بحران جوایز ادبی در بریتانیا/ کاستا، بلوپیتر، دزموند الیوت تعطیل

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه _ رویا دیانت: حدود یک ماه پیش اعلام این خبر که جایزه کاستا به پایان خود رسیده، شوکی بزرگ به جامعه ادبی بریتانیا وارد کرد. پس از ۵۰ سال این جایزه در حالی لغو شد که چشم‌انداز ادبی بریتانیا را تغییر داد و چهره‌های جدید و غیرمعمول را به جامعه معرفی کرد.

گاردین با نگاهی به مسیری که در این مدت طی شده، در این باره نوشت: هیات داوران این جایزه به مدت ۵۰ سال شبکه‌ای گسترده و برابری طلبانه را در ژانرهای مختلف ایجاد کردند و با حمایت از کتاب‌فروشی‌ها و نویسندگان و ناشران به همه اجازه دادند تا امکان حضور داشته باشند.

اما این تنها آغاز راه بود و در حالی که انتشار کتاب در بریتانیا سودآورتر از همیشه است، برخی از مهم‌ترین جوایز ادبی بریتانیا که قدمت زیادی هم داشتند تعطیل شدند.

ماه پیش «بوک سلر» گزارش کرد که فروش کتاب در نیمه اول سال ۲۰۲۲ بالاترین میزان فروش را داشته و ۱۹.۵ میلیون پوند بیش از نیمه اول سال ۲۰۱۸ که رکوردشکن شده بود، درآمد داشته است. بلومزبری نیزاعلام کرد فروش سالانه‌اش ۲۴ درصد افزایش یافته است و ناشران بزرگ دیگری چون «رندوم پنگوئن هاوس» و «سایمن اند شوستر» نیز خبر از افزایش درآمد دادند.

با این حال تعداد جوایز ادبی در حال کاهش است و پس از اعلام تعطیل شدن جایزه کاستا، اعلام شد جایزه دزموند الیوت نیز متوقف می‌شود. این جایزه ادبی ۱۰هزار پوندی که از سال ۲۰۰۷ به نام ناشر و منتقد ادبی تاثیرگذار بریتانیایی راه‌اندازی شده بود از رمان‌نویسان اول حمایت می‌کرد.

اندرو هولگیت سردبیر ادبی ساندی تایمز هم گفت اگر حامی مالی جدید پیدا نکند، اهدای جایزه داستان کوتاه ساندی تایمز هم ممکن است متوقف شود. این جایزه ۳۰هزار پوندی به بهترین داستان کوتاه اهدا می‌شد و بالاترین جایزه در نوع خود بود. حامی مالی این جایزه که سرویس کتاب صوتی «آدیبوک» بود، سال پیش حامی جایزه ادبیات داستانی زنان شد و حالا این جایزه بدون پشتیبان مالی مانده است.

اندکی پیش از آن هم اعلام شده بود جایزه کتاب «بلو پیتر» که به مدت ۲۲ سال از ادبیات داستانی کودکان تجلیل می‌کرد، سال دیگر تمدید نمی‌شود.

احتمالا تعطیل شدن همه این جوایز به معنی این است که حامیان مالی، در ارتباط خود با دنیای ادبیات سود قابل توجهی دریافت نکرده‌اند.

هر یک از این جوایز با بخشی از بدنه جامعه ارتباط برقرار می‌کرد و برنده کتاب سال ۲۰۲۱ کاستا کتاب «بچه‌ها» نوشته هانا لو معلم سابق بود که در کتابش از تجربیات کاری‌اش بهره گرفته بود. رولد دال سال ۱۹۸۳ این جایزه را برای «جادوگران» برد و «بیوولف» شیموس هنی با رقابتی نزدیک «هری پاتر و زندانی آزاکابان» رولینگ را در سال ۱۹۹۹ شکست داد .

کاستا از سال ۱۹۷۱ کارش را با نام «ویت‌برد» آغاز کرد و ۱۴ سال بعد با تغییر اسپانسر مالی، نامش به کاستا بدل شد. ۱۰ ژوئن امسال کافی‌شاپ‌ زنجیره‌ای قهوه که اسپانسر این جوایز بود اعلام کرد جوایز ۲۰۲۱ که زمستان سال پیش اهدا شد، آخرین دور این جوایز بودند.

هرچند در مقطعی دسته شعر از این جوایز حذف شد تا ادبیات کودکان جای آن را بگیرد، اما بعد دوباره این بخش وارد رقابت شد و در نهایت برنده ۹ کتاب از ۳۶ کتاب سال کاستا را کتاب‌های شعر تشکیل دادند.

ذکر نام یک کتاب به عنوان برنده کاستا، به این معنی بود که کتابی که به طور معمول ممکن بود چندصد نسخه فروش داشته باشد ناگهان ده‌ها هزار نسخه می‌فروخت و این امر در افزایش توجه کتاب‌خوانان بریتانیایی به شعر فوق‌العاده بود.

