عمده هزینه ناشران باید در حوزه محتوا باشد

به گزارش خبرگزاری مهر، نشست هم‌اندیشی یاسر احمدوند؛ معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با ناشران حوزه دین با حضور علی رمضانی مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، محمدحسین ظریفیان مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمدعلی مرادیان مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، علی‌اکبر ابراهیمی مدیرکل دفتر امور چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اسماعیل جانعلی‌پور مدیرکل مجامع، تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و امیرعلی عموزاده مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم در تالار فرهنگ و هنر قم برگزار شد.

در شیوه خرید، حمایت و یارانه کتاب بازنگری می‌شود

یاسر احمدوند در این نشست با بیان اینکه ما به خاطر احساس تعلق به حوزه دین در فضای نشر کشور حضور داریم، گفت: برداشت من به‌عنوان فرد فعال در این حوزه این است که در نشر و معارف دینی در ابعاد مختلف ادبیات، کودک و نوجوان و… در تعریف و بازنمایی متون اصلی دینی احتیاج به کارهای نوآورانه و تلاش بیشتری در حوزه تولید محتوا داریم. گاهی ممکن است به ما نشانی غلط بدهند و گاهی احساس می‌کنیم فروش نرفتن برخی از آثار مربوط به افزایش قیمت کاغذ، بازار نشر و عدم حمایت است، درحالی‌که همه واقعیت این نیست. در حوزه تولید و ترویج محتوا نیاز به تلاش بیشتری داریم؛ این دو جزو مسائل اصلی حوزه نشر است و کاغذ، بیمه و ویترین نمی‌تواند بر محتوا و ترویج خوب غلبه کند. اما اصل ماجرا اینجاست که گاهی احساس می‌کنم در پرداختن به مسائل حوزه‌ها اولویت‌ها جابه‌جا می‌شوند و اولویت تولید عقب می‌رود و اولویت‌های حوزه پشتیبانی فنی و فروش جایگزین می‌شود. جایی که کاغذ به بخش مهمی از دغدغه ناشران تبدیل می‌شود می‌توان به این نتیجه رسید که در حوزه تولید محتوا هزینه زیادی نمی‌شود.

معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: در فرایند یک نشر حرفه‌ای، عمده هزینه ناشران باید در حوزه محتوا و آماده‌سازی کتاب برای انتشار باشد. با همت و محوریت ناشران دینی با هر نگاه، سلیقه و تفکری باید اهتمام جدی به این موضوع داشته باشیم که چرا کتاب‌های دینی بر اساس آمارهای رسمی در فروش سیر نزولی پیدا کرده‌اند. مگر سایر ناشران مشکل کاغذ، تولید، ویترین، بیمه، مالیات و… ندارند! چرا پله، پله در فروش آثار دینی عقب می‌رویم؟ آیا با کمک تسهیلات و توزیع کاغذ، بخشی از این مشکل جبران‌شدنی است؟ به عقیده من خرید کتاب از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حمایت نیست، بلکه تضعیف بیت‌المال و دور زدن مخاطب و بازار است. وظیفه این وزارتخانه حمایت از اولویت‌ها است. چه اتفاقی افتاده که این حمایت‌ها مؤثر مواقع نشده است. این موضوع ازجمله تلنگرهایی است که ما در وزارتخانه به خودمان می‌زنیم. حمایت‌ها منجر به افزایش مخاطب نمی‌شود و مشکل کار همین جاست. در شیوه خرید، حمایت، یارانه و.. بازنگری می‌شود.

وی افزود: باید به سمت ترویج آثار خوب و خرید از سوی مخاطب برویم و این چرخه را به‌درستی مدیریت کنیم تا کتاب خوب به‌دست مخاطب برسد و توسط مخاطب خریداری شود. موضوع کاغذ دغدغه اصلی جمع حاضر و ناشران کشور است. با ارز آزاد و نیمایی، کاغذ موجود در بازار گران نیست، بلکه ارزان است و گران‌فروشی در بازار کاغذ بر مبنای قیمت دلار و قیمت کاغذ اتفاق نمی‌افتد. کاغذ به اندازه نیاز کشور و حتی بیش از آن در اسکله‌ها و بازار موجود است و قیمت آن گران نیست.

احمدوند با اشاره به کاغذ وارداتی با ارز ترجیحی گفت: اواخر سال ۱۳۹۸ آخرین ارز ترجیحی به واردات کاغذ اختصاص پیدا کرد و بر اساس آن کاغذ وارد شد و قبل از استقرار دولت سیزدهم توزیع شد. دو واردکننده کاغذهای وارد شده را تحویل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نداده بودند. پرونده قضائی برای آن‌ها تشکیل شد و در نهایت کاغذ یکی از این واردکننده‌ها دریافت شد. بعد از عید سال ۱۴۰۱ محموله‌ای کاغذ از بندرعباس در اختیار گرفتیم که فرایند توزیع آن در حال انجام است. امسال با دستور ریاست محترم جمهوری، ارز ترجیحی به حوزه کاغذ اختصاص پیدا کرده که امیدواریم شهریورماه کاغذهای آن را دریافت کنیم. اما همه بدانید که موضوع ارز ترجیحی ادامه‌دار نخواهد بود.

معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: نشر کشور مجبور است خود را با دو پدیده قیمت واقعی بازار کاغذ و تلاش جمعی برای تولید داخلی منطبق کند؛ باید تولید داخل را به حجمی برسانیم که نیاز کشور را تأمین کند. ورود به مسأله کاغذ و واردات آن، وظیفه ذاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیست، اما اگر این وزارتخانه به این مسأله ورود نکند، ناشران با مشکل مواجه خواهند شد. بنابراین کارگروهی در معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل شد و کارخانه‌های تولید کاغذ بررسی شدند. در حال حاضر کارخانه تولید کاغذ مازندران حدود ۸۰ هزار تن در سال امکان تولید کاغذ دارد، اما سال گذشته سه هزار تن تولید کرد. با تلاش‌ها و پیگیری‌های صورت گرفته، امسال این کارخانه کل کاغذ آموزش و پرورش را تأمین خواهد کرد. این کارخانه در ماه امکان تولید ۶ هزار تن کاغذ را دارد و از مردادماه کار خود را آغاز خواهد کرد.

وی ادامه داد: کارخانه زاگرس فارس با پیشرفت ۷۸ درصدی بر مبنای کاغذ بازیافتی تا یک سال آینده راه‌اندازی می‌شود. این کارخانه در سال اول حدود ۲۰ هزار تن تولید خواهد داشت. ما به‌طور جدی، پیگیر ورود و توزیع کاغذ داخلی هستیم.

یاسر احمدوند در پایان درباره برگزاری نمایشگاه کتاب دین گفت: از مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم خواستم دبیرخانه این نمایشگاه را تشکیل دهد و وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز برای برگزاری این نمایشگاه قول مساعد داده‌اند. زمان و نحوه برگزاری آن برعهده خود ناشران دینی است تا پایه‌گذار یک نمایشگاه خوب در حوزه کتاب‌های دینی باشیم؛ نمایشگاهی که اعتبار و بار اقتصادی خوبی برای ناشران داشته باشد.

بیشترین آثار تولیدی در قم کتاب‌های دینی است

در بخش دیگری از این نشست، علی رمضانی بیان کرد: مطلبی در این نشست مطرح شد مبنی بر اینکه کتاب‌های حوزه دین طرفدار ندارد و از آثار این حوزه کمتر استقبال می‌شود! آمارهای نشر کشور و استقبال مردم در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران این موضوع را تأیید نمی‌کند. در دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران در بهمن‌ماه سال ۱۴۰۰ و بخش مجازی سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، یکی از مشکلات ما با اداره کل پست استان قم این بود که این استان نسبت به جمعیت، پُردریافت‌ترین و پُرارسال‌ترین استان کشور است و پست در ارسال بسته‌های کتاب با مشکل مواجه بود. بیشترین آثار تولیدی در قم، آثار دینی است. ممکن است در آمار پرفروش‌های کشور کتابی با موضوعات دایره‌المعارف دینی نباشد، اما کتاب در زمینه شرح‌حال علما و بزرگان حوزوی دیده می‌شود که در قالب رمان نوشته شده و مورد استقبال مردم قرار گرفته است.

مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران درباره تخصیص کاغذ به استان قم گفت: تصمیم بر این بود تخصیص کاغذ استان قم بر اساس یک منطق به خود استان واگذار شود. بنابراین لازم بود نیاز استان بر اساس حجم فعالیت‌ها در دوره‌هایی که کاغذ تخصیص داده می‌شد یا تخصیص داده نمی‌شد، استخراج شود تا بر اساس این اعداد و ارقام نیاز استان را بسنجیم. در دوره‌ای که کمیته تخصیص، توزیع و نظارت بر کاغذ به دستور آقای دکتر احمدوند در خانه کتاب و ادبیات ایران تشکیل شد ما درصد خوبی از مجموع کاغذ تخصیصی را به این استان اختصاص دادیم. این موضوع اهتمام دولت سیزدهم به حوزه دین و ناشران استان قم را نشان می‌دهد.

وی گفت: موضوع مهم دیگر این است که تخصیص کاغذ به ناشران قمی با حضور مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاون فرهنگی ایشان انجام شد؛ اتفاقاتی که صرفاً برای استان قم رقم خورده است. ما کل اطلاعات اعم از اعلام وصول، کتاب‌های ثبت شده، میزان شمارش و… را جمع‌آوری و در جلسه به نمایش گذاشتیم تا بر اساس این اطلاعات تصمیم‌گیری شود. ما نمی‌توانیم همه نیاز ناشران را برآورده کنیم. به تعدادی از ناشران استان کاغذ تخصیص ندادیم، چراکه شمارش کتاب را انجام نداده بودند.

