احتمال عدم پذیرش پیشنویس از سوی ایران بیشتر از پذیرش است/ تهران در این مقطع جواب قطعی منفی نخواهد داد/ تا اجلاس سپتامبر آژانس هم‌چنان فضا برای توافق مساعد است

بین الملل تابناک: دور جدید مذاکرات هسته ای در وین که از روز پنج شنبه هفته گذشته آغاز و پنج روز بعد در روز دوشنبه این هفته پایان یافت، پیش نویسی از سوی اروپا به ایران و آمریکا ارائه شد که به گفته یک مقام اروپایی پاسخ به پیش‌نویس توافق احیای برجام یا «آری» است یا «نه».

پیتر استانو، سخنگوی کمیسیون اروپا روز سه‌شنبه پس از پایان آخرین دور گفت‌وگوهای احیای برجام، از تهران و واشنگتن خواست یک تصمیم سیاسی فوری درباره پیش‌نویس توافق بگیرند.

آقای استانو با اشاره به «نهایی شدن» پیش‌نویس توافق میان ایران و گروه ۴+۱ گفت: «هرچه می‌توانسته مورد مذاکره قرار گیرد، در نسخه نهایی متن گنجانده شده و حالا کشورهای عضو باید تصمیم‌های سیاسی بگیرند.» وی با تاکید بر تمام شدن فرصت تدوین پیش‌نویس توافق جدید افزود: «این تصمیم یا آری است یا نه.»

شامگاه دوشنبه نمایندگان ایران و ۴+۱ به شکلی ناگهانی از پایان مذاکرات وین خبر دادند و هیأت تحت سرپرستی باقری کنی، مذاکره کننده ارشد ایران به تهران بازگشتند.

خیلی دور، خیلی نزدیک!

در روزهای اخیر، ایالات متحده مدعی شده انتظارش نسبت به پیشرفت در مذاکرات کمرنگ شده است. سخنگوی وزارت امور خارجه روز دوشنبه به المانیتور گفت «دولت آماده است تا به سرعت به توافقی بر اساس پیشنهادات اتحادیه اروپا دست یابد، اما از گمانه زنی درباره موضع ایران خودداری کرد. آنها بارها گفته‌اند که برای بازگشت به اجرای متقابل برجام آماده هستند. همانطور که هماهنگ کننده اتحادیه اروپا به وضوح اعلام کرده، متن کنونی تنها چارچوب موجود برای انجام این کار است. بابد بیایید ببینیم اکنون چه تصمیمی می‌گیرند».

حسین امیرعبداللهیان، رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران نیز روز دوشنبه در تماسی با بورل گفت: «با واقع‌بینی و پرهیز از مواضع غیرسازنده به‌ویژه آمریکا، می‌توان به توافق دست یافت».

پیش از این، یکی از موانع اصلی برای احیای توافق، درخواست ایران برای حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی آمریکا بوده است. 

اکنون به نظر می‌رسد که نقطه مورد اختلاف اصرار تهران بر این است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به پرونده ادعایی در مورد سه سایت اعلام‌نشده ایران پایان دهد.

علی واعظ که به‌عنوان مدیر پروژه ایران درگروه بین‌المللی بحران مذاکرات را از نزدیک دنبال می‌کند، هشدار داد که اختلافات بر سر تحقیقات آژانس سازمان ملل می‌تواند حل‌ناپذیر باشد. او گفته: «ترک وین به این امید که زمان به حل این مشکل کمک کند، یک قمار خطرناک است».

با این حال، محمد مرندی، مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران، مدعی شد که گزارش‌ها درباره جزئیات آنچه پیشنهاد شده «فقط حدس و گمان است». مرندی به المانیتور گفت: «تیم مذاکره‌کننده نمی‌تواند در مورد آنچه تاکنون به دست آمده اظهار نظر کند تا زمانی که متن در تهران به دقت مورد مطالعه قرار گیرد. در چند ماه گذشته، چه در وین و چه زمانی که مذاکره‌کنندگان در پایتخت‌های خود حضور داشتند، مذاکره کنندگان ایرانی تهدیدات غرب و ضرب الاجل های مصنوعی را برای حفظ حقوق ایرانیان و کسب امتیازات کلیدی نادیده گرفتند. تفاوت بین آن زمان و اکنون بسیار زیاد است».

