نظام حقوقی‌مان درحکمرانی سایبری عقب‌افتادگی جدی دارد

به گزارش خبرگزاری مهر، آئین اختتامیه نخستین کنفرانس بین المللی «رسانه، ارتباطات و حکمرانی سایبری» دیروز سه‌شنبه ۴ مرداد در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران برگزار شد.

در این رویداد با اجرای علیرضا بهرامی، جمعی از اساتید و فعالان این حوزه حضور داشتند و پنل‌های تخصصی زیر همراه با مقالات ذکر شده ارائه شدند:

۱. پنل «بنیان‌های نظری حکمرانی سایبری»، با مدیریت علمی: امید علی مسعودی (رئیس)، رفیع الدین اسماعیلی، محمدرضا برزویی و سمیه لبافی، با مقالات (بنیان‌های نظری آموزش سوادهای نوین در فضای سایبری) و (تبیین مساله حکمرانی فضای سایبر، با تکیه بر جایگاه قوای شناختی و مساله معرفت)

۲. پنل «فرهنگ، جامعه و حکمرانی سایبری» با مدیریت علمی: عبدالکریم خیامی (رئیس)، صدیقه ببران، آمنه بختیاری و سجاد مهدی زاده، با مقالات (بررسی تأثیر زنان اینفلونسر اینستاگرام بر خانواده ایرانی)، (زیست مجازی کودکان و نوجوانان و دغدغه سیاست گذاران، بازخوانی تجربه‌های جهانی) و (عصب شناسی شناختی ابزار سنجش اقناع عمومی در حکمرانی سایبری)

۳. پنل «سیاستگذاری و حکمرانی سایبری» با مدیریت علمی: محمدرضا مجیدی (رئیس)، علی نوریجانی، کمیل قیدرلو و محمد نامی با مقالات (ظرفیت بلاک چین در تحقق حاکمیت دیجیتال)، (حکمرانی سایبری از طریق فناوری مبتنی برارزش‌های بومی راهبردی فعالانه خط مشی گذاری در فضای مجازی)، (معرفی رویکرد و استانداردهای سازمان ثبت احوال کشور در نظام حکمرانی سایبری جمهوری اسلامی ایران) و (مقایسه تطبیقی فلسفه حکمرانی فضای مجازی ایران و چین)

۴. پنل «نهاد آموزش، سوادهای نوین و حکمرانی سایبری» با مدیریت علمی: حسن خجسته (رئیس)، معصومه نصیری، حسین بصیریان و کمیل رودی، با مقالات (سواد رسانه‌ای؛ استراتژی تاب‌آوری در حکمرانی سایبری) و (ورود و بومی سازی آموزش سواد مالی در نظام آموزشی رسمی کشور)

پس از ارائه مقالات، در آئین اختتامیه، علی نیکزاد نایب رئیس اول مجلس که از حاضران در این اختتامیه بود، درباره بحث فیلترینگ فضای مجازی و ضرورت ایجاد اینترنت امن گفت: من عرض می‌کنم هیچوقت در مجلس هیچیک از اعضا به دنبال مباحث فیلترینگ نبود. اما هیچ رخداد اجتماعی بدون قانون نمی‌تواند شکل بگیرد. حتی اگر قانون بد باشد باید قانونی شکل بگیرد. در هیچ کجای دنیا بدون قانون پیش نمی‌رود، نیازمند مدیریت حاکمانه و جهادی است. مدیریت مجازی در دست کسانی است که حکمرانی بی نظیری که نه غربی و شرقی است و در جمهوری اسلامی ایران جریان دارد را بر نمی‌تابند. اگر ما نتوانیم خودمان باشیم آن‌ها با ارزش‌های خودشان کار را پیش می‌برند. اگر نخواهیم مستقل باشیم آن‌ها از انتشار عکس سردار سلیمانی جلوگیری می‌کنند و ما را از عرصه خارج می‌کنند. عکس انسانی که جان خودش را برای بشریت و برای مقابله با کسانی که بویی از انسانیت نبردند، به خطر می‌اندازد را فیلتر می‌کنند. راهکار این است که ما تحقق شبکه ملی را داشته باشیم. الان که دوباره مسئله شبکه ملی مطرح شد، ارقام نجومی شده است. راهکار اول ما این است که شبکه ملی اطلاعات را به معنای واقعی بیاوریم. اگر می‌خواهیم در عرصه ارتباطات حرفی برای گفتن داشته باشیم توأم با احترامی که برای همه قائلیم و تبادلی که با همسایه‌ها داریم راهکار این است که باید شبکه ملی ارتباطات را داشته باشیم. ما اگر می‌خواهیم در کشور کارهای بزرگی را انجام دهیم باید رنگ و بوی توزیع عدالت هم داشته باشد. دوستان ما به سمت اینترنت پر سرعت هم حتماً باید حرکت کنند.

