورد، یزد رتبه نخست ثبت آثار تاریخی را در سال ۹۹ برای دومین سال کسب کرد.

افزایش موزه‌ها و خانه‌های خلاق

فاطمی گفت: با مرمت و بهسازی شهر و تمایل به سکونت و فعالیت هنرمندان و مجموعه داران بسیاری را به یزد کشاند، در این سال‌ها موزه‌های دیرینه شناسی، مردم شناسی، ترمه، خودرو، سنگ، پست، خضر شاه و… به موزه‌های شهر اضافه شد و خانه‌های مختلفی با خلاقیت هنرمندان و علاقه مندان به بهره برداری رسید. خانه‌های خلاق صنایع دستی چون لاری‌ها، خانه شمس، خانه حیرانی، خانه باران نگارخانه‌ها و گالری‌هایی چون خانه نقاشی، خانه ابریشمی، رازی، خانه هنر و دیگرانی چون کتابخانه گردشگری، خانه حیوانات، خانه فرش و… و کافه بام‌ها و سفره خانه‌های متفاوت یکی پس از دیگری شکل گرفتند تا پهنه خلاقیت در خانه‌های یزد شکل بگیرد.

تنوع بخشی گردشگری

فاطمی ادامه داد: یکی دیگر از آثار تحول در گردشگری یزد را باید در تنوع بخشی به داشته‌های این شهر دانست، اگر چه یزد در حوزه گردشگری فرهنگی فرهنگی تاریخی جایگاه ویژه ای داشت ولی این تنها ظرفیت یزد نبود، سال‌ها کویر در کنار یزد وجود داشت اما با احداث کمپ‌های کویری این رمل‌ها و برخان‌ها به مقاصد جدایی ناپذیر یزد بدل شدند.

وی افزود: در کنار کویر اولین کمیته‌ها و هسته‌های تور آور برای نخستین بار در کشور در یزد تشکیل شد، از گردشگری مذهبی، معنوی و ادیان که مراسم و آیین‌های مذهبی یزد را نمایان کرد تا گردشگری سلامت، کودک، تجاری که جنبه‌های دیگری از یزد بود در کنار طبیعت گردی، ژئوتوریسم و گردشگری مزرعه و روستا و شکار، گردشگری علمی و آموزشی، خوراک، جنگ، الکترونیک، ادبی، ورزشی، در دسترس، نجوم، تولید محتوا و پایدار از دیگر کمیته‌هایی بود که در کنار تشکل‌های مردم نهاد و هسته‌های گردشگری آور فعالان و علاقمندان را در کنار هم جمع کرد و پایداری گردشگری را به ارمغان آورد و امروز یزد مقصد بسیاری از انواع گردشگران با سلیقه‌های متفاوت است.

ارتباطات بین المللی و خواهر خوانده‌های جدید

فاطمی بیان کرد: ثبت جهانی عاملی است برای معرفی هر چه بهتر آثار در مجامع علمی و دانشگاه‌هایی که با یونسکو ارتباط دارند، ترجمه پرونده یزد در مجامع بین المللی و تبادل تجربیات حفاظت مرمت و مدیریت در این بین حائز اهمیت است، پس از این ثبت ارتباطات گسترده ای با موسسات بین المللی چون دفتر منطقه‌ای یونسکو و مرکز شهرهای میراث جهانی، موسسه کراتر و دانشگاه‌های سوربن، گرانوبل و بودار فرانسه و پسکارا، ساپینزا و روماتره ایتالیا و دیگر موسسات وابسته به یونسکو رقم خورد.

