وضعیت نامطلوب مطالبه گری جنبش دانشجویی از دولت سیزدهم / غفلت دولت از مطالبات موجب ناامیدی مردم می‌شود

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، پیشینه جنبش دانشجویی در ایران نشان می‌دهد که این جنبش از ابتدا تلاش کرده تا خود را در صف مردم قرار دهد و در جهت اعاده حقوق مردم چه در مواجهه با رژیم پهلوی و چه در دوران حاکمیت جمهوری اسلامی تلاش کند؛ اگر چه در این مسیر با فرازوفرود‌ها و لغزش‌هایی نیز مواجه شده است.

یکی از خطراتی که همواره در کمین جنبش دانشجویی قرار داشته این بوده که این جنبش با فاصله گرفتن از رسالت‌های خود در قامت یک جنبش مطالبه گر و آرمان خواه به پیاده نظام جریانات و گروه‌های سیاسی تبدیل شود و از ایفای نقش‌هایی که با آن‌ها شناخته می‌شود باز بماند.

واقعیت این است که جنبش دانشجویی مسلمان در مواجه با دولت‌های غیرانقلابی همواره رویکردی مطالبه گرانه و نقادانه داشته و از حیث تلاش کرده تا ضعف‌ها و خلاء‌های عملکردی و گفتمانی دولت‌های مورد اشاره را فریاد بزند؛ اما سوالی که با روی کار آمدن دولت سیزدهم به عنوان یک دولت مدعی انقلابی و مردمی بودن پیش می‌آید این است که جنبش دانشجویی در مواجه با چنین دولتی باید چه رویکردی را در پیش بگیرد تا هم از نقش مطالبه گری خود باز نماند و هم بتواند کمک حال دولت باشد؟

با این اوصاف خبرگزاری دانشجو به منظور بررسی مطالبه گری مطلوب انقلاب اسلامی در تشکل‌های دانشجویی و همچنین ارزیابی شیوه‌های مطالبه گری این جنبش در مواجه با دولت سیزدهم با مجتبی منگلی، عضو شورای مرکزی دفتر تحکیم وحدت، سعید هادوی، عضو شورای مرکزی جامعه اسلامی دانشجویان و حسین لک، عضو شورای سیاسی بسیج دانشجویی دانشگاه تهران به گفتگو پرداخته که در ادامه مشروح این گفتگو را می‌خوانید.

دانشجو: مطالبه گری مطلوب انقلاب اسلامی در تشکل دانشجویی چه نوع مطالبه گری است و چگونه محقق می‌شود؟

منگلی: مطالبه گری مطلوب انقلاب اسلامی در تشکل‌های دانشجویی دارای یک زیربنا و یک روبنا است! زیربنای این مطالبه گری دو مولفه دارد: فکر و معنویت. آنچه که به مثابه سوخت برای استمرار این مطالبه گری‌ها در مسیر درست است همین فکر و معنویت است، اگر این دو به صورت مستمر به این مطالبه گری‌ها و تحرکات دانشجو‌ها اضافه نشود پس از مدتی در بهترین حالت افراد پرجنب و جوشی که این مطالبه‌ها را در تشکل‌های دانشجویی پیگیری می‌کردند منفعل خواهند شد! چند سالی هم هست که می‌بینیم مقام معظم رهبری در سخنرانی‌های خود در دیدار با دانشجویان به این دومولفه تاکید می‌کنند به عنوان مثال این دو مولفه را راه حلی برای جلوگیری از انحراف برشمردند یا در دیدار دانشجویی اخیر به طور مستقیم در ابتدای صحبت خود بر این دو مورد تاکید کردند، البته رهبری راه حل‌هایی هم برای تقویت این موارد پیشنهاد می‌دهند مثلا برای تقویت فکر، علامه مصباح را به عنوان یک استاد فکر پیشنهاد دادند یا دعای مکارم الاخلاق را در زمینه معنویت به فرزندان خودشان در تشکل‌های دانشجویی توصیه کردند.

اما این مطالبه گری روبنایی هم دارد که سازنده‌ی شکل مطالبه‌ای مطلوب انقلاب اسلامی برای تشکل‌های دانشجویی است، در اینجا به چند تا از مولفه‌های این روبنا اشاره خواهیم کرد. به عنوان اولین مولفه باید بگوئیم که تشکل‌های دانشجویی هیچ زمانی نباید پرچم آرمان خواهی را زمین بگذارند، یعنی مطالبه‌های تشکل‌های دانشجویی باید کاملا رنگ و بوی آرمان خواهی داشته باشند و همیشه به دنبال تحقق آرمان‌هایی مانند عدالت و استقلال و رفع فساد و... تا خود تمدن اسلامی باشد.

