نوش آباد؛ میراث‌دار آیین‌های کهن و اصیل محرم

ایسنا/اصفهان نوش‌آباد، شهری با فرهنگ و باورهای دینی در شمال استان اصفهان، میراث‌دار آیین‌های اصیل در پاسداشت حماسه عاشورا است که در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده و این ظرفیت فرصتی برای گردشگری مذهبی است.

سعید ضابطی، رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی آران و بیدگل در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: آیین‌های محرم نوش‌آباد با پشتوانه بیش از یک قرن، با سقاخوانی در شامگاه عید غدیر شروع شده و تا پایان صفر ادامه دارد. سقاخوانی بدون استفاده از ابزار موسیقی است، ولی در ردیف‌های موسیقی ایرانی خوانده می‌شود.

وی اظهار کرد: سقاخوانی آیینی است که در استقبال از محرم حسینی از شامگاه عید غدیر آغاز می‌شود و تا شامگاه اول محرم در مرکز حسینیه ادامه دارد و به شماره ۱۳۳۴ در مهرماه ۹۶ در فهرست میراث معنوی به ثبت رسیده است.

ضابطی افزود: سقاخوانی نوش آباد، از دو گروه‌ نقیب یا استاد و دو گروه شاگرد به صورت حلقه‌های همخوانی تشکیل می‌شود. قطعه اصلی شعر که در قالب ترجیع یا ترکیب‌بند است توسط گروه استاد خوانده می‌شود و گروه شاگردان که تعدادشان از گروه اصلی بیشتر است چند مصرع از هر شعر را پاسخ می‌گویند. 

 رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی آران و بیدگل، تصریح کرد: سقاخوانی در روز تاسوعا به یادبود درگذشتگان برگزار می‌شود و در روز عاشورا نیز قبل از هیئت سینه‌زنی توسط سادات محل با آداب خاص آن برگزار می‌شود. 

پنجه بندی حسینیه توسط بانوان

دبیر شورای فرهنگ عمومی نوش آباد گفت: پنجه بندی از دیگر آیین‌های سنتی محرم نوش آباد است که توسط بانوان در حسینیه‌های این شهر در روز اول ماه محرم انجام می‌شود. 

ضابطی افزود: ترکیب کلی پنجه، دو میله چوبی است که میله عمودی آن به ارتفاع۱۵۰ سانتی‌متر و قطعه افقی به اندازه ۸۰ سانتی‌متر بر آن کوبیده می‌شود. میله‌های چوبی با پارچه‌های مخمل و ابریشم رنگین زری‌دوزی، تزیین می‌شوند که شیوه قرار گرفتن این پارچه‌ها هم، هنر خاص بانوان نوش‌آبادی است. 

وی اظهار کرد: نماد دست از جنس مس بر بالای چوبه عمودی و یک آیینه نیز بر وسط پنجه، نصب می‌شود. بانیان پنجه، روز اول محرم آن را به حسینیه‌ ‌آورده تا در ارتفاع خاصی از گوشه‌های داخل حسینیه افراشته می‌شود و در پایان ماه صفر به صاحبان آن‌ها برگردانده می شود.

کُتَل کودکان 

رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی کاشان، تصریح کرد: آیین کُتَل نوش‌آباد که با شماره ۱۳۳۳ در فهرست میراث معنوی به ثبت رسیده است در روز عاشورا برگزار می‌شود. خانواده‌های نوش آبادی به رسم ادب، فرزند کوچک خود را نذر شیرخواره کربلا می‌کنند و روز عاشورا با آدابی خاص به صورت نمادین بر اسبی تزئین شده می‌نشانند.

وی گفت: مقدمات کُتَل به این ترتیب است که اسبی را با پارچه‌های رنگارنگ تزیین کرده و در جلو زین اسب دو میوه مانند پرتقال یا سیب در کاردی فرو کرده و دو کبوتر کنار آن می‌گذارند و کودک را با آرایش خاص بر اسب‌سوار می‌کنند. پدر کودک با تُنگ آب یا شربت به همراه کودک حرکت می‌کند.

ضابطی افزود: هر کتل با مرشدی اشعاری در مصائب امام حسین می‌خواند و همراه با چند جوان با عنوان شاطر پیشاپیش هیئت حرکت داده می‌شود و پدر کودک نیز با تنگی از شربت در کنار کودک در طول مسیر همراه آنها است. در پایان مراسم نیز، صاحب کتل با غذای نذری، از مردم پذیرایی می‌کند.

خیمه کوبی عصر هشتم محرم، آغاز سفر تاریخ

رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی آران و بیدگل گفت: خیمه کوبی و خیمه برداری از آیین‌های عاشورایی است که همه ساله جمعیت زیادی را از گوشه و کنار ایران به نوش‌آباد جلب می‌کند. این آیین، سفر قافله حسینی از مدینه به کربلا بازآفرینی می‌شود. 

