ایران و افغانستان بر سر مسئله حق‌آبه هیرمند همچنان اختلاف دارند

مسئله حق‌آبه ایران از هیرمند با روی کار آمدن طالبان در افغانستان همچنان حل نشده است.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در گفت‌وگوی تلفنی با امیر خان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان در افغانستان گفت:

«تحویل حق‌آبه ایران شاخص مهمی‌ برای سنجش تعهدات هیئت حاکمه سرپرستی افغانستان است و اگر مسئله حق‌آبه ایران از هیرمند با سرعت و جدیت حل‌وفصل نشود، در سایر حوزه‌های همکاری دو کشور آثار منفی خود را نشان خواهد داد.»

امیرعبداللهیان حق‌آبه هیرمند را مطالبه جدی مردم و نمایندگان استان سیستان و بلوچستان در مجلس شورای اسلامی دانست و افزود:

به‌زودی هیئت عالی‌رتبه‌ای از وزارت نیروی ایران برای بررسی و رفع موانع موجود و رایزنی با مقام‌های افغانستان در مورد حق‌آبه عازم این کشور می‌شود.»

ملامتقی سرپرست وزارت خارجه طالبان نیز در این‌باره گفت:

«ما نسبت به حق‌آبه ایران متعهد هستیم. زمانی که آب موجود باشد، آن را به سوی ایران روان می‌سازیم.»

حسین امیرعبداللهیان تیرماه گذشته نیز در یک تماس تلفنی با امیرخان متقی از طالبان خواسته بود که مطابق قراردادهای موجود میان دو کشور در مورد حق‌آبه ایران و آب‌های مرزی، همکاری لازم و جدی داشته باشند.

علی‌اکبر محرابیان، وزیر انرژی ایران چهارشنبه ۵ مرداد، در حاشیه نشست هیئت دولت اعلام کرد که برای مذاکره جدی در مورد حق‌آبه رودخانه هیرمند به افغانستان سفر می‌کند.

محرابیان در این‌باره گفت:

«طالبان تنها در حرف به حق‌آبه ایران از رودخانه هیرمند تعهد سپرده‌اند که قدمی مثبت است، اما به هیچ عنوان کافی نیست.»

این در حالی است که به‌تازگی مذاکرات زیادی میان دو طرف بر سر حق‌آبه ایران از رودخانه هیرمند انجام شده است و طالبان گفته‌اند که در این مورد همکاری می‌کنند.

«معاهده آب حوزه دریایی هلمند» یا «حق‌آبه ایران از هیرمند» به قراردادی گفته می‌شود که در ۲۲ اسفند ۱۳۵۱ پس از توافقِ امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر دوران پهلوی و موسی شفیق، نخست‌وزیر وقت افغانستان، میان دو کشور و در شهر کابل به امضای دو طرف رسید. بر مبنای این معاهده، دولت افغانستان متعهد شده در هر ثانیه ۲۶ مترمکعب آب (معادل ۸۵۰ میلیون مترمکعب در سال) به‌عنوان حق‌آبه کشور همسایه از ذخیره رودخانه هیرمند تأمین کند.

بهمن ۱۳۹۹هیأتی از طرف دولت افغانستان به ایران رفت و در مورد معاهده هلمند به توافق‌هایی با مسئولان ایرانی رسید که شامل اساس‌نامه‌ای در هفت بند، از جمله نقشه‌کشی جدید در حوضه آبریز هلمند، حفظ امنیت انجینران نقشه‌برداری و تأمین آب رودخانه مرزی دو کشور است. در آن زمان خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) نوشت: «پیگیری‌های ۴۸ ساله برای دریافت حق‌آبه هیرمند به ثمر نشست».

دولت‌های پیشین در افغانستان دست‌کم در دو دهه گذشته از تأمین حق‌آبه ایران خودداری کرده‌اند که این امر منجر به خشک شدنِ تالاب هامون شده است.

تصاویر هوایی منتشرشده در اوایل بهمن ماه سال گذشته نشان می‌دهد با وجود این‌که سد کمال خان افغانستان (سد واقع بر روی رود هیرمند) کاملاً لبریز شده اما مقام‌های محلی طالبان آب این سد را به سمت گودزره در افغانستان هدایت کرده‌اند. مسأله حق‌آبه ایران در ۲۰ سال گذشته، موضوع مناقشه‌ای دائمی میان مرزنشینان دو کشور هم بوده است.