برای مورد دوم این نکته حائز اهمیت است که تشکل‌های دانشجویی باید مراقب باشند که مطالبه آنها، انتقاد و اعتراض آنها، اعتراض به نظام اسلامی تلّقی نشود. مورد سوم که قابل ذکر است عدم ارتباط و مراوده خاص با احزاب یا نهادی خاص است، تشکل دانشجویی باید کاملا آزاده عمل کند و معیار سنجش آن انقلابی بودن باشد. موارد دیگری نیز وجود دارد مانند دوری از پرخاشگری در مطالبه گری و... لکن در این مقال به نظر می‌رسد که همین میزان کفایت می‌کند.

لک:بحث مطالبه گری چند سالی است که از زبان رهبر معظم انقلاب و بیشتر خطاب به دانشجویان مطرح می‌شود. رهبر انقلاب معتقد است همانطور که ما به مصادیق فقر، فساد، نابرابری و تبعیض توجه می‌کنیم باید ساختار‌های تولید کننده فقر، فساد، نابرابری و تبعیض را نیز مورد توجه قرار دهیم؛ البته ایشان همواره ماندن روی مصادیق فقر، فساد، تبعیض و نابرابری را بدون توجه به ساختار‌ها نفی می‌کنند، چون ساختار‌ها همواره عامل تولید مصادیق ذکر شده هستند. با این اوصاف مطالبه اصلی باید ذیل اصلاح ساختار‌ها انجام شود تا از وقوع مصادیق فسادزا جلوگیری شود.

یکی از موضوعاتی که رهبر معظم انقلاب در دیدار امسال با دانشجویان مطرح کردند این بود که مطالبه گری باید به صورت صحیح انجام شود و به مثابه آب ریختن به آسیاب دشمن و یا تکمیل پازل دشمن نباشد و این مهم زمانی میسر می‌شود که جنبش دانشجویی پیش از آنکه رسانه‌های دشمن به یک مسئله بپردازند بتواند در مسیر حل آن مسئله گام بردارد تا دست دشمن خالی بماند. پس اگر گفتمان مسئله محوری و حل مسائل در نقاط مختلف کشور شکل بگیرد و افرادی در بین جنبش دانشجویی باشند که با بصیرت و آگاهی در مسیر حل مشکلات مردم تلاش کنند قطعا فرصت بهانه جویی هم از دشمن سلب خواهد شد.

یکی دیگر از الزامات مطالبه گری صحیح این است که مطالبه گری سیاسی و جناحی نباشد و به تقویت جریان‌های خاص حاکمیتی و دولتی منجر نشود. همچنین بعضا مطالبه گری به این دلیل انجام می‌شود که بخواهند طرف سیاسی مقابل خود را سرکوب و منکوب کنند و این نوعی از مطالبه گری است که مطلوب امامین انقلاب و انقلاب اسلامی نیست.

هادوی: دانشجو برای مطالبه گری در درجه اول باید دغدغه مردم را درک کرده باشد و آنگاه می‌تواند در جهت رفع دغدغه‌های موجود نسبت به مطالبه گری اقدام کند؛ البته مطالبه گری باید به صورت کلی، ریشه‌ای و همراه با ارائه راهکار انجام شود و نه به صورت مصداقی اگر چه شاهدیم برخی تشکل‌ها به جای اینکه به صورت ریشه‌ای نسبت به حل مسائل جامعه اقدام کنند فقط روی نقاط سیاه دست می‌گذارند.

مطلوب‌ترین مطالبه گری، مطالبه گری است که همراه با برگزاری سلسله نشست ها، پیگیری‌ها و جریان سازی در سطح کشور برای رفع یک مطالبه باشد و اینگونه نباشد که به تعبیر رهبر معظم انقلاب فقط نق بزنیم و ایجاد ناامنی کنیم و این نوع مطالبه گری مطلوب ما نیست. تشکل‌های دانشجویی در اکثر دانشگاه‌ها وجود دارند و این وظیفه اتحادیه‌های دانشجویی است که تشکل‌ها را با توجه به اولویت‌های کشور از جمله مسائل اقتصادی و فرهنگی به ویژه در حوزه حجاب و عفاف در راستای مطالبه گری تخصصی و به صورت کارشناسی سرخط کنند.

