جمعی از روشنفکران، فعالان سیاسی، مدنی و کنش‌گران اجتماعی اقوام ترک افغانستان با انتشار نامه سرگشاده‌ای‌ خواستار توجه جامعه جهانی برای «برابری، عدالت و مشارکت موثر» اقوام ترک‌تبار افغانستان شدند.

در میان ۸۶ امضاء‌کنندگان این نامه که امروز به رسانه‌ها رسیده است، نام‌های استادان دانشگاه‌ها، چهره‌های سیاسی، و همچنین تنی چند از مقام‌های ارشد دولت پیشین افغانستان دیده می‌شوند.

آنها «درخواست فوری» برای پایان «تبعیض مداوم، عمدی و به‌حاشیه رانده‌شدن مردم ترک‌تبار افغانستان از زندگی سیاسی، عمومی، نشست‌ها، کنفرانس‌ها و سمینارهای مهم بین المللی در مورد وضعیت کنونی و آینده سیاسی افغانستان» شده‌اند.

آنها یادآوری کرده‌اند که «ترک‌ها عمدتاً شامل ازبک‌ها (ازبیک‌ها)، ترکمن‌ها، قرقیزها و قزاق‌ها و غیره هستند، که وزن سیاسی و اقتصادی قابل توجهی در افغانستان دارند.»

در این نامه آمده است که «ترکان افغانستان از لحاظ تاریخی با تبعیض و بی‌عدالتی نظامند و گسترده از سوی نظام‌های حاکم مواجه بوده‌اند.»

مقام‌های طالبان اما بارها گفته‌اند که نمایندگان اقوام در «امارت اسلامی» حضور دارند. عبدالسلام حنفی، معاون رئیس‌الوزرای طالبان ارشدترین مقام از قوم ازبک در «امارت اسلامی طالبان» است.

در نامه آمده که ترک‌تباران افغانستان «در سرنگونی رژیم طالبان در سال ۲۰۰۱ نقش فوق العاده‌ای ایفا کردند»، و همچنین «در بیست سال گذشته، دختران در ولایت‌های شمالی، همه به مدرسه می‌رفتند و زنان ازبیک به‌عنوان وزیر در کابینه‌های مختلف دولت حضور داشتند.» و اکنون با «بازداشت‌های خودسرانه، شکنجه و قتل توسط طالبان» مواجه شده‌اند.

آنها می‌گویند: «از زمانی که طالبان در آگوست/اوت ۲۰۲۱ به قدرت رسیدند، ترک‌تباران با تبعیض، مجازات‌ها و نقض فاحش حقوق‌بشری خود مواجه شده‌اند. زمین‌ها و مراتع آنها به زور توسط مهاجران جنوبی و کوچی‌ها غصب شده است. آنها به زور از سرزمین‌های اجدادی خود در شمال افغانستان آواره شده‌اند.»

درخواست آنها چیست؟

در پایان این نامه درخواست‌هایی از جامعه جهانی مطرح شده‌اند از جمله:

در این نامه همچنین آمده است که «با آمدن طالبان، فرهنگ و زبان این اقوام بیشتر از پیش به حاشیه رانده‌شده و با تبعیض فرهنگی و زبانی مواجه شده‌اند.»

نویسندگان در همین حال از عدم توجه رسانه‌ها به این موضوعات انتقاد کرده و نوشته اند که این مشکلات اما کمتر در رسانه‌ها و گزارش‌های نهاد‌های حقوق بشری بازتاب یافته‌است.

آن‌ها می‌گویند «حضور و جایگاه ترکان افغانستان در نشست‌ها و همایش‌های بین‌المللی و گفت‌‌وگو‌های با موضوع افغانستان و آینده این کشور از سوی جامعه جهانی و نهاد‌های بین‌المللی نیز نادیده گرفته می‌شود و به مشکلات این کتله بزرگ جامعه افغانستان توجه‌ نشده‌است.»

نویسندگان این نامه خواستار توجه جامعه جهانی به وضعیت حقوق بشری ترکان افغانستان و مشارکت و حضور واقعی و فعال آن‌ها در روند‌های سیاسی و نشست‌ها و همایش‌های بین‌المللی در مورد افغانستان هستند تا بتوانند صدای این بخش عظیم و مهم اما خاموش و فراموش‌شده جامعه افغانستان را به گوش جهانیان برسانند.»

شماری از مقام‌های محلی و نظامی طالبان از قوم ازبک در ولایت‌های فاریاب، جوزجان و سر پل در نقش‌های کلیدی نظامی حضور دارند.

با این وجود در ماه‌های اخیر، شکاف میان طالبان ازبک‌تبار با حکومت مرکزی طالبان خبرساز شده است.

