حکایت مالکیت ماهواره خیام؛ غاز همسایه مرغ است!

در مقابل، اگر قرار باشد بی دلیل دیگران را تحقیر کنیم لابد باید ضرب المثل را این گونه به کار ببریم که غاز همسایه مرغ است! این حکایت آن هایی که که دو سال قبل ماهواره همسایه امان-امارات- را مسخره کردند که پول داده است، امریکا برایش ماهواره ساخته و ژاپن برایش به هوا فرستاده است!

ماهواره خیام، مالکیت ایرانی و ساخت و ارسال توسط روسیه

کشور ما که در صنعت موشکهای بالستیک و همچنین هوا و فضا جایگاه خوبی در دنیا دارد از سال ۲۰۰۵ میلادی و با ارسال ماهواره سینا ۱ به باشگاه کشورهای فضایی پیوست، ماهواره ای که به کمک روسیه به آسمان فرستاده شده بود. پس از آن به تدریج دانش بومی توسعه یافت و تاکنون ایران توانسته ماهواره های بسیاری برای اهداف مختلف علمی، پژوهشی، خدماتی و حتی نظامی به آسمان بفرستد. اما آخرین ماهواره کشور ما که خیام بود که با ماهواره‌بر سایوز روسی از پایگاه بایکونور قزاقستان در ساعت ۱۰ و ۲۲ دقیقه به‌وقت تهران ارسال شد.

ابتدا رسانه های دولتی ماهواره خیام را ماهواره ای بر زمین مانده از دولت قبل و بومی معرفی کردند اما دو اتفاق این دو ادعا را به چالش کشید. نخست توضیحی که آقای آذری جهرمی، وزیر سابق ارتباطات، داد و نشان می داد که این پروژه دستاورد مشترک دولتهای یازدهم و دوازدهم ( آقای روحانی) و سیزدهم (آقای رئیسی) است. حتی دکتر مرتضی براری، رییس پیشین سازمان فضایی ایران نیز در یادداشتی برای گروه نخبگان خبرآنلاین نوشت: « قرارداد ساخت و پرتاب این «ماهواره‌ی با دقت بسیار بالا»، پس از توافق برجام، و مذاکره با سه کشور دارای فناوری، بالاخره در اوایل سال ۹۶ و در اواخر دولت یازدهم توسط سازمان فضایی ایران و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با شرکت های روس -که شرایط فنی بهتری داشتند- امضا و تبادل شد و کار ساخت این ماهواره که ۴ سال به طول انجامید؛ در اوایل سال ۱۴۰۰ به پایان رسید.» با این تعبیر ساخت این ماهواره در سال ۱۴۰۰ به اتمام رسیده است، اولین سال از شروع به کار دولت فعلی.

سپس روز گذشته سفارت روسیه در توئیتی مدعی شد که ساخت ماهواره خیام از سوی شرکت های روسی و به سفارش ایران بوده است.

این که این ماهواره در کدام دولت ساخته شده است زیاد فرقی نمی کند، حتی این که ایران با وجود دانش بومی در زمینه هوا و فضا به دلایلی پروژه اخیرش را به کمک روسیه اجرا کرده باشد نیز قابل درک است اما واقعیت این است که همین موضوع دوم قبلا دستمایه ریشخند همسایه ی کوچک ما، کشور امارت عربی متحده، توسط عده ای در رسانه ها شده بود. آن ها به آن چه که ذوق زدگی امارت می خواندند با دیده تمسخر نگاه کرده و یادآوری کرده بودند که امارات فقط پول ساخت ماهواره را داده است و آن را امریکایی ها ساخته اند و ژاپنی ها به فضا فرستاده اند!

