شهر جهانی زخم خورده از سیلاب/رطوبت تهدید جدی برای بافت تاریخی است

خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها – سمیه گلابگیریان: بارش‌های رگباری روزهای اخیر، شهر جهانی یزد را با چالش‌های بسیاری مواجه و خطرات زیادی را متوجه بافت تاریخی و ارزشمند آن کرده است به طوری که شاهد فرو ریختن و آوار برخی از خانه‌های تاریخی از جمله خانه‌های ارزشمند رزاقیان در شهرستان تفت بودیم.

آوار در برخی از خانه‌های تاریخی و واحدهای تجاری مستقر در هسته مرکزی شهر رخ داد و گرچه برخی خانه‌ها ارزش تاریخی نداشتند، اما ریزش آنها علاوه بر اینکه خانواده‌ای را بی خانمان کرده، چهره بافت تاریخی را همچون منطقه‌ای جنگ زده، مغموم کرد.

امسال دومین باری است که یزد بارش‌های سیل‌آسا را تجربه می‌کند، بارش‌هایی که در مناطق کوهستانی کمتر، اما در مناطق شهری به ویژه شهر یزد رخ داده و خسارت‌های جبران ناپذیری را وارد کرده است.

سرریز شدن سیلاب به سمت شهر یزد

با توجه به اینکه یزد در دشت قرار دارد، روان آب‌های مناطق کوهستانی به سمت شهر سرازیر شده و بعد از سرازیر شدن سیلاب از سیل بندهای پر شده اطراف شهر یزد و پیوستن آن به روان آب‌ها، حجم عظیمی از آب به شهر ورود کرده و هم به بافت جدید و هم بافت قدیم شهر خسارت وارد کرده است.

حجم روان آب‌ها در بسیاری از نقاط شهر در معابر فرعی نیز مشاهده می‌شود و پر شدن چاه‌های جذبی باعث شده که در کوچه پس کوچه‌های شهر شاهد تجمع آب باران و نشست زمین باشیم.

این موضوع هم در بافت جدید و هم در بافت قدیم یزد مشاهده می‌شود با این تفاوت که روان آب‌ها از جنوب و جنوب غرب وارد استان شده و ابتدا بافت جدید را تحت تأثیر قرار داده و حجم بارش‌ها در زمان کوتاه به میزان ۹۰ میلیمتر در ثانیه که دو برابر میانگین متوسط سالانه بارندگی یزد است، باعث شده که حجم زیادی از روان آب در شهر جاری شده و به تأسیسات شهری و بسیاری از منازل مسکونی و تجاری خسارت وارد کند.

خسارت ۱۳ هزار واحد مسکونی و تجاری

۱۳ هزار واحد مسکونی و تجاری در این بین آسیب دیده اند و آمارهای رسمی حکایت از جان باختن ۶ نفر از شهروندان یزدی در این حوادث دارد.

این بار نیز مانند اردیبهشت ماه، سیلاب بیش از همه شهر یزد را با خسارت‌های جدی مواجه کرد و به دلیل نبود تجهیزات و ماشین آلات در شهرداری‌های استان و حتی بخش خصوصی، مدیریت بحران با چالش مواجه شد.

انتقاد شهروندان یزدی بیشتر متوجه این موضوع است که مدیریت بحران تنها به آمادگی‌های قبلی و اعلام هشدارها محدود نمی‌شود و باید در ابعاد عملیاتی نیز آمادگی برای مدیریت بحران پیش بینی شود چرا که مسئولان می‌دانستند یزد در هشدار قرمز قرار دارد اما وضعیت به مراتب بدتر از سیلاب قبلی است.

حجم بالا و بی‌سابقه بارندگی و نبود تجهیزات و ماشین آلات، بسیاری از مناطق استان یزد را دچار مشکل کرد. جاده یزد - بافق، مروست - مهریز، نیر - زردین، خرانق - اردکان، دربید - یزد به دلیل بارندگی‌ها و سیلاب قابلیت تردد ندارند و دسترسی به برخی از روستاهای این مسیرها نیز مسدود شده است.

امدادرسانی از استان‌های مختلف

وزیر کشور در سفر خود به یزد اعلام کرد که یزد در زمره سه منطقه‌ای است که بیشترین خسارت از ناحیه سامانه بارشی اخیر کشور را متحمل شده است.

احمد وحیدی با توجه به این وضعیت در اولین ساعات بعد از بارندگی به یزد سفر و از مناطق سیل زده بازدید کرد و بر ضرورت رسیدگی به وضعیت روستاها، مرمت مسیرهای دسترسی به آنها و تسهیل تردد در معابر شهری و همچنین حمایت از سیل زدگان تاکید کرد.

بعد از آن، دستور برای حمایت استان‌های همجوار برای تأمین تجهیزات مورد نیاز صادر شد و تیم‌های امدادی و تجهیزات و ماشین آلات امدادرسانی به سیل‌زدگان و تخلیه شهر از روان آب‌ها از استان‌های اصفهان، کرمان، خراسان رضوی و تهران وارد یزد شدا و تخلیه زیرگذرها و معابر از سیلاب را شروع کردند.

وزیر کشور مدیریت بحران را خوب ارزیابی کرد اما آنچه مسلم است مدیریت این حجم بارش در استان کویری که سابقه نداشته و به گفته مسئولان دوره تکرار آن ۵۰۰ ساله است، نیازمند اقدامات و اعتبارات ویژه است.

نگرانی‌ها برای بافت تاریخی

اما در این میان آنچه نگران‌کننده است وضعیت بافت تاریخی است که به دلیل افزایش رطوبت و پر شدن قنات‌ها و شبکه فاضلاب، بناهای تاریخی را معرض تخریب قرار داده است.