یکی از این رویدادها، بازداشت مخدوم عالم، فرمانده مشهور محلی طالبان در فاریاب بود که به تظاهرات گسترده در شهر میمنه مرکز ولایت فاریاب شد. آنها طالبان «پشتون» مستقر در آن شهر را خلع سلاح کردند و یا از شهر راندند و مدتی کوتاه این شهر در کنترل کامل طالبان ازبک درآمد.

اخیرا شورای امنیت سازمان ملل متحد و شماری از نهادهای حقوق بشری نیز از گزارش‌های بدرفتاری‌ طالبان در برابر اقوام هزاره، تاجیک‌ و اقلیت‌های مذهبی در افغانستان ابراز نگرانی کرده‌اند.

مطالب مرتبط:

پیش‌تر، دفتر نمایندگی سازمان ملل متحد (یوناما) در کابل گفته است که در حال «پیگیری» گزارش‌های «نقض جدی» حقوق بشر در بلخاب ولایت سرپل در شمال افغانستان است، کمیسیون حقوق‌بشر افغانستان، در بیانیه‌ای نیروهای طالبان را متهم کرده است که در بلخاب ولایت سرپل غیرنظامیان قوم هزاره را «تیرباران» کرده است.

‫در حال حاضر صدها خانواده هزاره که از بلخاب مجبور شده‌اند، خانه‌های‌شان را در پی تنش میان مهدی مجاهد، تنها فرمانده برجسته هزاره‌ طالبان ترک کنند، نگران انتقام‌گیری نیروهای طالبان هستند. ‬

‌عبدالله عبدالله، رئیس پیشین شورای عالی مصالحه ملی افغانستان، در پیام عیدی‌اش نیز خواستار توجه طالبان به «تأمین عدالت اجتماعی، مشارکت، به شمول حق تحصیل، تامین حقوق اساسی مردم» برای حل مشکلات افغانستان شد.

آقای عبدالله گفته که باید «به تنوع فرهنگی، قومی و مذهبی و فراهم آوری زمینه‌ی زندگی مسالمت‌آمیز» احترام شود تا افغانستان بتواند «به آینده روشن‌تر» گذار کند و «وحدت ملی» تحکیم شود.

از سوی دیگر، حامد کرزی رئیس جمهوری پیشین افغانستان نیز در پیامی به مناسبت عید قربان بار دیگر بر آغاز گفتمان ملی به عنوان «یگانه راه بیرون رفت از تمامی مشکلات موجود در کشور» تأکید کرده‌ است.

جمعی از روشنفکران، فعالان سیاسی، مدنی و کنش‌گران اجتماعی اقوام ترک افغانستان با انتشار نامه سرگشاده‌ای‌ خواستار توجه جامعه جهانی برای «برابری، عدالت و مشارکت موثر» اقوام ترک‌تبار افغانستان شدند.

در میان ۸۶ امضاء‌کنندگان این نامه که امروز به رسانه‌ها رسیده است، نام‌های استادان دانشگاه‌ها، چهره‌های سیاسی، و همچنین تنی چند از مقام‌های ارشد دولت پیشین افغانستان دیده می‌شوند.

آنها «درخواست فوری» برای پایان «تبعیض مداوم، عمدی و به‌حاشیه رانده‌شدن مردم ترک‌تبار افغانستان از زندگی سیاسی، عمومی، نشست‌ها، کنفرانس‌ها و سمینارهای مهم بین المللی در مورد وضعیت کنونی و آینده سیاسی افغانستان» شده‌اند.

آنها یادآوری کرده‌اند که «ترک‌ها عمدتاً شامل ازبک‌ها (ازبیک‌ها)، ترکمن‌ها، قرقیزها و قزاق‌ها و غیره هستند، که وزن سیاسی و اقتصادی قابل توجهی در افغانستان دارند.»

در این نامه آمده است که «ترکان افغانستان از لحاظ تاریخی با تبعیض و بی‌عدالتی نظامند و گسترده از سوی نظام‌های حاکم مواجه بوده‌اند.»

مقام‌های طالبان اما بارها گفته‌اند که نمایندگان اقوام در «امارت اسلامی» حضور دارند. عبدالسلام حنفی، معاون رئیس‌الوزرای طالبان ارشدترین مقام از قوم ازبک در «امارت اسلامی طالبان» است.

در نامه آمده که ترک‌تباران افغانستان «در سرنگونی رژیم طالبان در سال ۲۰۰۱ نقش فوق العاده‌ای ایفا کردند»، و همچنین «در بیست سال گذشته، دختران در ولایت‌های شمالی، همه به مدرسه می‌رفتند و زنان ازبیک به‌عنوان وزیر در کابینه‌های مختلف دولت حضور داشتند.» و اکنون با «بازداشت‌های خودسرانه، شکنجه و قتل توسط طالبان» مواجه شده‌اند.