در همین رابطه، «رحمان فهرمانپور» کارشناس ارشد مسائل هسته ای در گفتگو با تابناک اظهار داشت: در این دور جدید از مذاکرات به نظر می‌رسد تنها یا اصلی‌ترین عاملی که تغییر کرده، سفر آقای بایدن به خاورمیانه بوده است؛ یعنی در حد فاصل مذاکرات دوحه و مذاکرات وین اتفاق مهمی که افتاد، سفر بایدن به خاورمیانه و تنش میان آمریکا و چین بر سر تایوان بود که به نظر من متغیر اول خیلی مهم‌تر است. در واقع، سفری که بایدن به اسرائیل و عربستان داشت نقش مهمی در رویکرد جدید آمریکا به مذاکرات و پیشنهادی که اروپایی‌ها ارائه کردند، داشت.

وی افزود: در مورد موارد اصلی اختلافی واقعیت این است که این موارد هنوز برطرف نشده؛ یعنی مسئله تضمین‌های آمریکا در مورد عدم خروج یا تضمین‌های آمریکا در مورد انتفاع اقتصادی ایران از برجام هنوز حل نشده است. در این دور از مذاکرات مسئله دیگری هم مطرح شده که رسانه‌ها به آن پرداخته‌اند و آن هم مسئله بستن پرونده سه یا چهار موردی که فعلا مورد اختلاف ایران و آژانس است؛ یعنی مسائلی که از نظر ایران ادامه پرونده پی‌ام‌دی یا ابعاد نظامی احتمالی است ولی آژانس آن‌ها را موضوع جداگانه‌ای می‌بیند؛ این هم به موارد اختلافی اضافه شده ولی هنوز ما نمیدانیم که آیا آن دو مورد اختلاف دیگر حل شده یا نه؛ ولی از مواضعی که هر دو طرف گرفتند به نظر می‌رسد که اختلافات همچنان وجود دارد. هرچند که ادعا شده مواضع دو طرف به هم نزدیک‌تر شده ولی اختلافات هنوز وجود دارد.

این کارشناس مسائل هسته ای ادامه داد: متن پیشنهادی جدیدی که از آن صحبت می‌شود یعنی متنی که اروپا تهیه کرده و بدون تردید با هماهنگی آمریکا تهیه شده؛ در کلیت موضوع، ادامه سیاستی است که آقای بایدن در خاورمیانه اعلام کرده یعنی تشکیل یک ائتلاف برای اعمال فشار بر ایران. به همین دلیل شرایط برای ایران سخت‌تر می‌شود. با این حال احتمال قبول نکردن ایران بیشتر است. مسئله این است که اگر ایران اعلام کند که قبول نمی‌کند نباید انتظار داشته باشیم که طرف غربی اعلام کند که مذاکرات تمام شده است. بنابراین فکر می‌کنم طرف اروپایی و آمریکایی تا اجلاس سپتامبر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم‌چنان فضا را برای توافق مساعد می‌بیند ولی اگر توافقی تا اجلاس سپتامبر و حداکثر تا نوامبر آژانس بین‌المللی انرژی صورت نگیرد در آن صورت احتمال ارجاع مجدد پرونده ایران به شورای امنیت وجود دارد. البته زمانی‌که پرونده وارد نیویورک شود قاعدتا فرمول و نوع بازی متفاوت می شود و نقش چین و روسیه بسیار تعیین‌کننده خواهد بود. باید ببینیم که در صورت تحقق این سناریو وضعیت چطور خواهد شد ولی در هر صورت باید تا اجلاس سپتامبر صبر کنیم.

وی در پایان گفت: به نظر من ایران در این مقطع جواب قطعی منفی نخواهد داد به این دلیل که به ترک میز مذاکرات متهم نشود؛ ولی از طرف دیگر اروپایی ها به صرف این جواب مبهم ایران موضوع را کم لن یکن تلقی نخواهند کرد و سعی خواهند کرد تا اجلاس سپتامبر حتی تا اجلاس نوامبر، موضوع را همچنان در دستور کار قرار دهند تا بتوانند به یک توافقی دست پیدا کنند.