ایران خود را برای وداع با دریاچه ارومیه آماده می‌کند

مسعود باقرزاده، رئیس حوضه آبریز ارومیه، در مصاحبه با همشهری گفت:

«شاید دیگر نتوانیم همه دریاچه را احیا کنیم ولی بخشی از آن را قطعا می‌توانیم. باید این واقعیت را بپذیریم که هم اقلیم تغییر کرده و هم مصارف در همه بخش‌ها افزایش یافته است. شاید بتوان مصارف بخش کشاورزی را کاهش داد ولی ما برای تامین آب شرب نیز در منطقه با مشکل مواجه شده‌ایم.»

تا خرداد ۱۴۰۱ بنا به گزارش خبرگزاری مهر وسعت آب دریاچه ارومیه با ۱۳۰۴ کیلومتر مربع کاهش نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ۲۲۷۳ کیلومترمربع رسیده است. بنا به گفته برخی از کار‌شناسان با ادامه روند کنونی، بین سه تا پنج سال آینده این دریاچه به‌طور کامل خشک خواهد شد.

همشهری می‌نویسد مؤثرترین اقدامی که می‌توان برای کاهش آسیب زیست‌محیطی در منطقه انجام داد، قرق کامل پارک ملی ارومیه و کاشت گیاهان سازگار با خاک شور و کم‌آب‌بر است. اما این روزها هنوز بر پروژه‌هایی که به رساندن آب از حوضه‌های آبریز دیگر است، تمرکز می‌شود.

هیچ تضمینی برای جلوگیری از سوءاستفاده‌ها وجود ندارد

وعده افتتاح پروژه تونل انتقال آب از رودخانه زاب به دریاچه ارومیه به عنوان شاخص‌ترین پروژه احیای دریاچه ارومیه، از بهار سال ۹۹ شروع شد سپس به دی و بهمن سال جاری و بعد از آن به بهار سال جاری موکول شد. هیچ تضمین قانونی نیز وجود ندارد که پساب تصفیه‌شده شهرهای تبریز و ارومیه و همچنین ۶۵۰ میلیون مترمکعب آبی که از حوضه آبریز رودخانه زاب به دریاچه هدایت شده است، تماما به دریاچه سرازیر شود و کسی به آن دست‌درازی نکند.

باقرزاده کریمی در ادامه مصاحبه با همشهری درباره چشم‌انداز احیای دریاچه ارومیه گفت:

«اگر این پروژه‌ها اجرایی شود، امسال شاهد سطح آبگیری خوبی در دریاچه خواهیم بود. ما حتی محل عبور تونل انتقال آب زاب را هم به منطقه حفاظت‌شده ارتقا دادیم و قرار است فنس‌کشی هم صورت گیرد تا احتمال سوءاستفاده از این آب به صفر برسد، ولی هیچ تضمینی در این زمینه وجود ندارد.»

رئیس حوضه آبریز ارومیه در ادامه این مصاحبه افزود کارشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که آب می‌بایست خودش تصمیم بگیرد به کدام قسمت از دریاچه ارومیه وارد شود:

«با توجه به اینکه میزان ورودی آب به دریاچه کم شده است، درباره اینکه کدام نقطه دریاچه ارومیه و با چه اولویتی احیا شود، صحبت‌های کارشناسی زیادی شد و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که آب خودش تصمیم‌ بگیرد و برای آن پارتیشن‌بندی مصنوعی انجام ندهیم. همچنین در پهنه‌هایی که پرآب نخواهد شد ولی سیلاب‌های فصلی رطوبت مناسبی به خاک خواهد داد، پوشش گیاهی مناسب کاشته و به‌شدت قرق شوند و هیچ‌گونه دخل و تصرفی در آن صورت نگیرد تا به یکی از زیستگاه‌های اطراف پارک ملی دریاچه ارومیه تبدیل شود.»

تالاب‌های موقت به عنوان یک سپر حفاظتی در برابر گردوغبار

به گفته این مقام، مسئولان امیدوارند با این اقدامات در سال‌های پرباران، منطقه به تالاب‌های موقت تبدیل شود و به این ترتیب یک سپر حفاظتی در برابر گردوغبار ایجاد شود.

منابع آب تجدیدپذیر دریاچه ارومیه در سال آبی نرمال، ۷ میلیارد و ۲۴ میلیون مترمکعب است. از این میزان طبق سند تخصیص دریاچه ارومیه، ۴۴ درصد از بارش چه در سال‌های پربارش، کم‌بارش و نرمال تا ترسالی باید سهم دریاچه ارومیه شود.

برخی کارشناسان محیط زیست پیش‌بینی کرده‌اند در صورت خشک شدن دریاچه ارومیه هوای معتدل منطقه تبدیل به هوای گرمسیری با بادهای نمکی خواهد شد و زیست‌محیط منطقه تغییر خواهد کرد.

علاوه بر نمک بسیاری از آلودگی‌های شامل فلزات سمی سنگین مورد استفاده در صنعت و مواد سمی مورد استفاده در کشاورزی به آب‌های سطحی و زیر سطحی مرتبط با دریاچه نفوذ کرده‌اند و در صورت خشک شدن دریاچه بسیاری از مواد سمی هوازی شده و خطرات بیماری‌های تنفسی برای زیست‌بوم و مردم منطقه به وجود خواهد آورد.  

پیش‌بینی شده در صورت خشک شدن احتمالی این دریاچه، شاهد بارش باران نمک در بسیاری از استان‌های همجوار باشیم که این امر به به آواره شدن ۱۳ میلیون نفر منجر خواهد شد.

در طول ماه‌های گذشته بسیاری از فعالان مدنی آذربایجان در رابطه با خشک‌شدن دریاچه ارومیه دست به تجمعات اعتراضی علیه دولت زدند که با سرکوب نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران روبه‌رو شده و گروهی از آنان بازداشت شدند.