ارمکی : بخشنامه های دولت ، دوقطبی «حجاب اجباری / بی حجابی» را فعال کرد

فروزان آصف نخعی: تقی آزاد ارمکی، جامعه‌شناس و نویسنده ایرانی و استاد تمام دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، در باره حجاب اجباری، معتقد است تعطیل شدن گفت و گوی میان روشنفکران ایرانی به ویژه روشنفکری دینی با روحانیون ، مراجع و گروه های مرجع فرهنگی و قدرت در دهه ۹۰ ، به طور طبیعی گفتمان حجاب اجباری/ بی حجابی هژمون شده است.

او معتقد است «نظام سیاسی ایرانی که تا دیروز قرار بود چالش های اساسی فرهنگ را از طریق گفتمان چالشی روحانیون ، روشنفکران و منتقدان و صاحبان اندیشه و اهل خبره حل کند حالا دچار چالش حجاب اجباری و بی حجابی شده و نقش دولت و بخشنامه های دولتی در ایجاد و فعال سازی این دوقطبی چالش زا ، پررنگ است.» از نظر او «نبود یا تضعیف نقش آفرینی مثبت اصلاح طلبانه و اصلاح گرایانه اعتدالی طبقه متوسط ، چالشی جدی برای نظام سیاسی ایجاد می کند که از جمله پیامدهای آن ، شکاف دولت / ملت و دیگری انشقاق ملت است.»

این گفت و گو از نظرتان می گذرد:

اگر بخواهیم ریشه منازعات اجتماعی کنونی را بعد از انقلاب ۵۷ در ایران بررسی کنیم، منازعات سیاسی حول مسایل فرهنگی مانند حجاب چگونه شکل گزفت ؟

در دوره ابتدایی حیات جمهوری اسلامی، منازعات فرهنگی ما حول و حوش هستی ، چگونگی کنش فرهنگی و آینده فرهنگی ما بود. منازعات و مراودات بین گروه های ذی نفوذ فرهنگی، یعنی روشنفکران ، روحانیون، گروه های متفاوت دانشگاهی و صاحبان قلم شکل می گرفت. در آن جا ، چیستی فرهنگ ایرانی و فرهنگ اسلامی ، آینده فرهنگ، تغییرات و تحولات فرهنگی مورد مناقشه بود. این سنخ از بحث ها باعث می شد نیروهایی وارد صحنه شوند که به اصطلاح عامیانه ، اهل بخیه بوده و به عبارتی اهل فن و تعامل هستند.

برای مثال در دهه ۶۰ ، ۷۰ و بخشی از دهه ۸۰ محوریت روشنفکری ایرانی به ویژه روشنفکری دینی با روحانیون ، مراجع و گروه های مرجع فرهنگی در باره بسیاری از مسایل موجود وارد گفت و گو می شوند. در باره خیلی از مباحثی که از نظر تاریخی مورد غفلت قرار گرفته ، یا در جامعه جدید مهم شده بود ، یا اساسا موضوعاتی که ابعاد عملی و عادی پیدا کرده بودند ، بحث ، گفت و گو ، جدل و چالش می کردند.

با این رویکرد ، جامعه و حوزه نخبگی و سیاسی پویا هستند و نباید با شرایط موجود ، مواجه می شدیم ...

بله، اما آن ساحت به تعطیلی کشیده شد. جمهوری اسلامی به این نتیجه رسید که حوزه مذکور را باید تعطیل کند. از این رو حوزه مذکور ، دچار فروپاشی شد. روشنفکران ، منتقدان، و صاحبان فن، حذف شدند و روحانیونی که اهل چالش و بحث بودند ، به حاشیه رانده شدند.

دهه ۹۰ شاهدیم که آن عرصه به تدریج کم فروغ و بی فروغ و به تدریج یکجانبه نگری جایگزین آن شد. با ظهور یکجانبه نگری، نمود و بروز مباحث تغییر کرد و مباحث در شکل «بایدی» مطرح شد. این «باید»، از حوزه فرهنگ یعنی «فقط اینگونه» است، «فقط این است» و «جز این نیست» در فضای سیاسی و فرهنگی رواج یافت.