تشدید تنش‌های روسیه با قزاقستان، بروز مشکلی دیگر با اسرائیل

سایهٔ جنگ بر وضعیت داخلی و بین‌المللی روسیه این هفته نیز در کانون توجه رسانه‌های روسی بود. البته رسانه‌های داخلی نمی‌توانند از کلمهٔ «جنگ» استفاده کنند؛ هر رسانه‌ای که تاکنون به جای «عملیات نظامی ویژه» در توصیف تهاجم نظامی روسیه علیه اوکراین از کلمهٔ «جنگ» استفاده کرد، مسدود شده و هفتهٔ گذشته نمایندهٔ پیشین شورای مسکو صرفاً به دلیل ادای این کلمه در عرصهٔ عمومی به عنوان نخستین متهم قانون اخیر روسیه «علیه انتشار اطلاعات دروغین» به هفت سال زندان محکوم شد.

در عین حال مقامات رسمی و رسانه‌ها اذعان می‌کنند روسیه در شرایطی نوین به سر می‌برد که از جمله بر روابط این کشور با همسایگانش، از تنش‌ها با قزاقستان گرفته تا فعال‌سازی مراودات تجاری با ایران، تأثیر گذاشته است.

همکاری اقتصادی با ایران

هفتهٔ گذشته تلاش‌های ایران و روسیه برای گسترش مناسبات تجاری-اقتصادی با سفر رئیس بانک مرکزی ایران و هیئت همراه به مسکو با هدف تقویت همکاری‌های مالی-بانکی و همزمان سفر هیئت مقامات گمرکی روسیه به تهران و برگزاری پنجمین دور رایزنی‌ها پیرامون پیوستن ایران به اتحادیهٔ اقتصادی اوراسیا در اصفهان ادامه یافت.

همچنین روسیه مجدداً بر اهمیت تکمیل راه‌آهن رشت-آستارا و استفاده از ظرفیت کامل کریدور شمال-جنوب تأکید و از عضویت ایران در بریکس حمایت کرد. ایران نیز از طرح تولید مشترک خودرو با روسیه و ترکیه خبر داد.

اما برخلاف هفته‌های گذشته که امکانات صادراتی ایران و به‌ویژه تجربه‌های این کشور در دور زدن تحریم‌های غرب موضوع تحلیل‌های فراوان در رسانه‌های روسی بود، این هفته عمدتاً خبرهای کوتاه دربارهٔ همکاری‌های بالقوهٔ اقتصادی بین روسیه و ایران منتشر شد.

خبرگزاری «یورِیژیا دیلی» ابراز اطمینان کرد برخلاف بسیاری از کشورهای آسیا و خاورمیانه که موضع محتطانه‌ای در قبال اقدامات روسیه برای تجزیه اوکراین اتخاذ کرده‌اند، ایران علناً طرفدار روسیه است و برای همکاری با مناطق اشغال‌شدهٔ اوکراین اعلام آمادگی کرده است. البته مقامات رسمی ایران همواره خبرهایی در این زمینه را تکذیب کرده و می‌گویند که «علیه جنگ» هستند.

مجلهٔ اکسپرت بر تشدید رقابت‌ها بین دو کشور برای فروش نفت به چین متمرکز شد. این مقاله با عنوان «روسیه و ایران به خاطر نفت دعوا نخواهند کرد» با اشاره به داده‌های بین‌المللی نوشت در پی صادرات گستردهٔ نفت روسیه به آسیا به دنبال تحریم‌های غرب، ایران ناچار شد نفت خود را با تخفیف بیشتر بفروشد در عین حال به عقیدهٔ کارشناسانی که از آنها نقل قول شده، این رقابت‌ها باعث تنش بین روسیه و ایران نخواهد شد.

از سوی دیگر، روزنامهٔ نزاویسیمایا گازتا طی مقاله «ایران وارد جنگ تخفیف‌ها با روسیه در بازار چین شد» هشدار داد در صورت احیای برجام و افزایش عرضهٔ نفت ایران در عرصهٔ بین‌المللی موقعیت این کشور بهتر از روسیه خواهد بود.

تشدید تنش‌ها بین روسیه و قزاقستان

در حالی‌که کارشناسان روس معتقدند رقابت‌های روسیه و ایران در بازارهای بین‌المللی باعث تخریب روابط دوجانبه نخواهد شد، تمایل قزاقستان برای فروش نفت به اروپا باعث شد روسیه فعالیت پایانهٔ نفتی نوواروسیسک متعلق به کنسرسیوم خط لوله خزر را گویا به دلیل تخلفات زیست‌محیطی به مدت ۳۰ روز تعلیق کند.

حدود ۸۰ درصد صادرات نفت قزاقستان از این مسیر انجام می‌شود اما صرفاً طی یک سال گذشته روسیه سه بار به بهانه‌های مختلف از آن جلوگیری کرده و اکنون قزاقستان اعلام کرد مسیرهای جایگزین با دور زدن روسیه را دنبال خواهد کرد. در حالی‌که مقامات دو کشور می‌گویند این تصمیمات سیاسی نیست، مجلهٔ کومپانیا نوشت اقدام روسیه صراحتاً «فشار روانی» است.

تحلیلگران معتقدند خودداری رئیس‌جمهور قزاقستان از به‌رسمیت شناختن جمهوری‌های خودخواندهٔ شرق اوکراین، مخالفت با استفاده از کشتی‌های این کشور برای انتقال غلات دزدیده شده از اوکراین توسط روسیه و مهم‌تر از همه، پیشنهاد وی به اتحادیهٔ اروپا مبنی بر افزایش صادرات نفت و گاز برای رهایی این قاره از منابع هیدروکربن روسیه انتقام کرملین را در پی داشته است.

قزاقستان و روسیه از مهم‌ترین متحدان به‌شمار می‌روند اما روابط پیچیده‌ای دارند و قزاقستان که بسیاری از ساکنانش روس‌تبار هستند از سال‌ها پیش نگران دخالت روسیه در امور داخلی خود و تکرار سناریوی اوکراین است. یک تحلیلگر روس صراحتاً هشدار داد پیگیری سیاست چندوجهی در روابط بین‌الملل به جای حفظ اتحاد محکم با روسیه به کودتا و فروپاشی در قزاقستان می‌انجامد.

مشکلی دیگر در روابط روسیه و اسرائیل

به گزارش وزارت دادگستری روسیه، بازرسی نشان داد سازمان یهودی «سوخنوت» که عمدتاً به شهروندان روس مایل به مهاجرت به اسرائیل کمک می‌کند، در فعالیت خود تخلفات متعددی داشته و اگر آنها را اصلاح نکند، فعالیت‌اش ممنوع خواهد شد. اوایل هفتهٔ گذشته برخی رسانه‌ها از جمله روزنامهٔ اسرائیلی جروزالم پست از تعطیلی این سازمان خبر داده بودند که متعاقباً تکذیب شد.

در عین حال تمام صاحب‌نظران معتقدند غوغا پیرامون این نهاد یهودی نشانگر بحران جدید در روابط روسیه و اسرائیل است که از نشانه‌های دیگر آن، تشدید حملات اسرائیل در سوریه و افزایش انتقادهای روسیه از این رویکرد، اعتراض اسرائیل به اسارت یک شهروند اسرائیلی-اوکراینی توسط نیروهای تحت کنترل روسیه در اوکراین و در مقابل، نارضایتی کرملین از محکومیت جنایات جنگی روسیه در اوکراین توسط اسرائیل، و سرانجام جدال بی‌پایان حقوقی بر سر یک بنا در اورشلیم که روسیه مدعی مالکیت آن شده است.

