مستندی با موضوع کارتن‌خواب‌های معتاد/زندانی که مرکز ترک اعتیاد شد

میلاد خالقی منش کارگردان مستند در گفتگو با خبرنگار مهر درباره تازه‌ترین مستند خود با نام «دورافتاده ها» گفت: مدتی است که به خاطر حجم زیاد معتادان کارتن خواب در شهر و البته در کشور، بنده‌هایی با نام ماده ۱۶ تعبیه شده که این گروه از معتادان کارتن خواب بعد از اینکه از سطح شهر جمع شدند به آنجا انتقال داده می‌شوند. در واقع بندهای ماده ۱۶، بندهایی است که به مدت ۶ ماه و به صورت اجباری این افراد را نگهداری کرده تا مواد را ترک کنند و در کنار آن به این گروه مهارت‌های شغلی آموزش می‌دهند و بعد از آن این افراد را دوباره آزاد می‌کنند.

وی ادامه داد: در واقع می‌توان گفت که معتادان متجاهر کارتن خواب که توسط نیروی انتظامی دستگیر شده‌اند به این بندها انتقال داده می‌شوند تا در طول مدت ۶ ماه مواد را ترک کرده و بعد از آن دوباره آزاد می‌شوند.

این کارگردان مستند با اشاره به اینکه موضوع فیلم او درباره چند نفر از این افراد در بندهای مورد نظر است که هم به گذشته و هم با حال این افراد رجوع می‌شود، به گونه‌ای که چگونگی زندگی این افراد در این بندها بررسی شده و اینکه آیا این طرح برای آنها فایده‌ای دارد یا خیر، توضیح داد: در واقع می‌توان گفت، دوربین من همراه این ۴ جوان است که در این بندها زندگی می‌کنند که همراه با مهارت آموزی دوران ۶ ماه را می‌گذرانند.

وی ادامه داد: این مستند با همراهی «ناجی هنر» ساخته شده و سوژه‌ها نیز بعد از ورود من به این بندها و بعد از تحقیقات میدانی، با توجه به ویژگی‌های مناسب‌تری که داشتند، انتخاب و جلوی دوربین رفتند. «دورافتاده ها» به نوعی داستان زندگی این افراد است و در حاشیه آن، شرایط این طرح نیز مورد نقد قرار می‌گیرد.

خالقی منش گفت: مساله‌ای که وجود دارد این است که اکثر افرادی که در این بندها قرار دارند، معتقدند که این کار چندان فایده‌ای ندارد و ۹۰ درصد آنها بر این باورند بعد از اینکه از این بند خارج شدند دوباره مواد مخدر مصرف می‌کنند و در انتظار این لحظه هستند، البته معدود افرادی نیز هستند که این طرح را مناسب می‌دانند و آن را به نوعی فرصتی برای انقلاب درونی و کنار گذاشتن مواد می‌دانند، اما دیگران این طرح و زندان را یک حرکت سطحی در برابر همه موارد عمقی و ریشه‌ای که باعث شده به سمت مصرف مواد مخدر بروند، می‌دانند.

وی با اشاره به اینکه در این طرح، روانشناسانی نیز حضور دارند که با این گروه از معتادان جلساتی را برگزار می‌کنند، توضیح داد: اما چون اصل کنش، اجباری در آن وجود دارد با اینکه به آنها آموزش‌های لازم نیز داده می‌شود چندان برای آنها جالب نیست و بسیاری از این افراد از اجبار این موقعیت را تحمل می‌کنند و منتظر پایان این دوره هستند. هرچند روانشناسان نیز در این طرح حضور دارند اما مساله این است که مشکلات ریشه‌ای این افراد حل نمی‌شود، بسیاری از این افراد خانواده‌های نابهنجاری دارند و یا درگیر فقر هستند، مشکلاتی که بعد از گذشت ۶ ماه هنوز پابرجاست و این افراد دوباره به همان زندگی قبلی خود باز می‌گردند.