ضابطی اظهار کرد: در آغاز آیین خیمه کوبی، کاروانی از اولیا، در حرکت است که در میانه راه، لشکر اشقیا راه بر آن‌ها می‌بندند در این قافله پیامبران اولوالعزم و فرشتگان مقرب نیز همرکاب حسین(ع) هستند. 

وی تصریح کرد: قافله هشتم محرم نوش‌آباد، بعد از طی مسیر به بیابانی می‌رسد که خیمه گاه است. کاروان اولیا، خیمه‌های خود را برپا می‌کنند و دیگر سوی، در کنار فرات، خیمه‌های لشگر اشقیا برافراشته می‌شود تا عصر یازدهم با هجوم اشقیا، خیمه‌های حسینی در آتش سوزانده شود.

 خیمه برداری عصر یازدهم محرم 

وی گفت: آیین خیمه برداری نوش‌آباد دو بخش دارد که با تعزیه شهادت امام حسین‌(ع) آغاز می‌شود. لشکر اشقیاء سوار بر اسب یا پیاده، با سنگ و خنجر به خیمه‌های  اهل بیت حمله می‌کنند، بر پیکر شهدا می‌تازند، کودکان را با تازیانه می‌نوازند و زنان حرم را به اسارت می‌برند.

ضابطی افزود: بخش دوم آیین خیمه برداری نوش‌آباد، حضور زنان بنی اسد برای یاری امام حسین(ع) است، اما زمانی می‌رسند که واقعه عاشورا به پایان رسیده است. کشته‌ها در میدان افتاده، خاندان حسین به اسارت برده شده و خیمه‌هایشان در آتش سوخته است.

دبیر شورای فرهنگ عمومی نوش آباد، اظهار کرد: آنها که سر و روی خود را با پارچه سیاه یا سپید پوشانده‎اند و تکه‎هایی از چوب نی را از بالای سر برهم می‎زنند به میدان می‎آیند و میخوانند ای خیل عرب، حرمت از این کشته بدارید/ هرچند شهید است، غریب است به خاکش بسپارید.

ضابطی گفت: آیین‌های سنتی و مذهبی خیمه‌کوبی و خیمه برداری نوش‌آباد، بزرگترین مراسم آیینی مذهبی بر اساس یک سنت دیرینه است که سال۹۲ به شماره ۵۹۸ در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسید.

جریده شویی

وی اظهار کرد: جریده شویی، نیز یکی دیگر از آیین‌های نوش‌آباد است که با حضور بانوان برگزار می‌شود و با شماره ۱۷۱۷ در دی‌ماه ۹۷ در فهرست میراث ناملمـوس ثبت‌ شده است. جریده، عَلَمی از جنس برنج و با نقش‌های هنری و کتیبه‌های زیباست. 

ضابطی افزود: بانوان نوش‌آبادی در صبح روز ششم محرم، بعد از با قرائت قرآن، ابزار و پارچه‌های جریده را شسته و تمیز می‌کنند. در پایان مراسم، پارچه‌ای تمیز شده را به عَلَم آویزان می‌کنند و کشکول زرین جریده را که با گرد آجر ساییده و با سرکه صیقل داده شده بر روی آن نصب می‌کنند. 

دبیر شورای فرهنگ عمومی نوش آباد تاکید کرد: هیئت قاسم ابن الحسن در شب تاسوعا، به همراه چهلچراغ و توغ به منزل بانی و صاحب عزا رفته، و جریده را به حسینیه منتقل می‌کنند.

توغ‌برداری

ضابطی گفت: توغ‌برداری عنوان آیین دیگری است که به‌عنوان یکی از آیین‌های رایج و مهم عزاداری شیعیان در ایران شناخته می‌شود. پیشینه توغ برداری در نوش‌آباد نیز به دوره صفویه می‌رسد. اجرای این آیین، در روز عاشورا پیشاپیش هیئت و بعد از دسته کتل توسط صاحبان آن حمل می‌شود.

نان عباسعلی

رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی آران و بیدگل، افزود: یکی از آیین‌های محرم، پخت یک نذری خوراکی بنام «نان عباسعلی» است که خرداد سال ۱۳۹۵ به شماره ۱۲۰۰ در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده و شامل آرد، روغن، شکر، شیر، زعفران، زرد چوبه و زنجبیل است.

وی اظهار کرد: با توجه به طولانی شدن آیین‌های عزاداری روزهای تاسوعا و عاشورا، نان عباسعلی، برای پذیرایی از شرکت کنندگان در مراسم محرم به‌ویژه برای خوراک کودکان استفاده می شود .

ضابطی تاکید کرد: آیین‌های محرم در همه کشور دیده می‌شود، اما محرم نوش آباد واجد ویژگی‌هایی است که در نوع خود کم نظیر بوده و فرصتی برای گردشگری مذهبی و شناخت باورهای مردمی است که پس از گذشت قرن‌ها  سینه به سینه حفظ شده و در فهرست میراث معنوی ایران باقی مانده است.

انتهای پیام