علی رمضانی در پایان گفت: کاغذ بر اساس شاخص‌ها، اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، میزان دریافتی ناشر، میزان اعلام وصول، میزان شمارش و موضوع کتاب تخصیص داده می‌شود. امیدواریم بتوانیم پاسخگوی نیازهای ناشران بیشتری باشیم و از ناشران می‌خواهم موضوع اعلام وصول و شمارش کتاب‌ها را جدی بگیرند.

دنبال به حداقل رساندن بررسی سلیقه‌ای کتاب هستیم

محمدحسین ظریفیان نیز در این نشست، درباره روند بررسی کتاب در دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بیان کرد: ملاک و معیار بررسی کتاب، قانون (مصوبه اصلاحی سال ۱۳۸۹ شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه جلسه ۶۶۰) است که مؤلفان، نویسندگان، پدیدآورندگانی که با ناشران همکاری می‌کنند می‌توانند به آن مراجعه کنند. این مصوبه در برخی موارد ابهاماتی دارد که در این سال‌ها کاربرگ‌هایی تهیه و تدوین و در اختیار بررس‌ها و ارزیاب‌ها قرار گرفته و تا حدی این ابهامات را روشن کرده است.

مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، افزود: قرار نیست این وزارتخانه، تیم بررس و ارزیاب کتاب وارد محتوا به معنای نقد علمی شوند، چراکه در این‌صورت باب نقد علمی بسته می‌شود. به‌طور متوسط حجم ورود کتاب در روز ۴۰۰ عنوان است که با توجه به نیروی انسانی موجود در این حوزه، خطای انسانی را به همراه دارد. اما مسیر پیش‌بینی شده مناسب است، هرچند باید کیفیت آن را بالا ببریم. بخشی از کتاب‌های ارسالی مربوط به شخصیت‌های شناخته‌شده و ناشرانی است که به لحاظ سابقه کار، محتوا و عملکرد وارد چرخه ارزیابی به آن شکل متعارف نمی‌شوند؛ بنابراین جمعی از آثار به این شکل کنار گذاشته می‌شوند. به واسطه گستردگی و ویژگی‌های خاص حوزه دین، صرفاً در حوزه‌های تعریف شده علوم دینی، آثار مورد بررسی را نخواهیم داشت، بلکه از حوزه‌های دیگر آثار وارد و به حوزه دین ارجاع داده می‌شوند. بنابراین حجم آثار مورد بررسی در حوزه دین قابل‌اعتنا است.

وی گفت: برای بررسی کتاب ممکن است سلیقه‌ای عمل شود که ما به دنبال به حداقل رساندن آن هستیم. مجوز نشر بر اساس قانون باید بین ۲۰ تا ۳۰ روز صادر شود، اما در بعضی از مواقع خاص این مجوز ممکن است به علت اصلاح از سوی ناشر با تأخیر مواجه شود. اگر کتاب به اصلاحیه نیاز داشته باشد یا مطابق ضوابط نشر تلقی نشود، فرصت برای بازنگری آن فراهم است و درصورتی‌که ناشران معترض باشند کار مجدداً دیده و بررسی می‌شود. قبل و بعد از آن فرآیند وارد گفت‌وگو با ناشر می‌شویم. فرایند صدور مجوز نشر در مقطعی به‌واسطه مشکلات سامانه صدور نشر متوقف شده بود. بخشی از فرایند صدور مجوز نشر، ناظر به استعلام‌هاست که دیر به‌دست ما می‌رسد و بخش دیگر ناظر به تکمیل نشدن مدارک است. همه تلاش ما تسهیل برای ارائه خدمات است.

برگزاری نمایشگاه کتاب دین، رسیدگی به مشکلات ناشران درباره هزینه‌های انبارداری و نیرو، توجه ویژه به نشر دینی، رسیدگی به مشکلات کاغذ، ارائه راهکارهایی برای استقبال مخاطبان از آثار دینی، برخورد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با ناشران متخلف برای چاپ آثار پرفروش، کاهش زمان فرایند صدور مجوز، جلوگیری از ممیزی‌های سلیقه‌ای، توجه ویژه به قم در توزیع کاغذ، شفاف‌سازی توزیع کاغذ، افزایش سهمیه خرید کتاب از ناشران قم، افزایش حمایت‌ها در بخش‌های بیمه‌ای، گمرکی و مالیاتی، جدی گرفتن کپی‌رایت، تشکیل کارگروهی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای بررسی شکایات و درخواست‌ها، حمایت و تقویت جشنواره‌های کتاب در فصل‌های رکود ناشران، اولویت‌بندی در ارائه تسهیلات به ناشران، مبارزه با قاچاق کتاب با هماهنگی چندجانبه معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نیروی انتظامی و قوه قضائیه، تناسب یارانه اختصاصی با قیمت کتاب، حمایت از نشر کشور برای مقابله با تهاجم فرهنگی، انتشار کتاب‌های حوزه دین به زبان‌های خارجی، حمایت از کتابفروشان، جلوگیری از صدور مجوز نشر برای ناشران غیرحرفه‌ای، رفع مشکل ترویج کتاب‌های دینی و… ازجمله مسائل و موضوعات مطرح شده از سوی ناشران در این نشست بود.