اما در عین حال این یک واقعیت غم‌انگیز اقتصادی است که سود شعر معمولا در تجارت کتاب چندان نیست و هر زمان که شاعری به عنوان برنده سال انتخاب می‌شد، آه از نهاد اسپانسرها برمی‌آمد، زیرا صنعت نشر به خوبی می‌دانست اثری از یک رمان‌نویس یا یک کتاب غیرداستانی، فروش خیلی بیشتری را ثبت می‌کند.

کاستا تنها جایزه مهم ادبی بود که صرفا نویسندگان ساکن بریتانیا و ایرلند می‌توانستند در آن شرکت کنند. این جایزه که در ۵ بخش شامل اولین رمان، رمان، زندگی‌نامه، شعر و کتاب کودک به برندگان اهدا می‌شد وبه هریک ۵ هزار پوند جایزه می‌داد و در مرحله بعد از میان برندگان، برنده سال را برای دریافت جایزه ۳۰ هزار پوندی انتخاب می‌کرد.

هرچند هنوز جوایز متعددی برای نویسندگان بریتانیایی وجود دارد که بوکر، جایزه ادبیات داستانی زنان، جایزه گلد اسمیتز برای ادبیات داستانی و جایزه اورول و جایزه بیل کیفور برای ادبیات غیرداستانی از جمله آنهاست، اما تعطیلی شماری از جوایز مهم به معنی فرصت‌های کمتر برای خوانندگان برای کشف کتاب‌های خوب استمراسمی که اوایل سال ۲۰۲۲ در ماه فوریه برگزار شد آخرین مراسم این جوایز شد که با تاخیر - به دلیل شیوع کرونا- از برندگان سال ۲۰۲۱ تجلیل کرد.

کیت ماس نویسنده که کتاب پرفروش «لابیرنت» را در میان کتاب‌هایش دارد این خبر را غم‌انگیز خواند و سارا ترنر که از داوران آن بود گفت با اهدای این جوایز کشفیات درخشانی در زمینه معرفی کتاب و نویسنده صورت گرفت.

بردن جایزه نه فقط به معنی پاداش مالی که افزایش توجه عمومی است. در بریتانیا مبلغ توافقی برای نوشتن یک کتاب از سوی ناشر در چند مرحله به نویسنده پرداخت می‌شود که پرداخت اول معمولا بسیار کوچک و ناچیز است و اینجاست که جوایز نقش مهمی ایفا می‌کنند و به کمک نویسندگان می‌آیند تا بتوانند به کار خود ادامه دهند.

استدلال گابی وود مدیر بنیاد جایزه بوکر این است که جوایز ادبی اساسا برای نویسندگان نیست و در مرحله اول برای خوانندگان است تا بتوانند کتاب‌های بهتر را انتخاب کنند. با کم شدن این جوایز چالشی برای ناشران ایجاد می‌شود تا بتوانند راه‌های انتخاب را برای خوانندگان‌شان سهل کنند .

هرچند هنوز جوایز متعددی برای نویسندگان بریتانیایی وجود دارد که بوکر، جایزه ادبیات داستانی زنان، جایزه گلد اسمیتز برای ادبیات داستانی و جایزه اورول و جایزه بیل کیفور برای ادبیات غیرداستانی از جمله آنهاست، اما تعطیلی شماری از جوایز مهم به معنی فرصت‌های کمتر برای خوانندگان برای کشف کتاب‌های خوب است.

الن پیرسون نوشته است: حامیان مالی در طول سال‌ها تغییر کرده‌اند و افراد نیکوکار و کتاب دوست، بتدریج جای خود را به شرکت‌ها داده‌اند.

وی می‌افزاید: در حالی که کشورهای دیگر مانند فرانسه و آمریکا جوایز ادبی با بودجه دولتی دارند، این سوال مطرح می‌شود که چرا جوایز معتبر بریتانیایی باید به حامیان مالی متکی باشند و چرا دولت بریتانیا هرگز پولی از این بابت اختصاص نداده است.

دامیان بار نویسنده‌ای که امسال یکی از آخرین برندگان جوایز کاستا بود هم چنین واکنش نشان داد: نخست وزیر ما همیشه از بزرگ‌ترین نویسندگان نقل قول می‌کند، اما دولت او هیچ کاری برای حمایت از آنها انجام نمی‌دهد.

در عین حال باید گفت صحنه ادبی که بیش از حد متکی به جوایز باشد هم مشکلاتی دارد و هر سال موفقیت را به تعداد انگشت شماری محدود می‌کند که راه‌حلی برای صنعت ناعادلانه نشر نیست، اما فرهنگ اهدای جوایز مهم است و به نویسندگان کمک می‌کند تا بتوانند در دراز مدت رشد کنند وآثاری با ارزش هنری و اجتماعی پایدار تولید کنند.