اذعان به خطا در مرمت گنبد مسجد شاه اصفهان؛ مدیر انتقادها را «حرف بی‌ربط» خواند

دو سال و نیم پس از جنجالی شدن شیوه مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله که به دو رنگ شدن کاشی‌های آن انجامید، مرمت گنبد مسجد شاه اصفهان نیز به «اعوجاج و تغییر شکل» این اثر تاریخی از مجموعه نقش جهان ختم شد.

عکس‌های منتشرشده از نتیجه مرمت مسجد شاه اصفهان که به نام مسجد جامع عباسی هم شناخته می‌شود، نشان می‌دهد که نه‌تنها فرورفتگی‌ها و برآمدگی‌هایی در آن ایجاد شده که «حتی ترک‌های گنبد هم به‌درستی جاگذاری نشده و نقوش کاشی‌کاری‌های روی گنبد تراز نیستند».

پیشتر، فریبا خطابخش، مدیر پایگاه میراث‌جهانی نقش جهان که مرمت هر دو گنبد زیر نظر او انجام شده است، انتقادها به این وضعیت را «حرف‌های بی‌ربط» خوانده بود، اما مدیر روابط عمومی میراث فرهنگی اصفهان روز شنبه، ۲۵ تیر، اذعان کرد که در قسمتی نزدیک به رأس گنبد اعوجاج ایجاد شده است.

برخی کارشناسان کاشی‌کاری در اصفهان گفته‌اند که این گنبد توازن معماری خود را از دست داده و ریخت گنبدی‌شکل آن از دست رفته است. به‌گفته آن‌ها، یک‌ سوی گنبد در بازسازی ‌توسط پیمانکار خم دارد و سوی دیگر آن مثلثی‌شکل شده است.

بیشتر در این باره:

جنجال بر سر مرمت گنبد شیخ‌ لطف‌الله؛ میراث فرهنگی: اتفاق خاصی نیفتاده

شهرام امیری، مدیر روابط عمومی میراث فرهنگی اصفهان، ضمن اذعان به آسیب واردشده به شکل گنبد مسجد شاه، که در رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی از آن به «مسجد امام» یاد می‌شود، گفت که مرمتگر و پیمانکار «موظف به ترمیم» این آسیب شده‌اند.

این در حالی است که مرمت‌کار این گنبد، حسین پاکدل، آسیب‌های وارده را به آسیب‌های ناشی از فشار و ضربه داربست‌ها منحصر کرده و گفته است در حال رفع کردن این آسیب‌هاست.

این مرمت‌کار همچنین افزوده است که «کار موجود است، با تیم کارشناسی تشریف بیاورند و ایرادها را بگویند تا اگر اصلاحی نیاز است، انجام شود».

در مقابل، هوشنگ رسام، از استادان سرشناس کاشی‌کاری در اصفهان که از جمله ۱۲ سال فعالیت مرمت بر گنبد همین مسجد را داشته است، ضمن انتقاد از شیوه مرمت گنبد مسجد شاه افزوده است: «تمامی کاشی‌های گنبد را عوض کرده‌اند و این یکی از دردناک‌ترین کارهایی بوده که انجام شد.»

آقای رسام مسئولیت این «اشتباهات مرمتی» را «نه پیمانکار و فردی که با او برای نوسازی گنبد مسجد امام اصفهان قرارداد بسته شده که مسئولان میراث فرهنگی استان اصفهان در یک دهه گذشته» معرفی کرده است.

مسئول مستقیم پروژه‌های مرمت گنبد مسجد شیخ‌ لطف‌الله و مسجد شاه اصفهان فریبا خطابخش است که مدیریت پایگاه میراث جهانی نقش‌ جهان اصفهان را بر عهده دارد.

خانم خطابخش هفته پیش انتقادها به شیوه و نتیجه مرمت گنبد مسجد شاه را «حرف‌های بی‌ربط» خواند و اضافه کرد: «این بحث‌ها غیرکارشناسی ‌است. منتقدان هر ایرادی دارند، بهتر است حضوری بیایند و ایرادات‌شان را مطرح کنند، نه این‌که رسانه‌ای کنند.»

مسئول مستقیم پروژه‌های مرمت آثار نقش جهان که دی سال ۹۸ نیز انتقادها به دورنگ شدن گنبد مسجد شیخ‌ لطف‌الله را نادرست خوانده بود، بار دیگر از عملکرد خود در آن پروژه نیز دفاع کرد و گفت «حرف‌های بی‌ربط» را «زمان مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله هم مطرح می‌کردند».

تغییر شکل و اعوجاج گنبد مسجد شاه اصفهان در روند مرمت در حالی رخ داده است که، به‌گفته فریبا خطابخش، از سال ۱۳۹۰ تاکنون ‌شش میلیارد تومان برای مرمت این گنبد هزینه شده است.

در این میان، علیرضا جعفری زند، ناظر سابق مرمت گنبد شیخ‌ لطف‌الله و از منتقدان شیوه مدیریت فریبا خطابخش بر پروژه‌های مرمت نقش جهان، گفته است: «در تمام دنیا وقتی یک اثر جهانی قرار است مرمت شود، از تمام کشورها و اعضای کنوانسیون‌ها مثل ایکروم و سازمان‌های جهانی که با تجربه هستند کمک گرفته می‌شود... ولی متاسفانه در ایران این اتفاق نمی‌افتد.»

به‌ گفته آقای جعفری زند، عکس‌های منتشرشده از وضعیت مرمت گنبد مسجد جامع عباسی اصفهان که یک اثر ثبت‌شده جهانی است، «گویای این موضوع است که روش به‌کار گرفته شده در اثر نه تنها نامش مرمت نیست که روش بسیار غلطی بوده و چین خوردن گنبد و وضعیت آن پس از پایان کار هم جای تعجب ندارد».

مسجد شاه اصفهان که با نام‌های مسجد سلطانی و مسجد جامع عباسی نیز شهرت دارد، مهم‌ترین مسجد تاریخی اصفهان و یکی از مساجد میدان نقش جهان است که در دوران صفویه ساخته شد و از بناهای مهم معماری اسلامی ایران به‌ شمار می‌رود.

این بنا در سال ۱۳۱۰ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و در حال حاضر نیز به‌ عنوان یکی از آثار میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌ است.

با استفاده از گزارش‌های روزنامه همشهری، وب‌سایت صدای میراث، خبرگزاری فارس و رادیوفردا/ ر. ش./ ف. دو.