در پیام رهبر معظم انقلاب به همایش ۳۰ سالگی اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان تصریح شده که ما باید روی مبانی دانشجویان کار کنیم با این وجود وقتی که دانشجو از بعد مبانی و معرفتی قوی باشد می‌تواند مطالبه گری را به نحو احسن انجام دهد روی تصمیمات مسئولان اثرگذار باشد و آرمان مدنظر خود را در جامعه بپرواند.

دانشجو: ارزیابی شما از مطالبه گری جنبش دانشجویی در دولت آقای رئیسی چیست؟ آیا این مطالبه گری وجود داشته و به نتیجه رسیده؟ با ذکر مصادیق توضیح دهید؟

هادوی: رسالت جنبش دانشجویی با رفت و آمد دولت‌ها هیچ تغییری نمی‌کند و ما همواره به رسالت اصلی خود برای مطالبه گری وفادار خواهد ماند؛ البته با توجه به اینکه اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان به صورت مستقیم به حمایت از رئیس جمهور دولت سیزدهم پرداخته ما در این یک سال به دولت فرصت دادیم تا برنامه‌های خود را اجرایی کند و بعد از آن دست به انتقاد و مطالبه گری همراه با ارائه راهکار خواهیم زد.

جریان دانشجویی و ما در اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان در دیدار دانشجویان با رهبر معظم انقلاب و در مراسم گرامیداشت روز دانشجو انتفادات و مطالبات خود از دولت را در مورد مسائل کلان کشور همراه با ارائه راهکار بیان کردیم؛ مثلا ما در بحث بورس به طور مستقیم از دولت به مطالبه گری پرداختیم؛ اما متاسفانه با توجه به اولویت‌هایی که در دولت وجود دارد موضوع بورس هنوز به سرانجام نرسیده است. مضاف بر این ما در مورد تبعات حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در قالب بیانیه، مصاحبه و یادداشت مسائلی را مطرح کردیم و پرداختن به مسائل فرهنگی و دیپلماسی را نیز مدنظر قرار داده ایم.

جنبش دانشجویی همواره در مورد مسائل مختلف پیشنهادات خود را به دولت ارائه کرده از این رو ما این انتظار را داریم که دولت با دعوت از نمایندگان جنبش دانشجویی پاسخگوی عملکرد خود در یک سال گذشته باشد تا ما ببینیم که مطالبه گری هایمان تا چه حد تاثیرگذار بوده و چقدر توانستیم در جامعه تاثیرگذار باشیم و این روال حتما باید وجود داشته باشد، چون اگر جنبش دانشجویی فقط مطالبه کند و دولت عمل نکند این مطالبه گری هیچ فایده‌ای ندارد و موجب ناامیدی مردم می‌شود.

انتظار ما از دولت این است که وقتی مطالبه‌ای همراه با ارائه راهکار از سوی جنبش دانشجویی مطرح می‌شود دولت باید عزم جدی داشته باشد تا حرف جنبش دانشجویی شنیده شود تا شاهد ناامیدی این قشر نباشیم. جنبش دانشجویی حلقه وصل بین مردم و مسئولین است با این وجود حرف‌های جنبش دانشجویی حرف‌های مردمی است که نمی‌توانند صدای خود را به گوش مسئولین برسانند.

دولت سیزدهم نشان داده که ارتباط خوبی با جنبش دانشجویی دارد با این وجود ما امیدواریم بتوانیم شاهد تحقق عملی مطالبات مطرح شده نیز باشیم و اثرات این مطالبه گری‌ها را در سفره، معیشت و فرهنگ مردم ببینیم.

نکته‌ای که نباید از آن غافل شویم این است که تشکل‌های دانشجویی در دو سال گذشته به خاطر شیوع کرونا دچار رخوت شدند با این وجود امیدواریم که با حمایت دولت و ایجاد فضای مطالبه گری در جامعه جنبش دانشجویی بتواند به مانند گذشته به مطالبه گری بپردازد و ما شاهد پویایی این جنبش باشیم.