در گزارشی دیگر صراحتاً آمده است که کرملین سیاست اسرائیل در سوریه و اوکراین را «دست‌کم غیردوستانه» می‌داند. اسرائیل از ارسال سلاح به اوکراین خودداری می‌کند و به تحریم‌های غرب علیه روسیه نپیوسته، در عین حال براساس این گزارش، بین دو کشور مشکلات متعدد وجود دارد و وضعیت پیرامون سازمان «سوخنوت» پیام صریح به دولت جدید اسرائیل است تا از گام‌هایی که روسیه تحریک‌آمیز می‌داند، بپرهیزد.

دوسالگی بازداشت یک خبرنگار روس

پروندهٔ ایوان سافرونوف مصداق فشار دولت روسیه بر رسانه‌هاست که در پی تهاجم نظامی روسیه علیه اوکراین به اوج رسیده اما در سال‌ها پیش ریشه دارد. این خبرنگار روس با اتهام خیانت به میهن روبروست اما طی دو سال محاکمه‌اش هیچ مدرکی برای اثبات اتهامات علیه وی ارائه نشده است. در آخرین جلسهٔ دادگاه، دمیتری موراتوف، برندهٔ صلح نوبل و سردبیر روزنامهٔ نوایا گازتا که به دلیل محکومیت جنگ روسیه علیه اوکراین فعالیت‌اش ممنوع اعلام شده، به عنوان شاهد ظاهر شد و گفت متهم کردن خبرنگاران به خیانت به میهن برگی جدید در فشار سازمان‌های امنیتی روسیه بر رسانه‌هاست.

ایوان سافرونوف به عنوان خبرنگار حوزهٔ نظامی روزنامهٔ کامرسانت بارها با رادیو فردا دربارهٔ همکاری‌های نظامی روسیه و ایران به‌ویژه ماجرای طولانی فروش سامانه‌های پدافند هوایی اس-۳۰۰ مصاحبه کرد. پدر وی که او نیز یکی از مشهورترین خبرنگاران نظامی روسیه بود پانزده سال پیش هنگام تهیهٔ گزارش دربارهٔ همکاری مخفیانهٔ نظامی روسیه با سوریه و ایران در شرایط بسیار مشکوک خودکشی کرد.

دومین زن پس از مریم میرزاخانی که برندهٔ جایزهٔ فیلدز شد

مارینا ویازوفسکا، ریاضی‌دان ۳۷ سالهٔ اوکراینی یکی از چهار برنده امسال جایزهٔ فیلدز است که هر چهار سال به ریاضی‌دانان با سنی زیر ۴۰ سال اعطا می‌شود. در تاریخچهٔ ۸۶ ساله خود، این جایزه صرفاً به دو زن و اولین بار در سال ۲۰۱۴ به مریم میرزاخانی اعطا شد. قرار بود امسال این مراسم در سن‌پترزبورگ برگزار شود اما در یی اعتراض جامعهٔ علمی جهانی به جنگ روسیه علیه اوکراین پایتخت فنلاند میزبان این مراسم شد.

مارینا ویازوفسکا به خاطر کارش در حل قضیهٔ «جاسازی گوی‌ها» جایزهٔ فیلدز را دریافت کرد؛ یوهانس کپلر ستاره‌شناس و ریاضیدان آلمانی تقریباً ۴۰۰ سال پیش این قضیه را مطرح کرد اما نتوانست آن را حل کند و صرفاً در سال ۱۹۹۰ یک ریاضی‌دان آمریکایی با استفاده از محاسباتی که به کمک چند رایانه انجام داد، پاسخ آن را در ۲۵۰ صفحه منتشر کرد. اکنون مارینا ویازوفسکا در مقاله‌ای ۲۵ صفحه‌ای، کوتاه‌ترین و ساده‌ترین راه‌حل را ارائه کرد. این زن اوکراینی که اکنون استاد دانشگاه در لوزان سوئیس است، پیشتر چندین جایزهٔ ریاضی را نیز کسب کرده بود.