فرونشست زمین در مناطق جنوب غرب تهران به «مرحله خطرناک» رسیده است

طبق آخرین آمارهای رسمی سازمان زمین‌شناسی کشور، بیشترین نرخ فرونشست زمین در پایتخت ایران، در دشت‌های اطراف تهران به‌ویژه در جنوب غربی اتفاق افتاده و در این منطقه فرونشست زمین به ۱۷ تا ۲۴ سانتی‌متر در سال می‌رسد. سازمان زمین‌شناسی کشور بالاترین نرخ فرونشست را در مناطق حاشیه تهران از جمله جنوب شهریار، شرق شهریار، جنوب شرق شهریار، اطراف اسلام شهر، اطراف احمدآباد مستوفی، جنوب تهرانسر، جنوب شهرک استقلال و اطراف نسیم شهر ثبت کرده‌ است. طبق گزارش‌ها اما مناطق مرکزی و شمالی تهران هم در معرض خطر فرونشست زمین قرار دارند.

به گفته مهدی بابایی، نایب رئیس کمیسیون محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران بیشترین نرخ فرونشست زمین در محدوده جنوب غربی تهران و در مجاورت شهریار اتفاق افتاده و در این منطقه فرونشست بالای ۲۰ سانتی‌متر در سال ثبت شده است.

او یکشنبه ۲۶ تیر /۱۷ ژوئیه در مصاحبه با خبرگزاری کار ایران (ایلنا) گفت:

«در داخل شهر تهران بیشترین نرخ فرونشست در جنوب غرب پایتخت یعنی در مناطق ۱۸ و ۱۹ رخ داده است؛ به نحوی که وضعیت فرونشست زمین در این مناطق تهران خطرناک ارزیابی می‌شود، ولی ما هنوز شاهد وضعیت خطرناکی از فرونشست زمین در سایر مناطق داخل محدوده شهری تهران نیستیم.»

بابایی افزود:

«در حال تدوین طرحی در شورای شهر تهران هستیم که براساس آن شهرداری ملزم خواهد شد که برای مصارف شهری آب از جمله آبیاری فضای سبز، حتما از بازچرخانی آب‌های سطحی استفاده کند. اجرای این طرح، قطعا می‌تواند تا حد زیادی منجر به کاهش برداشت از منابع آب زیرزمینی پایتخت شود و نرخ فرونشست زمین در تهران را کاهش دهد. زیرا اکنون مقدار زیادی از آب‌هایی که در جوی‌ها و رودخانه‌های تهران جریان دارد، صرفا به خارج از شهر هدایت می‌شود و ما عملا هیچ استفاده مفیدی از آن‌ها انجام نمی‌دهیم.»

نایب رئیس کمیسیون محیط زیست و خدمات شهری در توضیح فرآیند کنونی آبیاری فضای سبز تهران از محل آب‌های زیرزمینی گفت:

«در حال حاضر شهرداری تهران برای آبیاری فضای سبز از آب تصفیه‌خانه‌هایی استفاده می‌کند که با برداشت آب از چاه‌ها، آب تصفیه‌شده را با استفاده از یک شبکه لوله‌کشی عظیم به فلکه‌های مخصوصی می‌رسانند که آب مورد نیاز برای آبیاری فضای سبز تهران را تامین می‌کنند. اما اگر شهرداری بتواند آب مورد نیاز برای آبیاری فضای سبز را از طریق بازچرخانی آب‌های سطحی تامین کند، ضمن کاهش هزینه‌های انتقال آب در شبکه لوله‌کشی، تصفیه خانه‌های اطراف پایتخت می‌توانند حجم بیشتری از آب تولیدی خود را به بخش کشاورزی اختصاص دهند. به این صورت، برداشت آب کشاورزی از چاه‌های مجاز و غیرمجاز واقع در دشت‌های بحرانی حاشیه تهران نیز کمتر شود.»

همزمان با گسترش تبعات ناشی از خشکسالی و مدیریت فاجعه‌بار منابع آبی در ایران، بسیاری از کارشناسان فرونشست زمین را بمبی ساعتی برای غیرقابل سکونت‌کردن شهرها و روستاها می‌دانند.

انوشیروان محسنی بندپی، رئیس مرکز کیفیت هوا و تغییر اقلیم پیشتر در خرداد سال جاری گفته بود ۱۸ استان ایران درگیر فرونشست زمین‌‌اند و خطرات ناشی از آن از جمله آسیب جدی به پی‌ و مقاومت ساختمان‌ها و بناها و آسیب‌های طولانی‌مدت به خطوط انتقال گاز، آب و برق این استان‌ها را تهدید می‌کند. به گفته او استان‌های اصفهان، تهران، کرمان و خراسان رضوی به ترتیب با ۳۱،‌ ۳۰،‌ ۲۴، و ۲۵ درصد دارای بالاترین نرخ فرونشست زمین هستند.

او هم تأیید کرده بود که فرونشست به صورت عمده در مناطق جنوب غربی و مناطق ۱۷ ،۱۸ و ۱۹ شهر تهران رخ داده و به سمت شرق به‌خصوص مناطق ۱۰ ،۱۶ و ۲۰ در جنوب تهران در حال گسترش است.

طبق اظهارات او و بر اساس نتایج بیلان آب زیرزمینی، در شرایط فعلی متوسط کسری حجم مخزن [آب‌های زیرزمینی] دشت‌های استان تهران معادل ۱۵۰ میلیون متر مکعب در سال تخمین زده شده که از این مقدار معادل ۴۰ میلیون متر مکعب مربوط به کسری آبخوان شهر تهران است.

برداشت بی‌رویه آب‌های زیر زمینی علاوه بر مصارف شهری، در بخش کشاورزی هم نتایج فاجعه‌باری را برای محیط زیست ایران به همراه داشته. ایمان انتظام، مدیر گروه آب‌زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور هم در خرداد اعلام کرد حدود ۸۵ درصد آب‌های زیرزمینی ایران در بخش کشاورزی استفاده می‌شود.

در سال ۱۴۰۰، خشک‌ترین سال آبی ایران در نیم‌قرن اخیر، ایران بیش از ۹۰۲ هزار تن هندوانه صادر کرده است؛ محصولی که به خاطر مصرف بالای آب، «آب مجازی» نامیده شده و صادرات آن، صادرات آب تلقی می‌شود. برپایه آمارهای رسمی ۹۲ درصد از منابع آبی ایران صرف کشاورزی، شش درصد صرف شرب و دو درصد نیز صرف صنعت می‌گردد.