آنها می‌گویند: «از زمانی که طالبان در آگوست/اوت ۲۰۲۱ به قدرت رسیدند، ترک‌تباران با تبعیض، مجازات‌ها و نقض فاحش حقوق‌بشری خود مواجه شده‌اند. زمین‌ها و مراتع آنها به زور توسط مهاجران جنوبی و کوچی‌ها غصب شده است. آنها به زور از سرزمین‌های اجدادی خود در شمال افغانستان آواره شده‌اند.»

درخواست آنها چیست؟

در پایان این نامه درخواست‌هایی از جامعه جهانی مطرح شده‌اند از جمله:

در این نامه همچنین آمده است که «با آمدن طالبان، فرهنگ و زبان این اقوام بیشتر از پیش به حاشیه رانده‌شده و با تبعیض فرهنگی و زبانی مواجه شده‌اند.»

نویسندگان در همین حال از عدم توجه رسانه‌ها به این موضوعات انتقاد کرده و نوشته اند که این مشکلات اما کمتر در رسانه‌ها و گزارش‌های نهاد‌های حقوق بشری بازتاب یافته‌است.

آن‌ها می‌گویند «حضور و جایگاه ترکان افغانستان در نشست‌ها و همایش‌های بین‌المللی و گفت‌‌وگو‌های با موضوع افغانستان و آینده این کشور از سوی جامعه جهانی و نهاد‌های بین‌المللی نیز نادیده گرفته می‌شود و به مشکلات این کتله بزرگ جامعه افغانستان توجه‌ نشده‌است.»

نویسندگان این نامه خواستار توجه جامعه جهانی به وضعیت حقوق بشری ترکان افغانستان و مشارکت و حضور واقعی و فعال آن‌ها در روند‌های سیاسی و نشست‌ها و همایش‌های بین‌المللی در مورد افغانستان هستند تا بتوانند صدای این بخش عظیم و مهم اما خاموش و فراموش‌شده جامعه افغانستان را به گوش جهانیان برسانند.»

شماری از مقام‌های محلی و نظامی طالبان از قوم ازبک در ولایت‌های فاریاب، جوزجان و سر پل در نقش‌های کلیدی نظامی حضور دارند.

با این وجود در ماه‌های اخیر، شکاف میان طالبان ازبک‌تبار با حکومت مرکزی طالبان خبرساز شده است.

یکی از این رویدادها، بازداشت مخدوم عالم، فرمانده مشهور محلی طالبان در فاریاب بود که به تظاهرات گسترده در شهر میمنه مرکز ولایت فاریاب شد. آنها طالبان «پشتون» مستقر در آن شهر را خلع سلاح کردند و یا از شهر راندند و مدتی کوتاه این شهر در کنترل کامل طالبان ازبک درآمد.

اخیرا شورای امنیت سازمان ملل متحد و شماری از نهادهای حقوق بشری نیز از گزارش‌های بدرفتاری‌ طالبان در برابر اقوام هزاره، تاجیک‌ و اقلیت‌های مذهبی در افغانستان ابراز نگرانی کرده‌اند.

مطالب مرتبط:

پیش‌تر، دفتر نمایندگی سازمان ملل متحد (یوناما) در کابل گفته است که در حال «پیگیری» گزارش‌های «نقض جدی» حقوق بشر در بلخاب ولایت سرپل در شمال افغانستان است، کمیسیون حقوق‌بشر افغانستان، در بیانیه‌ای نیروهای طالبان را متهم کرده است که در بلخاب ولایت سرپل غیرنظامیان قوم هزاره را «تیرباران» کرده است.

‫در حال حاضر صدها خانواده هزاره که از بلخاب مجبور شده‌اند، خانه‌های‌شان را در پی تنش میان مهدی مجاهد، تنها فرمانده برجسته هزاره‌ طالبان ترک کنند، نگران انتقام‌گیری نیروهای طالبان هستند. ‬

‌عبدالله عبدالله، رئیس پیشین شورای عالی مصالحه ملی افغانستان، در پیام عیدی‌اش نیز خواستار توجه طالبان به «تأمین عدالت اجتماعی، مشارکت، به شمول حق تحصیل، تامین حقوق اساسی مردم» برای حل مشکلات افغانستان شد.

آقای عبدالله گفته که باید «به تنوع فرهنگی، قومی و مذهبی و فراهم آوری زمینه‌ی زندگی مسالمت‌آمیز» احترام شود تا افغانستان بتواند «به آینده روشن‌تر» گذار کند و «وحدت ملی» تحکیم شود.

از سوی دیگر، حامد کرزی رئیس جمهوری پیشین افغانستان نیز در پیامی به مناسبت عید قربان بار دیگر بر آغاز گفتمان ملی به عنوان «یگانه راه بیرون رفت از تمامی مشکلات موجود در کشور» تأکید کرده‌ است.