رفتار ایرانیان در برابر تجاوزگران تازی چگونه بود و امروز چگونه است؟ کوروش گلنام - Gooya News

کوروش گلنام - ویژه گویا

آن رویِ سکه

این‌که ایرانیان راه‌ورسم کشورداری را به تازیان آموختند، حتا دستور زبان آنان را تهیه کردند، در بارگاه خلیفه‌ها وزارت داشتند( برمكیان: ازخالد برمکی که در زمان نخستین خلیفه عباسی ابوالعباس سفاح به وزارت رسید تا پسرش یحیی و نوادگانش فضل، جعفر، محمد درزمان هارون تا حسن ابن سهل درزمان مأمون)، و سرداران نامی‌ایی چون افشین و ابومسلم خراسانی را در خدمت داشتند تنها یک روی سکه است. همه خاندان برمکیان یحیی، فضل، و حعفر به دستور هارون‌الرشید با همه خدمت‌گذاری و بندگی قتل‌عام شدند، ابومسلم بود که امویان را برانداخت و عباسیان را به خلافت رساند ولی خود وسیله خلیفه دوم عباسی "منصورعباسی" که از نیرو و توانایی او در خراسان بیمناک شده بود، به قتل رسید(سال 137 ه.ق) بابک خرمدین دلاوری که بیست‌سال با سپاهیان معتصم جنگید و بارها آنان را شکست داد، خود سرانجام با نیرنگ به دست افشین، سردار بزرگ ایرانیِ دستگاه خلافت مأمون و معتصم، گرفتار و به آن شکل دردناک در 223 ه.ق کشته شد. قیام مازیار نیز وسیله طاهریان که ایرانی بودند و خیانت كوهیار برادر مازیار كه به او حسادت می‌کرد و با طاهریان علیه برادر هم‌دست شده بود به شکست انجامید و او نیزگرفتار و در سال 225 ه.ق یعنی دو سال پس از کشته‌شدن بابک کشته شد. پای افشین در ماجرایِ مازیار نیز در میان بود زیرا افشین که خود در پی قدرت بود پنهانی علیه خلیفه به مازیار نامه‌هایی تحریک‌آمیز نوشته بود که این نامه‌ها نیز لو رفته و افشن را نیز به سبب همین پیوند و پشتیبانی پنهان او از دین و آیین گذشته نیاکان ایرانی خود که ضد عرب بود، از میان برداشتند. همه این‌ همکاری‌هایِ ایرانیان نه تنها مایه سربلندی نیست که نمایان‌گر آن رویِ سکه و زشتی‌ایست که کم‌تر خواسته‌ایم آن را به میان‌آوریم.

شکست تلخ و رفتار ایرانیان

بسیاری در باره نقش مهم ایرانیان در سازماندهی دیوانی بارگاه خلیفه‌های تازی نوشته‌اند ولی بیش‌تر کوشش شده است که آن جنبه‌های منفی و زشت پنهان بماند. در این‌جا نگارنده از دیدِ خود به یکی از درست‌ترین بررسی‌ها که زنده‌یاد علی دشتی با قلم شیوایِ خود به دست داده است، اشاره می‌کند. تلخ و بسیار گزنده است و او که تاریخ گذشته ایران، اسلام و پس از آن را خوب وارسی کرده است، بی‌گمان با رنج و دل‌شکستگی فراوان از رفتار ایرانیان در برابر یورش تازیان نوشته و کوشش نموده است بر سستی‌ها و رفتارهایِ ناراست ما به درستی انگشت بگذارد. این حقیقتی تاریخی و درد‌انگیز است که باید با آن روبرو شد.

پس از بازنوشت بخشی از نتیجه‌گیری مهم او، من پرسش‌هایِ خود را نیز با خوانندگان گرامی در میان می‌گذارم. او می‌نویسد: