محتواهای به روز متکی بر واقعیت حماسی عاشورا تولید شود

ایسنا/چهارمحال و بختیاری مدیر گنجینه آموزش و پرورش چهارمحال و بختیاری با اشاره به عدم تولید محتواهای به روز متکی بر واقعیت حماسی عاشورا، گفت: این موضوع امروز به یک آسیب تبدیل شده است برای مثال در دوره‌ای جهت معرفی فرهنگ جوانمردی و ایثار فیلم‌ها، مجموعه‌ها و انیمیشن‌های مختلفی درخصوص پهلوانان ساخته و در سطح گسترده به معرفی این شخصیت‌ها پرداخته می‌شد اما متاسفانه برنامه‌های متنوعی با گسترش ملی درخصوص عاشورا تاکنون تولید نشده است.

 بابک زمانی‌پور در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: به رغم همه‌ افت وخیزها، امروزه تعزیه‌خوانی کم رنگ نشده است بلکه می‌توان گفت از آنجایی که سرگرمی‌های بیشتری برای افراد در جامعه‌ نوین ایجاد شده، دیگر تنها منبع دریافت اطلاعات فرهنگی، مذهبی و اعتقادی در زمینه‌ مسایل دینی به ویژه در خصوص واقعه‌ عاشورا تماشای تعزیه یا شبیه‌خوانی‌ها نیست و نسل‌های نوین به اقتضای زمانه از تکنولوژی‌های به روز مانند شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر تلفن همراه، تارنماهای ‌اینترنتی و... نیز استفاده می‌کنند که موجب می‌شود اذعان کنیم دل‌مشغولی فردی انسان در دنیای مدرن کنونی افزایش پیدا کرده است.

مدیر گنجینه آموزش و پرورش چهارمحال و بختیاری افزود: در گذشته تماشای تعزیه علاوه‌بر بعد مذهبی که داشت یکی از راه‌های پر کردن اوقات فراغت نیز محسوب می‌شد اما امروز افراد راه‌های متنوعی برای پر کردن اوقات فراغت خود پیدا کرده‌اند و در دهه نخست ماه محرم از شبکه‌های مختلف رادیویی، تلویزیونی و همچنین شبکه‌های مجازی برای عزاداری یا شنیدن و دیدن محتواهای دینی، مذهبی و اعتقادی مانند نوحه و روضه استفاده می‌کنند درصورتی که در گذشته امکان عزاداری ماه محرم به صورت انفرادی بسیار محدود بود و افراد باید در جمع‌هایی مانند شبیه‌خوانی، تعزیه و... که در تکیه‌ها و هیات‌های وابسته به مساجد یا حسینیه‌ها و سقاخانه‌ها برگزار می‌شدند حضور پیدا می‌کردند.

وی ادامه داد: امروز و با توجه به امکاناتی که به واسطه پیشرفت تکنولوژی در اختیار بشر قرار گرفته است افراد می‌توانند درصورت داشتن علاقه به یک تعزیه به راحتی از طریق شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های گوناگون مبتنی بر شبکه اینترنت به آن دسترسی داشته باشند و درحقیقت بر این منوال می‌توان گفت سیستم مدرنیزاسیون عزاداری‌های محرم و تعزیه‌خوانی را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است و به همین دلیل شاهد هستیم مدل اجرای تعزیه‌خوانی به شکل سنتی گذشته کم رنگ شده اما در شکل‌های دیگر خود کاملا پر رنگ و لعاب به پیش می‌رود که شاید نقطه‌ قوت نیز محسوب می‌شود زیرا یکی از ویژگی‌های فرهنگ شیعه به روز بودن است بنابراین به صورت دائم شاهد تحول در آن هستیم چراکه در این فرهنگ بهره بردن از ابزارهای جدید برای ارائه مفاهیم مورد نظر یکی از ضروریات است.

زمانی‌پور عنوان کرد: در کنار این امر نقدی که امروز وجود دارد این است که متاسفانه اکنون ساختارهای ارائه دهنده‌ محتوا که برای کودکان و نوجوانان طراحی شده‌اند به گونه‌ای نیستند که مفاهیم مذهبی به ویژه مفاهیم محرمی و عاشورایی را با بعد حماسی در کنار استفاده از شیوه داستان‌سرایی به مخاطب خود انتقال دهند و به رغم نمونه‌های محدود و معدود انجام شده اما شبکه‌های رادیویی، تلویزیونی و سایر رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی ویژه‌ کودکان و نوجوانان در تعریف برنامه‌های داستانی در حوزه محرم و فرهنگ عاشورایی اقدامات موثری نداشته‌اند.