وی گفت: عقد تفاهم نامه‌هایی با موزه ملی آلمان و موزه ارمیتاژ روسیه نیز در همین راستا برقرار شد، در این بین شهرهای یزد ارتباطات خود را در قالب‌های گوناگون با دیگر شهرهای جهانی افزایش دادند و قراردادهای خواهر خوانده‌های جدید چون پوتی گرجستان، خیوه ازبکستان، اورومچی چین، پراگا پرتقال، گیومری ارمنستان، لینتس اتریش، گنجه آذربایجان، سویا اسپانیا، لیون فرانسه، خجند تاجیکستان، کربلا عراق، بورسا و انطاکیه ترکیه، هایدربورک آلمان برای یزد و ایمولای ایتالیا برای اردکان به امضا رسید.

به گفته فاطمی، تشکیل هسته‌های تور آور برای کشورهای چین، هند، فرانسه، آلمان، ایتالیا، اسپانیا، انگلیسی زبان‌ها، روسیه، اسکاندیناوی و اروپای شرقی و حضور ده‌ها فم تور آشناسازی در کنار تبلیغات به زبان‌های گوناگون و شرکت در نمایشگاه‌های آلمان، اسپانیا، چین، ترکیه، ایتالیا و امارات را می‌توان در این مقوله گنجاند.

تبدیل شدن یزد به مرکز رویدادها و جشنواره‌ها

مدیرکل دفتر توسعه گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ادامه داد: در سالهای پس از ثبت و افزایش گردشگران جشنواره‌ها و رویدادهای ملی و مذهبی در تک تک شهرها و روستاها افزایش یافت.

وی افزود: مراسم تاسوعا و عاشورا به مهمترین رویداد گردشگری مذهبی استان بدل شد، جشنواره‌های انار تفت و مهریز و شاهدیه و میبد و عقدا و اسلامیه و مبارکه، جشنواره تابستانه بافق، قرمه مهریز، جشنواره‌های برداشت محصولات کشاورزی از زعفران بهاباد و خرما بافق تا گیلاس و آلبالو طزرجان و ده بالا، توت مزرعه ملا، زردک خرانق، میوه‌های بهشتی نصرآباد، زردآلو فراغه، انگور مروست، ریواس علی آباد، گلابگیری منشاد، عسل بنادکوک، لبو کلوخ گاریزات، سور بادمجان ابرکوه تا جشنواره‌های خوراک و صنایع دستی، نمایشگاه‌ها ی استانی، داخلی و خارجی و رویدادهای مرتبط با آب و معماری و کویر، مسابقات گردشگری، رالی‌ها و نشست‌ها و همایش‌ها، کنفرانس‌های ملی و استانی چون خشت خام، سمپوزیوم مجسمه‌های خشتی و جشنواره‌هایی برای گردشگری چون پرسبوک، گردشگری معلولان، آشتی با کوچه‌های آشتی کنان و … باز هم یزد را بعنوان استان پیشرو در برگزاری رویدادهای گردشگری در کشور معرفی کرد.

تلاش برای جلب رضایت ساکنان بافت تاریخی

مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان یزد هم با اشاره به دستاوردهای ثبت جهانی برای حفاظت از کالبد بافت تاریخی و معماری اصیل آن در کنار حفظ آداب و رسوم و زندگی در بافت تاریخی، توجه به این دو مهم برای جلب رضایت ساکنان بافت تاریخی را از اولویت‌ها بیان کرد.

محمدرضا آخوندی از برگزاری جشنواره ثبت جهانی یزد از ۱۶ تا ۳۱ تیرماه به مناسبت پنجمین سالگرد ثبت جهانی یزد با ۶۳ عنوان برنامه خبر داد و افزود: در جهت رونق گردشگری داخلی استان یزد به استان رویدادها تبدیل خواهد شد و هر هفته یک جشنواره در استان برگزار خواهد شد تا گردشگری در استان رونق بگیرد.

امید که با فراهم کردن زیرساخت‌های گردشگری با همکاری سرمایه گذاران و بهره برداری مناسب از ظرفیت‌های تاریخی، طبیعی، روستایی، ملموس و ناملموس استان شاهد رونق روزافزون صنعت گردشگری استان باشیم.