آلبومی عاشورایی از آهنگساز «ایران ایران»/ غزل‌هایی که باید شنید

خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی: عرصه تولید آثار موسیقایی مرتبط با مضامین و رویدادهای مذهبی و اعتقادی همواره جزو پرطرفدارترین و در عین حال پرچالش‌ترین عرصه‌های فرهنگی هنری کشورمان بوده است که طی سال‌های متمادی دوشادوش سایر فعالیت‌های فرهنگی هنری مرتبط با این موضوع مورد توجه مخاطبان و هنرمندان قرار گرفته است.

تولیدات این حوزه اگر چه همواره در معرض اتهام‌های فراوان از جمله «سفارشی بودن» قرار داشته‌اند اما به دلیل حس و حال موجود در آن‌ها که برگرفته از باورها و اعتقادات نهفته در ضمیر بسیاری از مخاطبان بالقوه است، در اغلب موارد فعالیت در این حوزه را با استقبال هنرمندان مواجه کرده است.

همزمان با ایام سوگواری سیدالشهدا (ع) بر آن شدیم تا نگاهی اجمالی به تولیدات موسیقایی مختلف مرتبط با قیام عاشورا در کشورمان در قالب‌های گوناگونی چون آلبوم، موسیقی متن فیلم و سریال، اجرای زنده و مواردی از این دست داشته باشیم. در این چارچوب آنچه مورد توجه قرار گرفته و می‌گیرد، صرفاً مرور و یادآوری آثار برجسته حوزه موسیقی «عاشورایی» است که در سال‌های دور و یا نزدیک تولید و در بازار موسیقی عرضه شده‌اند. آثاری که طبیعتاً برخی از آن‌ها از درجه کیفی ممتاز برخوردار بوده‌اند و شاید برخی دیگر با انتقاداتی هم در موعد انتشار به لحاظ موسیقایی و محتوایی مواجه بوده‌اند اما همه در یک وجه اشتراک دارند و آن ماندگاری در حافظه جمعی دل‌بستگان اباعبدالله (ع) است.

در هفدهمین قسمت از سلسله گزارش «روایت مهر از نواهای عاشورایی» که همچون دوره‌های گذشته طی ایام محرم و صفر پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد به سراغ آلبوم «غزل عاشورا» به آهنگسازی فریدون خشنود و خوانندگی محمد حشمتی رقتیم که آذر ماه سال ۱۳۹۲ با حال و هوایی مرتبط با ایام سوگواری شهادت حضرت سیدالشهدا پیش روی مخاطبان قرار گرفت. آلبومی که به واسطه حضور آهنگساز کاربلد و کهنه کاری چون فریدون خشنود و خوانندگی محمد حشمتی به عنوان یکی از هنرمندان صاحب سبک در خوانندگی فضایی را فراهم کرد که از این البوم می‌توانیم به عنوان یکی از برجسته‌ترین آثار موسیقایی سالهای اخیر در حوزه تولیدات عاشورایی نام ببریم که همچنان برخی از قطعاتش طی ایام محرم و صفر از شبکه‌های مختلف رادیویی و تلویزیونی پخش می‌شود.

آلبوم «غزل عاشورا – کربلا یعنی سلام یک نماز» اثری ماندگار از فریدون خشنود است که پاییز سال ۱۳۹۲ به خوانندگی محمد حشمتی در قالب یک آلبوم موسیقایی آن هنگام که بسته‌های مجازی آثار صوتی آنچنان مورد توجه قرار نمی‌گرفت، به صورت فیزیکی منتشر و با استقبال نسبی مخاطبان روبه رو شد. این در حالی است که «سقای کربلا»، «غزل عاشورا»، «زینب زینب»، «بگذار بگریم»، «شهزاده اکبر»، «کربلا»، «شیعه» و «باب الحوائج» قطعات مختلف این آلبوم موسیقایی را تشکیل می‌دادند.

فریدون خشنود آهنگساز آلبوم «غزل عاشورا» چندی پیش بود که در مراسم رونمایی از این آلبوم عاشورایی با اشاره به نیاز انقلاب اسلامی به هنر و موسیقی مذهبی گفت: انقلاب اسلامی به هنر به ویژه موسیقی مذهبی نیاز دارد. ما باید معارف نو را در ذهن مردم ماندگار کنیم، باید هنری ممتاز، فاخر و پیشرو داشته باشیم چراکه ابزارهای هنری بی شک ماندگار است. البته که در این میان نمی‌توان از نقش موسیقی و ادبیات در اجرای آئین‌های سنتی و مذهبی اقوام مختلف به راحتی عبور کرد چرا که در ملت‌ها و کشورهای آسیایی موسیقی و ادبیات در اجرای آئین‌های سنتی چنان با اهمیت است که بدون وجود آنها هیچ آئینی به انجام نمی‌رسیده است.

آهنگساز قطعه ماندگار «ایران ایران» در ادامه صحبت‌های خود با اشاره به گونه‌های مختلف موسیقی مذهبی، نوحه خوانی را از شاخص‌ترین قالب‌های موسیقایی عاشورایی توصیف کرد و گفت: نغمه‌های بومی و نوحه‌ها و مرثیه‌ها از قدیمی ترین موسیقی‌های مذهبی در ایران هستند. ضمن اینکه موسیقی عبادی هم از آن دسته موسیقی‌هایی است که در تمام مذاهب رواج داشته و دارد و همگی دارای آرامش و تفکری هستند که بسته به آئین هر ملتی برای مردمان آن آشنا هستند. در کشور ما هم این اذان، قرائت قرآن و نواهایی از این دست در زمره موسیقی مذهبی ما قرار دارند که اگر کمی با نگاه حمایتگرانه مسؤولان مواجه شوند شاهد تأثیرات آن در جریان موسیقی ایران خواهیم بود.

در توضیح قطعات این آلبوم چنین آمده است:

* قطعه «سقای کربلا»: اولین قطعه آلبوم «غزل عاشورا» است که با نام حضرت عباس (ع) آغاز می‌شود. انچنان که حضرت عباس (ع) باب الحسین (ع) است و برای ورود به ساحت مقدس امام حسین (ع) باید از باب فریدون خشنود: در کشور ما هم این اذان، قرائت قرآن و نواهایی از این دست در زمره موسیقی مذهبی ما قرار دارند که اگر کمی با نگاه حمایتگرانه مسؤولان مواجه شوند شاهد تأثیرات آن در جریان موسیقی ایران خواهیم بود آن وارد شد. دست اندرکاران هم با مرثیه‌ای آذری – فارسی در وصف الحال قمر منیر بنی هاشم این خانه را که صاحب آن حضرت سیدالشهداست دق الباب کرده است. این مرثیه زبان حال امام حسین با برادراست؛ آن هنگام که بالای بدن صد چاک حضرت ابالفضل ایستاده است و می‌گوید" ای یار وفادارم بیدار شد، من را در این صحر تنها مگذار، ای علمدار برخیز، فرزندانم در خیمه چشم به راه تو هستند، ای به فدای تو همه دخترانم بیدار شد، ای با شرف ترین و غیرتمندترین مردمان برخیز...

* قطعه «غزل عاشورا»: این کار با رجزی عربی که از زبان غلام امام حسین (ع) در روزعاشورا بیان شده، آغاز می‌شود. امام حسین (ع) امیر من است و بهترین امیران است. او موجب شادی قلب پیامبر بشارت دهنده انزار کننده است. پدر و مادر او علی و فاطمه هستند.

برای شنیدن قطعه «غزل عاشورا» اینجا را کلیک کنید.

* قطعه «شهزاده اکبر»: این نوحه بر اساس شعری از مرحوم آیت الله کمپانی که اعاظم شیعه و بزرگان و عارفان طریقت حسینی هستند، اولین بار در سال‌های ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۵ توسط استاد علی اکبر حشمتی و مرحوم استاد علی اصغر حشمتی (که هر دو از استادان عرصه‌های قرآن و اهل بیت هستند) در تکیه حق شناس و در هیأت مکتب قرآن اجرا و هم اکنون در قالب یک موسیقی عاشورایی تقدیم ساحت جناب علی اکبر (ع) می‌شود؛ باشد که مقبول درگاه حضرتش واقع شود.

* قطعه «شیعه»: این مرثیه عربی منسوب است که از لسان مبارک حضرت سیدالشهدا (ع) صادر شده و بی‌ام می‌دارد: ای پیروان من هرگاه آب گوارا نوشیدید، مرا یاد کنید و هرگاه داستان غربت غریبی یا شهادت شهیدی را شنیدید، بر من بگریید. من نبیره رسول خدا هستم. مرا بی گناه کشتند و سپس با تاختن اسب عمداً بدنم را خرد کردند. ای کاش همه شما در روز عاشورا بودید و می‌دیدید که چگونه بر طفل صغیرم آب طلبیدم و آنان از ترحم به من خودداری کردند. به جای آب گوارا تیر ستم را به کودک کوچکم چشانیدند. وای از این مصیبت دردناکی که پایه‌های کوه بلند حجون (در مکه) را به لرزه درآورد. وای بر آنان که قلب رسول جن و انس را جریحه دار کردند! پس ای شیعیان من، همیشه و هرچه در توان دارید آنان را لعنت کنید.

* قطعه «کربلا»: شعر: استاد بهرام سیاره، آهنگ و تنظیم: بهنام صبوحی | *قطعه «باب الحوائج»: شعر: برگرفته از مرثیه‌های عاشورایی | *قطعه «بگذار بگریم»: آهنگساز: فریدون خشنود، شعر: اندیشه فولادوند، تنظیم پویا نیک پور

* قطعه «زینب زینب»: این مرثیه آذری – فارسی در فضایی بسیار محزون و براساس ملودی سرود الله اکبر (ایران ایران) از ساخته‌های فریدون خشنود اجرا شده است. پیش از این استاد سلیم مؤذن زاده در قالب نوحه سینه زنی به زیباترین وجه این مرثیه حزن انگیز را اجرا نموده‌اند. در بخشی از این نوحه که ترجیع بند کار هم است اشاره به صفات حضرت زینب (س) می‌شود و خطاب به ایشان عرضه می‌دارد: ای قهرمان غم، ای یادگار زهرا (س)، ای روح با ایمان، همه عالم به فدای تو باد...

برای شنیدن قطعه «زینب زینب» اینجا را کلیک کنید.

به هر ترتیب آلبوم «غزل های عاشورایی» از آن دسته آثار موسیقایی است که توانسته به واسطه توانمندی‌های آهنگسازان، تنظیم کنندگان و خواننده‌اش از جمله آثار قابل اتکایی باشد که توانست در زمان خود متناسب با ذائقه روز نسل جوان شرایط جدیدی را در حوزه تولیدات این چنینی فراهم کند.