بالا زدن فاضلاب در بسیاری از نقاط شهر از جمله در منطقه حسن آباد که به دلیل منطقه سنگی بودن ظرفیت جذب فاضلاب ندارد، مانند سیل اردیبهشت ماه ساکنان بسیاری را با چالش مواجه کرد و بسیاری از وسایل خانه‌ها به همین دلیل در بافت‌های قدیم و جدید شهر دچار چالش شدند.

در همان ساعات ابتدایی دستور تخلیه بافت تاریخی صادر و ساکنان به مناطق امن پیش بینی شده از جمله حسینیه‌ها و تکایا هدایت شدند.

محفوظ ماندن بخش ثبت جهانی شده بافت تاریخی از تخریب‌ها

مهران فاطمی استاندار یزد اعلام کرده که خسارت‌های بافت تاریخی مربوط به ۲۰۰ هکتاری که ثبت جهانی شده و اقدامات مقاوم سازی در آن صورت گرفته است، نیست اما بقیه محله‌های تاریخی هم ارزشمند هستند و جان ساکنان آنها هم در معرض خطر است.

برخی خانه‌های قدیمی در ساعات اولیه بارندگی ریزش کرده و یک سرپرست خانوار در اثر آوار جان خود را از دست داد و خانواده وی نیز مجروح شدند.

رفع نگرانی مردم از خسارت‌های سیلاب

استاندار یزد با بیان اینکه این حجم از بارش و زمان بارش آن در ساعات نیمه شب به رغم پیش بینی‌ها مدیریت بحران را دشوار کرد اما تاکید کرد که تیم مدیریت بحران شبانه روزی از زمان اعلام هشدارها در ابتدای امر برای حفظ جان و سپس اموال مردم در تلاشند و از مردم خواست که با مستند سازی از تخریب‌های صورت گرفته از اموال شخصی شأن برای بارگذاری آن در سامانه‌ای که بعدها از سوی بنیاد مسکن راه اندازی خواهد شد، اقدام کنند تا بعد از برآورد خسارت بعد از عبور سامانه بارشی از استان نسبت به مدیریت خسارت‌های وارد شده اقدام شود و از این بابت نگران نباشند.

در این بین پویش‌های مردمی برای حمایت از سیل زدگان با هشتک‌های مختلف از جمله حمایت از سیل زدگان حسینیه ایران شکل گرفته تا هزینه‌های عزاداری‌های دهه اول محرم برای حمایت از سیل زدگان صرف شود و در بسیاری از تکایا و حسینیه‌ها شاهد فعالیت فعالان اجتماعی و مذهبی برای تهیه غذا برای ساکنان بافت تاریخی هستیم و در بسیاری از استان‌های همجوار درخواستی مبنی بر تأمین مایحتاج مورد نیاز سیل زدگان و حتی همین دستگاه‌های تجهیزات صنعتی برای جمع‌آوری روان آب‌ها اعلام شده و در مساجد آنها در حال جمع‌آوری کمک‌های مردمی هستند.

استاندار یزد در مصاحبه‌ای اعلام کرد که وضعیت سیل بندهای شهر یزد مدیریت شده و بازدیدهای مکرر از آب بندها و سیل بندها در حال انجام است اما اگر بارش‌ها تداوم پیدا کند، امکان دارد که آنها سرریز شده و حجم روان آب به سمت شهر یزد افزایش یابد.

سامانه بارشی کم کم در حال خروج از استان است و امید است که خسارت بارش‌ها افزایش نیابد اما حجم خسارات وارد شده نیز محدود نیست و قطعاً جبران آن نیازمند اعتبارت بسیاری است.

کمبود ماشین آلات و تجهیزات فنی؛ موضوع فراموش شده در مدیریت بحران‌ها

مدیریت بحران نیز در این شرایط نباید به اعلام هشدار یا بازدیدها محدود شود بلکه تأمین اعتبارات و تجهیزات، نیز باید با جدیت دنبال شود؛ موضوعی که در سیل اردیبهشت ماه نیز از سوی مسئولان مورد تاکید قرار گرفت.

در جلسه‌ای که آن هم با حضور وزیر کشور برگزار شد، مقرر شد؛ نسبت به افزایش توان ماشین آلات شهرداری‌ها اقدام شود اما هنوز اقدامی صورت نگرفته در حالی که اگر ماشین آلات به اندازه کافی در استان موجود بود، به طور قطع مدیریت روان آب‌ها نیز به سهولت انجام می‌شد و انباشت روان آب‌ها فرونشست زمین، مسدود شدن معابر و جاری شدن روان آب‌ها به سمت خانه‌ها و سرریز شدن فاضلاب را منجر نمی‌شد.

اگر چاره‌ای اندیشیده شود که این روان آب‌ها با خارج شدن از سیل بندها به بیرون شهر و دور از مناطق مسکونی به آبخوان‌ها هدایت شود، می‌تواند در تغذیه سفره‌های زیرزمینی مؤثر باشد نه اینکه خانه و زندگی مردم را تخریب کند.

امید که از اکنون برای اتفاقات نادری چون بارندگی اخیر در استان کویری یزد که احتما تکرار آن کم اما خسارت آن بسیار است، تدابیری اندیشه شود تا کویر از باران به عنوان نعمت یاد کند و حرفی از خسارت به میان نیاید.

آخرین برگ سفرنامه باران در کویری که تشنه است نباید چرکین شدن زمین باشد بلکه باید آبادانی و سرسبزی را به آن ببخشد و این نیازمند تدابیر تخصصی و تزریق اعتبارات مناسب است.