نایب رئیس اول مجلس تاکید کرد: اینترنت امن یعنی اینترنتی که شبکه ملی اطلاعات داشته باشد. ما در بحث اینترنت امن می گویم، اطلاعات کشور لازم نیست از سرورهای خارجی برود و برگردد. ما می‌گوئیم چرا اینها در اینترنت اخلاق را مد نظر قرار نمی‌دهند. مد نظر ما داشتن اینترنت اخلاق مدار بر مبنای ارزش‌های اسلامی است، این فیلترینگ نیست. در دنیا هم تجربه شده است. استفاده از اینترنت سن مجاز خودش را دارد ما هم دنبال همین موضوعات هستیم‌. حکم حضرت آقا بر همه واجب است ما هم سربازیم. مجلس در سه دوره مجلس انقلابی لقب گرفته و مهم است که انقلابی باقی بماند.خیلی‌ها انقلابی بودند اما از قطار انقلاب پیاده شدند. ما فکرمان این است که مجلس انقلابی بماند. حضرت آقا با کسی شوخی ندارد اگر از مسیر انقلابی بودن خارج شویم، می‌گویند الان دیگر انقلابی نیستید.

او افزود: مجلس مظلوم واقع شده آن چه مد نظر ما بود را مخالفش را به جامعه تبیین کردند. اهمیت فضای مجازی در عصر حاضر آشکار است. به حدی که رهبر فرموده بودند اگر این مسؤولیت مهم بر دوششان نبود، مدیریت این فضا را بر عهده می‌گرفتند. اگر مشکلاتی در این حکمرانی است به خاطر عدم طبیعت از اصول گفتار رهبر کبیر انقلاب اسلامی است.

نیکزاد خاطر نشان کرد: کرونا سبب شد در جامعه ما اتفاق دیگری بیفتد. برخی از مسؤولان که نمی‌توانستند یا نمی‌خواستند با فضای مجازی در دنیا تطابق دهند مجبور به تطابق شدند و بیدار شدند. مسؤولین در وزارت علوم نمی‌توانستند در آموزش ابزارهای الکترونیک را در نظر نگیرند. تغییراتی که در اثر کرونا در زندگی انسان‌ها شکل گرفت ناگزیر بود. این تغییرات سبب شد ما توجه جدی تری نسبت به آن چه که آینده پژوهان اعلام می‌کردند، داشته باشیم. مفهوم حکمرانی با ظهور فضای مجازی دست خوش تغییر و تحول شده است. الان خیلی از کارها در بستر مجازی پیش می‌رود. قبلاً مدرسه بود، معلم بود و رفت و آمد بود اما الان دانش‌آموز می‌تواند قالب فضای مجازی مباحث آموزشی‌اش را حل کند و نیازی به رفت و آمد نیست. تغییرات زیادی در زندگی اتفاق می‌افتد.

نیکزاد در پایان گفت: از خدا می‌خواهیم این نعمت در جامعه ما با مجاهدت بی بدیل دوستان ما به سرانجام برسد. در مباحث دفاع ما از مجاهدت نظامی یاد می‌کنیم ولی من مجاهدت‌های علمی را هم در حد آن میدانم. اگر حسن تهرانی مقدم‌ها نبودند الان مجاهدین نمی‌توانستند با این امکانات دفاع کنند. الان باید کسانی بیایند که مجاهدت علمی داشته باشند، با وفاداری به آرمان‌ های انقلاب‌. مجاهدت علمی باید توأم با اخلاق و آرمان‌ های اسلامی باشد وگرنه این سیل خانواده و جوانان و ارزش‌ها را با خودش می‌برد.