مدیر گنجینه آموزش و پرورش چهارمحال و بختیاری با اشاره به عدم تولید محتواهای به روز متکی بر واقعیت حماسی عاشورا، اضافه کرد: این موضوع امروز به یک آسیب تبدیل شده است برای مثال در دوره‌ای جهت معرفی فرهنگ جوانمردی و ایثار فیلم‌ها، مجموعه‌ها و انیمیشن‌های مختلفی درخصوص پهلوانان ساخته و در سطح گسترده به معرفی این شخصیت‌ها پرداخته می‌شد اما متاسفانه برنامه‌های متنوعی با گسترش ملی درخصوص عاشورا تاکنون تولید نشده و به همین دلیل شاهد وقوع یک ورطه تکرار در نمایش برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی هستیم که باعث می‌شود پخش و نمایش سریال فاخر مختارنامه به یک برنامه تکراری بدل شود.

وی تصریح کرد: موضوع مهمی که شاید امروز افراد بسیاری از آن اطلاع نداشته باشند این است که ایرانیان همواره یاور امام حسین(ع) بوده‌اند و در کنار ایشان درواقعه‌ عاشورا نیز حاضر بوده و به شهادت رسیده‌اند در حالی که متاسفانه تا امروز محتوایی در مورد این افراد تولید نشده است و این عدم تولید محتوای تاثیرگذار درخصوص سایر موضوعات بکر درواقع یکی از اشکالات موجود در حوزه ترویج فرهنگ محرم، عاشورا و ایثار و شهادت محسوب می‌شود.

زمانی‌پور یادآور شد: براین اساس لازم است به این مهم توجه شود که در گام اول حرکت به سوی نقطه‌ مطلوب تولید محتواهای فاخر به این امر توجه شود که امروزه یک مرکز مطالعاتی عاشورایی وجود ندارد تا تولیدکنندگان فیلم، انیمیشن و به طورکلی تهیه‌کنندگان محتوا قادر باشند از اطلاعات صحیح موجود در آن به عنوان مرجع استفاده کنند، ضمن آنکه  درخصوص تلاش‌های تاریخی ایرانیان همراه با فرهنگ عاشورا نیز اطلاعات واحدی وجود ندارد.

مدیر گنجینه آموزش و پرورش چهارمحال و بختیاری بیان کرد: در این استان قدیمی‌ترین موضوعی که درخصوص عاشورا وجود دارد به دوران تیموری بازمی‌گردد یعنی در زمانی که مذهب تشیع حقه دوازده امامی رسمی نشده بود، در آن هنگام شاعر شیعی سرود بزرگ نام محمد مقبل قهفرخی در شهر قهفرخ قدیم و فرخ‌شهر امروز دست به سرایش اثر ماندگار منظومی درخصوص گرامیداشت شهدای کربلا زده که نقطه‌ آغاز ادبیات شیعی سرود دوره‌ بعد یعنی صفویه محسوب می‌شود.

زمانی‌پور گفت: در دوران صفویه و پس از آن یکی از آرزوهای مردم استان تشرف به عتبات عالیات بوده و این مردم دریافت پیشوند کربلایی را افتخار بزرگی به شمار می‌آوردند و درکنار توجه به امر مجاور شدن، تحصیل و زندگی در آن سرزمین‌ها نیز رایج بود، حتی برخی از مردم این استان به دلیل شدت علاقه خود به امام حسین(ع) و فرهنگ عاشورایی وصیت می‌کردند پس از مرگ پیکر آن‌ها به عتبات عالیات منتقل و در آرامستان‌های شهرهای مقدس مانند کربلا، نجف، سامرا و کاظمین مدفون شود.

وی توضیح داد: در چهارمحال و بختیاری خانواده‌هایی وجود دارد که به صورت مستقیم به قهرمانان واقعه عاشورا منتسب می‌شوند که از آن جمله می‌توان خاندان ریاحی که در بخش‌های مختلف این استان زندگی می‌کنند را معرفی کرد که همگی از منسوبین به شهید بزرگوار حر بن یزید ریاحی هستند، در کنار این امور شعرای استان نیز در منظومه‌های خود به طور حتم اشاره‌ایی به وقایع عاشورا و کربلا داشتند تا جایی که حتی مرثیه‌سرایی یکی از سنت‌های شعرا و ادبای این استان بوده است.

زمانی‌پور افزود: در استمرار فعالیت ادبای چهارمحال و بختیاری باید گفت در این حوزه فردی با عنوان سرخیل وجود دارد مانند نورالله عمان سامانی که لقب تاج‌الشعرا دارد و منظومه گنجینه‌ اسرار را سروده است که این اثر همچنان زنده بوده و براساس آن کتاب‌ها، پایان‌نامه‌ها، مقالات و... نوشته شده و همایش‌های بسیاری نیز برای تبیین و توجه به این اثر فاخر برگزار شده و می‌شود، در روزگار حاضر نیز براساس آن شکل نوین موسیقایی مرثیه‌ایی حماسی توسط حسام‌الدین سراج تولیده شده است.

