روایت جذاب یک فاجعه

از اولین مقاتل، مقتل ابومخنف است. لوط بن یحیی معروف به ابومخنف در سال 157 هجری قمری فوت کرده و در زمان حیاتش با برخی از حاضران در روز عاشورا و دیگر اتفاقات قبل و بعد این واقعه مواجه شده و گزارش‌های دست اولی به وی رسیده است البته متاسفانه این کتاب از بین رفته و اصل آن به دست ما نرسیده و فقط بخش‌هایی از آن را که توسط مورخان بعدی مانند طبری در کتاب‌هایشان استفاده شده، از این مقتل می‌دانیم.

در ادامه برخی از مقاتل موجود و قابل استناد و روان برای مطالعه عمومی را مرور کنیم:

 مقتل لهوف

سید بن طاووس از فقها و عرفای بزرگ شیعه در قرون 6 و 7 هجری قمری است. او برای این‌که زائران امام حسین در حین زیارت، مطالبی از زندگی و قیام و شهادت ایشان را مطالعه کنند، این کتاب را نوشته و سعی کرده مطالب را مختصر و مفید بنویسد که حجم بالایی نداشته باشد. به همین دلیل برای کسانی که می‌خواهند با کلیات و برخی جزئیات قیام امام حسین آشنا شوند، کتاب خوبی است. لهوف سه بخش اساسی دارد: وقایع پیش از جنگ، اتفاقات روز عاشورا و رویدادهای بعد از عاشورا تا بازگشت اهل بیت به مدینه.

 مقتل‌الحسین اثر علامه عسکری

علامه سید مرتضی عسکری از بزرگ‌ترین محققان و مورخان دوران معاصر هستند. ایشان با مطالعه و تحقیق گسترده‌ای در تاریخ اسلام، سهم بسیار بزرگی در کارهای پژوهشی امروز افراد گوناگون دارند و بسیار تلاش کردند تا مطالب ناصحیح را تشخیص دهند. 

مقتل امام حسین برگرفته از یکی از آثار مهم ایشان، کتاب «معالم المدرستین» است که با زبانی شیوا و روان همراه با مطالبی دقیق و بررسی شده گردآوری شده است. مقتل علامه عسکری در 250 صفحه، یک دور تاریخ واقعه عاشورا را با بیان جزئیات مفید و مطالب اثرگذار همراه با تحلیل‌هایی عمیق و دقیق بیان کرده است.

 کتاب آه

یاسین حجازی در این اثر، ماجرای حرکت امام حسین را با بیانی خاص و متفاوت بازخوانی کرده است. او کتاب نفس‌المهموم شیخ عباس قمی را به‌عنوان منبع در نظر گرفته و نقل‌های پراکنده و حواشی تاریخی را که از سیر اصلی واقعه به دور است، حذف کرده تا اصل واقعه را با روایتی یک‌دست و با دقت به ترتیب و توالی وقایع برای مخاطب بیان کند. برخی صفحات این کتاب فقط یک یا دو جمله دارند و زبان کتاب، شیوا، احساسی و روان است.

 حسین علی

 م. موید در کتاب «حسین علی»، مقتلی متفاوت را از نظر زبان و بیان نوشته است. او در این کتاب خاص و درخشان به جز اسامی خاص از واژگان فارسی استفاده کرده است. همچنین او در نوشتن کتاب خود از منابع دست اول استفاده کرده و مطالب این اثر از صحت بالایی برخوردار هستند. 

نویسنده در لابه‌لای مطالب تاریخی، از اشعار و دلنوشته‌های خود نیز استفاده کرده است که با ترکیب لحن شیوای کتاب و واژگانی که گاه خود او آنها را ساخته است، خواندن کتاب را دلنشین‌تر کرده است.

 شرح شمع

اگر دنبال مقتلی مفصل با جزئیات و سیر تاریخی مناسب و دقیق با توجه به منابع گوناگون هستید کتاب «شرح شمع اثر» استاد علی ثمری مقتلی مفید و مناسب است. نویسنده در این کتاب به سیر کلی وقایع اکتفا نکرده و در بخش‌های گوناگون وارد جزئیات نیز شده است.

 فتح خون

شهید آوینی در کتاب «فتح خون» تنها به روایت بخش‌های تاریخی واقعه عاشورا بسنده نکرده است و با همان لحن حماسی و خاص خود و با آوردن عاشورا از دل تاریخ به حال، با استفاده از گزاره‌های تاریخی، مخاطب امروزی را نیز به چالش کشیده است تا نسبت خود با امام‌حسین و دشمنان امام را پیدا کند. شهید آوینی در فتح خون، تقابل جالبی بین عقل و عشق و مفهوم انتخاب و تصمیم‌گیری ایجاد کرده است.

منبع: ضمیمه قفسه روزنامه جام‌جم