ایمن الظواهری؛ از دانشگاه قاهره تا سرکردگی القاعده

ایمن الظواهری که در سال‌های اخیر به عنوان رهبر القاعده فعالیت می‌کرد یکی از چهره‌های شناخته شده و بانفوذ در میان شبه نظامیان القاعده بود که ادعای مبارزه با نیرو‌های داعش را در مناطق مختلف داشت.

به گزارش خبرگزاری رویترز، جو بایدن، رییس جمهور آمریکا شامگاه روز دوشنبه در یک برنامه زنده تلویزیونی اعلام کرد که الظواهری، رهبر القاعده در سن ۷۱ سالگی در حمله هواپیما‌های بدون سرنشین آمریکا کشته شده است. مقامات آمریکایی در تایید سخنان بایدن اعلام کردند این حمله روز یکشنبه در کابل، پایتخت افغانستان رخ داده است.

در سال‌های پس از مرگ بن لادن، حملات هوایی آمریکا و همپیمانان غربیش به کشته شدن تعدادی از معاونان ظواهری و کاهش قدرت این شبه نظامی مصری در جهان منجر شده بود.

ظواهری علی رغم شهرتی که در میان طرفداران خود داشت در طول این سال‌ها نقشی کلیدی در تمامی آشوب‌های مردمی و هرج و مرج‌های داخلی در بسیاری از کشور‌های جهان از جمله سراسر آسیا، آفریقا و بخش‌هایی از خاورمیانه داشت. تلاش‌های ظواهری در تلاش‌های افراط گرایانه و ایجاد اختلاف و ستیزه در میان ملت‌ها به دهه‌ها قبل باز می‌گردد. اولین باری که نام او در عرصه جهانی مطرح شد زمانی بود که پس از ترور انور سادات، رییس جمهور مصر در سال ۱۹۸۱ وی در صحن دادگاه حاضر شد.

الظواهری در جلسه دادگاه پس از ترور انور سادات گفت: ما فداکاری کردیم و هنوز هم برای فداکاری‌های بیشتر تا رسیدن به اهدافمان آماده ایم.
ظواهری در آن سال‌ها به دلیل نگهداری غیرقانونی اسلحه به سه سال حبس محکوم شد، اما بعد‌ها از اتهاماتش تبرئه شد.

وی پس از آزادی به پاکستان گریخت و برای درمان جراحاتش که در درگیری‌ها دچار شده بود به یک مرکز درمانی مراجعه کرد. در همین زمان بود که او با بن لادن، یک چهره سعودی ثروتمند آشنا شد و به گروه القاعده پیوست.

الظواهری با به دست گرفتن رهبری جهاد اسلامی در مصر در سال ۱۹۹۳ در اواسط دهه ۹۰ میلادی به یک چهره برجسته در مبارزات انتخاباتی برای سرنگونی دولت آن زمان مصر و تشکیل یک دولت خالص اسلامی تبدیل شد. اختلافات و درگیری‌های سیاسی در آن سال‌ها که الظواهری نیز نقشی کلیدی در آن داشته بیش از ۱۲۰۰ کشته در مصر برجای گذاشت.

مقامات مصری پس از سوءقصد به ترور حسنی مبارک، رییس جمهور وقت مصر در آدیس آبابا جهاد اسلامی را محکوم و آن را مقصر این ماجرا دانستند. پس از آن بود که ظواهری نیز در پاسخ به این ادعا دستور حمله به سفارت مصر در اسلام آباد را در سال ۱۹۹۵ صادر کرد. در این حمله پس از انفجار دو خودروی پر از مواد منفجره در محوطه سفارت بیش از ۱۶ نفر کشته شدند.

در سال ۱۹۹۹ دادگاه نظامی مصر الظواهری را غیابی به اعدام محکوم کرد. در آن زمان وی پس از کمک کردن به بن لادن برای تشکیل القاعده ماننده یک چریک زندگی می‌کرد.

در سال ۲۰۰۳ یک ویدئو توسط شبکه الجزیره منتشر شد که نشان می‌داد الظواهری و بن لادن در حال قدم زدن در دامنه یک کوه هستند. انتشار این فیلم امید‌ها برای یافتن مخفیگاه وی را افزایش داد. سال‌ها تصوی می‌شد وی در نقطه مرزی پاکستان و افغانستان در محلی در کوهستان مخفی شده است.

وی، اما در سال ۲۰۱۱ و پس از کشته شدن بن لادن رهبری القاعده را به عهده گرفت. از آن زمان به بعد او بار‌ها و بار‌ها دعوت به جهاد جهانی کرده بود و از مردم دنیا می‌خواست تا مبارزات خود را آغاز کنند.

وی پس از ترور بن لادن وعده داد که حملات به غرب و اهداف آمریکایی را افزایش خواهد داد. از همان سال‌ها بود که ظهور این رهبر القاعده به ویژه در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ در عراق و سوریه توجه غرب به ویژه آمریکا را به خود جلب کرد. بسیاری معتقد بودند علی رغم تلاش‌های وی، ایمن الظواهری هرگز نتوانست به جایگاه بن لادن در گروه القاعده دست یابد.

برخی مقامات آمریکایی معتقدند وی در حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ و حمله به برج‌های دوقلو همدست بن لادن بوده است. او متهم به نقش داشتن در بمب گذاری سال‌های ۱۹۹۸ در سفارت‌های آمریکا در کنیا و تانزانیا بود. اف بی آی او را در فهرست افراد تحت تعقیب خود قرار داده و برای سر او جایزه‌ای ۲۵ میلیون دلاری در نظر گرفته بود.

در نهایت نیز شامگاه دوشنبه جو بایدن، رییس جمهور آمریکا در برنامه‌ای زنده از یکی از شبکه‌های تلویزیونی آمریکا اعلام کرد در حمله پهپاد‌های این کشور در پایتخت افغانستان الظواهری را ترور کرده است.

باشگاه خبرنگاران جوان بین‌الملل خاورمیانه