مدیر گنجینه آموزش و پرورش چهارمحال و بختیاری ادامه داد: در ایام گذشته تعزیه‌خوان‌های بزرگی در چهارمحال و بختیاری وجود داشتند که جزو معین‌البکاها در امر تعزیه‌خوانی و شبیه‌خوانی بودند که از جمله این افراد حاج سید عبدالباقی صولت دهکردی قابل معرفی است که از معین‌البکاهای دوران ناصری و مظفری تا زمان پهلوی اول بوده و پیکرش در بوستان ملت شهرکرد مدفون شده است و امروزه نیز مردم استان در کنار مزار این فرد با پخت نذری از او طلب همت می‌کنند همچنین نکته جالب دیگر سفرنامه‌هایی هستند که مردم استان در سفر خود به عتبات عالیات و به ویژه کربلا از خود به یادگار گذاشته‌اند و سه سفرنامه‌ حاج مهدی خان آزاده چالشتری نیز از جمله آن‌ها است.

وی عنوان کرد: وجود مراکز با قدمت بالا در چهارمحال و بختیاری که دارای رنگ مذهبی و اعتقادی پیوسته با فرهنگ محرم و عاشورا هستند مانند سقاخانه‌های تاریخی از دیگر نکات قابل تامل در توجه به فرهنگ عاشورایی است که از آن جمله می‌توان سقاخانه‌های تاریخی ارباب میرزا شهرکرد و بروجن را معرفی کرد همچنین موقوفات زیادی در استان درخصوص عاشورا، محرم و گرامیداشت شهدای این واقعه وجود دارند که این موقوفات دارای رقبه‌های متنوعی هستند و لازم است درآمد آن‌ها صرف مخارج مربوط به تعزیه‌ها، شبیه‌خوانی و عزاداری‌ها شود که از آن جمله می توان موقوفه "شید" در چالشتر را نام برد.

زمانی‌پور با اشاره به وجود هیات‌های مردمی بسیار کهن در چهارمحال و بختیاری، اضافه کرد: همچنین حسینیه‌ها و مساجد بسیار قدیمی در این استان وجود دارند که با عنوان امام حسین(ع)، حضرت ابوالفضل(ع)، امام سجاد(ع)، حضرت زینب(س) و... بنا شده‌اند و همچنان محوریت تجمع‌های عاشورایی مردم این دیار محسوب می‌شوند.

مدیر گنجینه آموزش و پرورش چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: بنابراین می‌توان گفت تعزیه یک آیین ایرانی است که ریشه‌های آن به دوره‌های بسیار کهن بازمی‌گردد درواقع نمونه‌های آن از سوگ سیاوشان آغاز می‌شود و به دوران پس از اسلام می‌رسد که همزمان با تشرف مردم ایران به آیین اسلام و پس از پذیرش رسمی تشیع حقه‌ دوازده امامی شبیه‌خوانی بخشی به نام تعزیه پیدا می‌کند یعنی این هنر نمایشی با یک بار عاطفی عمیق، احساسی و اعتقادی همراه می‌شود.

وی یادآور شد: از دوره صفویه به بعد و به ویژه در دوران قاجاریه گروه‌های بزرگ تعزیه‌خوانی در ایران رشد کردند و تعزیه‌های بسیار مفصلی نیز در این زمینه تهیه شده است درحقیقت می‌توان گفت هنر مذهبی تعزیه‌خوانی به اندازه‌ای در ایران بار ارزشی و اعتقادی دارد که پژوهش‌های زیادی توسط محققان و اساتید غربی درخصوص آن صورت گرفته است.

زمانی‌پور با اشاره به وجود تعزیه‌شناس‌های بسیار بزرگی مانند استاد جابر عناصری در ایران، بیان کرد: تعزیه صرفا یک نمایش نیست بلکه نمایشی توام با برانگیختگی احساسات در کنار توجه به تعقل در وقوع ریشه‌های تاریخی یک حماسه است، تعزیه‌خوانی، شبیه‌خوانی و پرده‌خوانی در ایران به اندازه‌ای  ویژگی‌های مهم دارد که می‌توان نمونه‌های برجسته آن را به عنوان بخشی از گردشگری مذهبی در ماه‌های محرم، صفر و رمضان و در شهرهای بزرگ مانند اردبیل، زنجان، خمینی‌شهر، گلپایگان، یزد، فرخ شهرو طاقانک معرفی کرد.

مدیر گنجینه آموزش و پرورش چهارمحال و بختیاری افزود: تعزیه‌خوانی یک هنر ایرانی، اسلامی، شیعی است، بنابراین باید یک مرکز پژوهشی جهت ثبت و ضبط تمامی نکات و واقعیات این هنر ایجاد شود همچنین مرکزی جهت توجه، حفظ و بازنشر نسخه‌های اصیل و ارزشمند در این زمینه با شناسایی، حفظ و معرفی آن‌ها تشکیل گردد تا شکل سنتی تعزیه‌خوانی حفظ شود و البته در کنار آن باید نمونه‌های به روز شده تعزیه‌خوانی با تکیه بر زبان معاصر و ویژگی‌های احساسی نسل‌های جدید نیز جهت آشنایی نسل جدید با این هنر ارزشمند تهیه شوند.

انتهای پیام