منگلی: اگر بدون تعارف بخواهیم حرف بزنیم باید بگوئیم که وضعیت تشکل‌های دانشجویی و مطالبه گری آن‌ها در حال حاضر وضعیت مطلوبی ندارد و مطالبه گری‌های فعلی دانشجویان آنطور که باید و شاید تاثیری بر زمینه‌های مورد مطالبه ندارد، دلایل مختلفی هم دارد که باید بررسی شود. یکی از دلایل اصلی آن اگر نگوئیم اصلی‌ترین دلیل، تاثیری است که همه گیری ویروس کرونا بر تشکل‌ها گذاشته است.

دلیل دیگر این موضوع فاصله گرفتن تشکل‌های دانشجویی از مسائل عمیق و پرداختن به مسائل سطحی و رسانه‌ای است؛ هر چه که هست میزان کاری که در حال حاضر در تشکل‌های دانشجویی باید انجام شود باید به مراتب بیشتر از میزان کار آن‌ها در قبل از کرونا باشد.

لک: با وجود اینکه دولت سیزدهم به عنوان یک دولت انقلابی و اصول گرا روی کار آمده؛ اما این دلیل نمی‌شود که جنبش دانشجویی مطالباتی را که در دولت سابق داشته به این بهانه که امروز همه چیز در جای خودش قرار گرفته و عدالت برقرار شده و فقر، فساد و تبعیض از بین رفته کنار بگذارد. با این اوصاف مطالبه گری جنبش دانشجویی باید تا زمانی که ما به مرحله مطلوبی از نظام اسلامی می‌رسیم ادامه پیدا کند، چون ما همچنان مشکلات بسیاری داریم.

جنبش دانشجویی باید از مطالبه گری یک طرفه بپرهیزد به این معنا که ما نباید صرفا ضعف‌های حکمرانی را ببینیم و این می‌طلبد که ما حتی نکات مثبت عملکرد دولت را تقویت کنیم؛ مثلا یکی از خوبی‌های دولت رئیسی عملکرد فعالانه در حوزه سیاست خارجی شامل توسعه تجارت با کشور‌های همسایه و پیگیری انعقاد قرارداد ۲۵ ساله با چین و انعقاد قرارداد ۲۰ ساله با روسیه، توسعه میادین سوآپ گازی در ترکمنستان و همچنین عدم وابسته کردن کشور به مذاکرات هسته‌ای و احیای برجام بوده است که در کنار این اقدامات باید واردات واکسن و کنترل بیماری کرونا را به عنوان بخش دیگری از موفقیت‌های دولت نام برد؛ البته دولت باید از دستاورد‌های خود در مقابله با ویروس کرونا محافظت کند و بتواند موفقیت‌های این بخش را به دیگر حوزه‌ها تسری بدهد و مردم نیز با کار رسانه‌ای صحیح از این اقدامات آگاه شوند. پس یکی از مطالبات جنبش دانشجویی از دولت می‌تواند این باشد که اولا دولت عملکرد مثبت اش را حفظ کند و از طرفی این عملکرد را به بخش‌های دیگر تسری بدهد.

ما از این خوشحالیم که دولت در بحث مذاکرات هسته‌ای نه تنها از مواضع خود عقب نشینی نکرده و رویکرد توافق به هر قیمتی را در پیش نگرفته؛ بلکه در پی این است که به توافق مطلوب دست یابد به این صورت که با استفاده حداکثری از برجام بتواند برخی از تحریم‌ها را برای مدتی لغو کند در واقع دولت نمی‌خواهد امتیاز‌هایی که می‌دهد و امتیاز‌هایی که می‌گیرد نابرابر باشند و این همان اتفاقی است که در برجام شاهد آن نبودیم.

از جمله نقاط ضعف عملکرد دولت که ضرورت دارد جنبش دانشجویی نسبت به آن به مطالبه گری بپردازد این است که دولت سیزدهم دارد از فقدان یک ایده مرکزی برای حل مسائل معیشتی و مسائل کشور رنج می‌برد و این می‌طلبد که دولت مسائل اصلی را انتخاب کند و در جهت رفع آن‌ها حرکت کند؛ مثلا عملکرد دولت در کنترل بازار مسکن ضعیف بوده و نتوانسته این حق اجتماعی را در این یک سال اخیر ایفاء کند؛ همچنین دولت می‌توانست در ساخت مسکن عملکرد بهتری را از خود به نمایش بگذارد. به هر روی دولت برای تحقق وعده رئیس جمهور در جهت ساخت سالانه یک میلیون مسکن باید تلاش بیشتری از خود به منصه ظهور برساند و تنظیم گیری و اعمال حاکمیت بر حق مسکن را داشته باشد.