این کارگردان تاکید کرد: در این مستند تلاش کردم تا از زوایای مختلف این معضل را مورد بررسی قرار دهم، به این معنا که هم سوژه‌ای داشته‌ام که این طرح توانسته در زندگی‌اش تاثیر بگذارد و دوباره به زندگی طبیعی برگشته و این فضا را مقدس می‌داند، حتی با پایان دوره خود در این محل مانده و درخواست کرده که او را استخدام کنند تا به افرادی که آنجا هستند کمک کند. در کنار آن سوژه‌ای دارم که لحظات آخر حضور در بند را می‌گذراند و نسبت به موقعیت موجود معترض است. در واقع سعی کردم با هرکدام از سوژه‌ها یک زاویه‌ای را به تصویر کشانم که هم دیدگاه همذات پندارانه و نزدیک به ماجرا و هم دیدگاه نقادانه داشته باشم. می‌توان گفت هر کدام از سوژه‌های من در «دورافتاده ها» نماینده یک نگاه به این دوره ۶ ماهه هستند.

مساله‌ای که وجود دارد این است که اکثر افرادی که در این بندها قرار دارند، معتقدند که این کار چندان فایده‌ای ندارد و ۹۰ درصد آنها بر این باورند بعد از اینکه از این بند خارج شدند دوباره مواد مخدر مصرف می‌کنند و در انتظار این لحظه هستند وی با بیان اینکه مساله جالبی که وجود دارد این است که قصه‌های زندگی آدم‌هایی که در این موقعیت قرار گرفته‌اند، بار دراماتیک خیلی جدی دارد، بیان کرد: آنقدر که گاهی باورپذیری آن کمتر است تا اینکه معضل آن را داشته باشیم که زندگی آنها درام و یا قصه قابل توجهی ندارد. بعضی از این افراد خانواده‌های خوبی دارند، به عنوان مثال همان سوژه‌ای که تصمیم گرفته بعد از ترک مواد مخدر با این طرح همکاری کند، همه خانواده اش خارج از کشور زندگی می‌کنند او نیز قرار بود از ایران برود، وضع مالی خیلی خوبی داشتند اما برادرش در یک دعوایی کشته می‌شود. حتی یکی از سوژه‌ها خواننده جدی بوده و کم کم از بزم‌ها به این شرایط کارتون خوابی رسیده است.

خالقی منش ادامه داد: مستند «دورافتاده ها» سال گذشته و در مرکزی به نام «سروش» تصویربرداری شده است، البته این را هم باید بگویم که این مرکز در یکی از زندان‌های قدیمی که حالا تغییر کاربری داده ایجاد شده است. نیروی انتظامی مسئولیت این طرح را برعهده داشته است و شرایط را برای ترک افراد دستگیر شده فراهم کرده است. فکر می‌کنم ظرفیت این مرکز ۳ یا ۴ هزار نفر است.

وی بیان کرد: شاید بتوان ایرادات بسیاری به این طرح گرفت و بی شک نیروی انتظامی به این مساله واقف است که بسیاری از این افراد بعد از گذراندن این دوره ۶ ماهه و ترک مرکز، دوباره به شیوه زندگی قبلی خود بازمی گردند. اما همان درصد کمی هم که این طرح برای آنها یک فرصت انقلابی است را می‌توان نیمه پر لیوان دانست. این افراد کارتن خواب به گونه‌ای روی لبه تیغ مرگ و زندگی راه می‌روند و اگر از این طرح ۵ یا ۱۰ درصد نیز به زندگی طبیعی بازگردند بسیار مهم است. درواقع نیروی انتظامی به عنوان قوه‌ای که نگاه قهریه به این مسائل داشته، تصمیم گرفته تا یک کار متفاوت انجام دهد و تلاش می‌کند با ارتباط با مراکز روانشناسی خود را ارتقاء دهد و این تلاش بسیار ارزشمند است.

خالقی منش در پایان با اشاره به اینکه این مستند به مدت ۳۵ دقیقه ساخته شده، گفت: «دورافتاده ها» برای حضور در ۲ جشنواره «سینماحقیقت» و جشنواره تلویزیونی فیلم مستند اقدام کرده‌ام.