عبدالکریم خیامی رئیس کمیته رسانه و فضای مجازی دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام و دبیر شورای علمی کنفرانس هم در این‌مراسم گفت: این نخستین کنفرانس رسانه ارتباطات و حکمرانی سایبری بود و در نخستین‌ها کارها دشوارتر است‌. کنفرانس رهیافت حکمرانی را انتخاب کرد. ما رویکردهای دیگری هم در نگاه به فضای سایبر داریم اما رویکرد حکمرانی رویکرد جامع‌تری بود. مؤلفه ای در کنار سایر مؤلفه‌ها نیست بلکه همه ساحت‌ها را دستخوش تغییر قرار داده است. هیچ بخشی از فضای واقعی نیست مگر اینکه درگیر فضای دومی هم هست.

خیامی در ادامه به محورهای این کنفرانس و نتایج نشست‌ها و مقالات اشاره کرده و گفت: این کنفرانس تمرین یک گفت و گوی بین رشته‌ای در میان حوزه‌های مختلف با محوریت حکمرانی سایبری بود. روانشناسی، حقوق، علوم تربیتی، روابط بین الملل، علوم سیاسی و…. دانشجویان و اساتید همه این رشته‌ها مشارکت داشتند و این یکی از دشواری‌های برگزاری چنین نشستی بود. امروز ما متوجه شدیم هر کدام در هر حوزه تخصصی که هستیم هیچ گاه فکر نکنیم تمام قصه را متوجه شدیم. با تعاملات بیشتر کار را باید پیش ببریم وگرنه عقب خواهیم بود. حدود ۱۳۰ مقاله قابل داوری بود. دو مرحله داوری انجام شد و بعد امتیازات برتر شناخته شد. ۳۰ مقاله به مرحله بعد رسیدند و مورد ارزیابی قرار گرفتند. نهایتاً ۱۱ مقاله برای ارائه در چهار پنل انتخاب شد. که از چهار نفر آنها تقدیر خواهد شد. اگر جایی موضوعی نو مطرح شده و یا موضوعی پیشین از زاویه‌ای نو مطرح شده، اولویت داشته است. از اساتید خارجی که با ما همکاری کردند هم غیابا تشکر می‌کنم. جمع بندی نشست‌های پیش از کنفرانس و ۱۳۰ مقاله و چهار نشست که با حضور ۱۶ استاد برگزار شد نشان داد که مباحث هستی شناختی، معرفت شناختی، انسان شناختی و این جنس مباحث ضرورت هر آغاز درست حکمرانی سایبری است. یعنی معرفت شناسی فضای سایبر و انسان شناسی فضای سایبر مهم است. برخی از اساتید ممکن است اشتباه کنند و فکر کنند بدون این بنیان‌ها می‌توانند کار را درست پیش ببرند. قرن‌هاست که فیلسوفان قائل به وجود مستقل جامعه هستند. در متون اسلامی ما جامعه مستقل است و باید منزه باشد و مورد بازخواست قرار می‌گیرد. باید دید آیا فضای سایبری وجودش مستقل است؟ نظام حقوقی ما عقب افتادگی جدی در حکمرانی سایبری دارد. ما نمی‌توانیم قوانین مطبوعات پیشین را در فضای مجازی پیاده کنیم. به سیاست گذاران و در رأس‌شان قوه قضائیه به عنوان دستاورد کنفرانس می‌گوئیم نظام حقوقی فضای سایبر دچار خلأها و سکوت‌های مبهم و چالش برانگیزی است.