ماهواره امید و ماهواره های بعدی امارات

امارات هم فعالیت خود را در زمینه هوا و فضا با همکاری کشورهای دیگر شروع کرد و در سال ۲۰۲۰ ماهواره امید خود را به فضا فرستاد. این کاوشگر مریخ اولین مأموریتی بود که به جو مریخ رسید و مانور ورود موفقیت‌آمیزش به مدار مریخ را در ۹ فوریه ۲۰۲۱ انجام داد. با این اتفاق، امارات متحده عربی دومین کشور پس از هند شد که در اولین تلاش خود به مدار مریخ راه پیدا کرده بود. فعالیت هوای امارات در این زمینه متوقف نشد و ماهواره بعدی که ماهواره اماراتی-بحرینی «نور-۱» نام داشت سال بعد با همکاری آژانس اکتشافات هوافضای کشور ژاپن، از طریق ایستگاه فضایی بین‌المللی پرتاب شد. خبرگزاری رسمی دولت امارات (وام) ادعا کرده بود که این ماهواره حاصل تلاش مشترک آژانس هوافضای امارات، سازمان ملی علوم فضایی بحرین، دانشگاه علم و تکنولوژی «خلیفه» و دانشگاه نیویورک ابوظبی بوده است. دولت امارات متحده عربی به تازگی نیز برنامه‌های خود را برای توسعه یک منظومه ماهواره‌ای رادار دهانه مصنوعی (SAR) به نام Sirb، اعلام کرده است. اگر چه جزئیات زیادی از این برنامه در دسترس نیست و همچنین مشخص نیست که در دانش ساخت آن چقدر از دانش بومی امارات و بحرین استفاده خواهد شد اما آن طور که گفته می شود این منظومه ماهواره‌ای طی شش سال توسعه خواهد یافت و اولین ماهواره آن قرار است طی سه سال آینده پرتاب شود.

تردیدی نیست که پیشرفت های صنعت هوا و فضای کشور ما قابل مقایسه با امارت و کشورهای دیگر در منطقه نیست اما به نظر می رسد به عنوان یک کشور دارای اهمیت و بزرگ در منطقه، نباید حتی در رسانه ها هم تلاش های علمی کشورهای همسایه و بخصوص هم کیش و مسلمان را به سخره بگیریم، هر چند که موضوع رقابت و اخلاق در رقابت چیز دیگری است و به جای خود باقی است. حتی اگر فعالیت های امارات در زمینه ارسال ماهواره های علمی قابل توجه باشد به عنوان ایرانی می توانیم در آن ها خود را سهیم بدانیم چرا که :

- طراحی، توسعه و انجام عملیات اولین ماهواره امارات توسط پروفسور صمد حیاتی رییس ایرانی الاصل هییت مدیره سابق ناسا و رییس مرکز مطالعات راهبردی ایالات متحده از دوران کلینتون تا ترامپ (MBRSC) انجام شده است.

- وزیر علوم پیشرفته، رئیس سازمان فضایی و نایب‌ رئیس ماموریت مریخ امارات متحده عربی نیز خانم ساره امیری ( با نام عربی ساره العامری ) است که گفته می شود ایرانی الاصل است و خانواده اش تا شروع انقلاب اسلامی در ایران زندگی می کرده است.

واقعیت این است که اگر رفتار ما حتی در سطح رسانه ها، همچنان در منطقه ابزاری در دسترس امریکا و بخصوص دشمن صهیونیستی برای کوبیدن بر طبل « ایران هراسی» بدهد، منافع اسرائیل در منطقه با همگرایی با کشورهای همسایه ی ما بهتر تامین خواهد شد و این با ذات شعارهای ما همخوانی ندارد.

همسایه اگر وفا کند خویش من است
زیرا که رفیق دل درویش من است

حل کردن هر سو تفاهم با او
تدبیر از عقل دور اندیش من است

در عالم اگر دو دشمن کافر هست
پس دشمن نیست هر که هم کیش من است

این معنی حسن همجواری است اگر
همسایه فقط منتظر نیش من است؟!

افتاد اگر که حس ناامنی در
اندیشه ی او، که تا ابد پیش من است

از ترس به سمت دشمنان خواهد رفت
این دغدغه خود مایه ی تشویش من است ( * شعر، سروده نویسنده این سطور است)