از دیگر نقاط ضعف دولت سیزدهم که می‌توان به آن اشاره کرد این است دولت نتوانسته در برخی از وزارتخانه‌ها مهره‌های خوبی را جایگذاری کند به گونه‌ای که تا پیش از اینکه یک سال از عمر دولت بگذرد حداقل زمزمه استیضاح و یا استعفای سه چهار وزیر به گوش می‌رسد و اخیرا نیز شاهد استعفای وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی بودیم و این اتفاقی است که موجب می‌شود تا پیچ و مهره دولت در همین ابتدای کار شل شود و تا روی کار آمدن وزیر جدید کار دولت را عقب بیندازد.

وزارت خانه‌ای مثل وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به نوعی متشکل از سه وزارت خانه است و حدود ۷۰ درصد مردم از طریق تامین اجتماعی، بیمه‌ها و قانون کار با این وزارت خانه در ارتباط هستند و از این جهت خیلی مهم است که وزیری روی کار بیاید که ساختار این وزارت خانه را بشناسد و از طرفی تلاش کند که ساختار تامین اجتماعی و شستا را اصلاح کند، چون امروز بیمه‌ها دچار مشکل هستند و این موضوع با توجه به پیری جمعیت در آینده گریبان گیر ما خواهد شد.

علاوه بر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در دیگر وزارت خانه‌ها و کابینه دولت به ویژه در بخش مسکن ضعف‌هایی را می‌بینیم و این مسئله‌ای است که دولت باید با آن بدون تعارف برخورد کند؛ چرا که ما برای حل مسائل کشور یک دولت مقتدر و مردمی می‌خواهیم نه یک دولت اقتدارگرا. دولت مردمی یک دولت مقتدر است که در راستای اجرای تصمیمات و در جهت منافع مردم کار می‌کند و اینگونه نیست که با اقتدارگرایی بخواهد آزادی‌های اجتماعی مردم را سلب کند.

قاعدتا سفر‌های استانی رئیس جمهور و ارتباط مستقیم با مردم به تنهایی نمی‌تواند گره گشای مشکلات باشد و صرفا یک داروی مسکن موقتی برای رویارویی با مشکلات است و ممکن است مردم بعد از گذشت دو سه سال از عمر دولت منتظر نتیجه واقعی باشند. با این اوصاف دولت باید کار نمایشی را کنار بگذارد و اقدامات واقعی را به صحنه بیاورد و از این طریق بتواند مشکلات مردم را حل کند و این مهم نیز فقط از یک دولت مردمی و نه یک دولت شعارزده برمی آید.

نکته دیگر اینکه دولت باید جمهوری اقتصادی را محقق کند به این معنا که اقتصاد به مردم سپرده شود و تعاونی‌ها نقش جدی داشته باشند؛ البته این بدان معنا نیست که خصوصی سازی مبالغه آمیز که به نوعی خصولتی سازی بود بار دیگر تکرار شود. مضاف بر این سیاست نیز باید به دست مردم سپرده شود به گونه‌ای که بتوانند به تصمیمات غلط دولت اعتراض کنند.

در بحث حذف ارز ترجیحی دولت می‌توانست با راه اندازی کالابرگ الکتریکی این تصمیم را با آسیب و ضرر کمتری اجرا کند تا شوک تورمی نیز به بازار منتقل نشود، اما این اتفاق نیفتاد؛ البته با توجه به اینکه مرحله سوم یارانه معیشتی نیز واریز شده به نظر می‌رسد که کالابرگ الکترونیکی به محاق رفته و قرار نیست اجرایی شود و این در حالی است که اجرای کالا برگ الکترونیکی از همان ابتدا و اطلاع رسانی صحیح دولت خیلی می‌توانست کمک کند تا شوک تورمی اتفاق نیفتد و بازار در این دو سه ماه اخیر با التهاب مواجه نشود.

ضعف دیگر دولت سیزدهم ضعف رسانه‌ای آن نسبت به مسائل مختلف و حتی نسبت به موفقیت هایش است. با این وجود دولت می‌تواند با اقدام رسانه‌ای مردم را بیشتر آگاه کند تا پازل دشمن تکمیل نشود هر چند که اقدام واقعی هم مهم است.