او افزود: در حوزه فنی و مهندسی، نگاه فنی_ مهندسی یکی از نگاه‌های مهم در حوزه سایبری است اما آیا باید نگاه غالب باشد؟ دعوای میان ارتباطات توسعه و توسعه ارتباطات کی باید به نتیجه برسد؟ البته کسانی که در حوزه توسعه ارتباطات کار کردند همیشه پیشی گرفته‌اند. نمی‌شود یک جمعی بدون مطالعه پیشین، ابرازی را توسعه بدهند و بعد حوزه‌های مختلف را صدا کنند تا شرایط را درست کنند. مجموعه مقالات و نشست‌ها می‌گوید برای حکمرانی درست سایبری باید هم فهمی رخ دهد. به ویژه برای ما که با پسوند اسلامی کار می‌کنیم. و افتخار می‌کنیم کسی رهبر ماست که فرموده اگر این مسؤلیت خطیر را نداشتم مسؤولیت فضای مجازی را برعهده می‌گرفتم. مجموعه مقالات به ما می‌گوید تجارب جهانی را مرور کنید، آموزه‌های فراوانی در آن است البته با دقت و گزینش‌گری و نه منفعلانه. به صرف بومی سازی اکتفا نکنیم. سیاست‌گذاری‌هامان گاه باید تولید یک فناوری جدید باشد. نباید برخورد منفعلانه باشد.

خیامی ادامه داد: مجموعه دست‌آوردهای پژوهشگران ما می‌گوید، دستگاه‌های مختلف حاکمیت باید از منافع بخشی خود عبور کنند و منافع کلی و نظام را ارجح قرار دهند. این از این پس یک انتخاب نیست یک اجبار است. دنیای مجازی امروز فضای پیچیده و همگرایی است. آرایش دانشگاه‌های ما از آمادگی لازم برای این تغییرات برخوردار نیست. رشته‌های تحصیلی کنونی، آماده ایجاد یک حکمرانی سایبری که بتواند حاکمیت ملی را در جایگاه خود بنشاند، نیست. همه تلاش‌های بیرونی و سیستمی باید انجام شود اما در نهایت این انسان با تعبیر عقل صالح است که می‌تواند از این محیط سربلند خارج شود. برای تربیت چنین انسانی آمادگی دارند یا خیر؟

وی در پایان به صاحبان مقاله‌ها توصیه کرد: گه‌گاه به سایر رشته‌ها و حوزه‌های علمی توجه کنید، در پژوهش‌ها روش را جدی تر بگیرید، ارتباط مباحث را با حکمرانی سایبری بازنگری کنید، اگر نمی‌توانیم وارد عرصه نظریه پردازی شوید دست کم در نقد نظریه‌های موجود اهتمام کنید، تا جای ممکن ناظر به مسئله و میدان پژوهش کنیم، در انباشتی از داده‌ها و اطلاعات گم نشویم. این آسیب برخی از مقالات بود. باید به مقام تحلیل برسیم تا انشالله بتوانیم از این موقعیت به سلامت عبور کنیم.

در ادامه این مراسم مقالات برگزیده اعلام شد. بر اساس جمع بندی نتایج به دست آمده از هیئت داوران نخستین کنفرانس بین المللی «رسانه، ارتباطات و حکمرانی سایبری»، رتبه اول به مقاله «حکمرانی سایبری از طریق فناوری مبتنی بر ارزش‌های بومی، راهبرد فعالانه خط مشی گذاری در فضای مجازی» ناز حجت حاجی محمدی یزدی و رتبه دوم به مقاله «سواد رسانه‌ای؛ استراتژی تاب‌آوری در حکمرانی سایبری» از لیلا تراب زاده، تعلق گرفت. همچنین مقاله «بنیان‌های نظری آموزش سوادهای نوین در فضای سایبری» از محمد عترت دوست و مقاله «موزد و بومی سازی آموزش سواد مالی در نظام آموزشی رسمی کشور» از عابد دمسازی زاده و سید مهدی ناجی اصفهانی، شایسته تقدیر شناخته شدند.

کنفرانس بین المللی «رسانه، ارتباطات و حکمرانی سایبری»، با درجه علمی ISC توسط باشگاه مدیریت رسانه و توسعه سواد رسانه‌ای یونسکو و مشارکت دانشگاه تهران، کمیسیون ملی یونسکو و فدراسیون باشگاه‌های یونسکو و همکاری دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور، برگزار شد.