پیشنهاد اروپا نرمش در برابر سپاه است، آمریکا تکذیب می‌کند

مهم‌ترین تحول درباره مذاکرات احیای برجام در ۲۴ ساعت گذشته، خبری است که پولیتیکو به نقل از منابعش درباره پیشنهاد اروپا برای نرمش درباره معامله اقتصادی با سپاه پاسداران پس از احیای برجام منتشر کرد.

رابرت مالی، نماینده ویژه دولت بایدن در امور ایران ساعتی پس از انتشار مطلب پولیتیکو به آن واکنش نشان داد و گفت که آمریکا پس از احیای احتمالی برجام قرار نیست سازشی درباره تحریم‌های غیرمرتبط با برنامه هسته‌ای ایران نشان دهد.

پولیتیکو بر اساس گزیده‌هایی از پیش‌نویس متن پیشنهادی اروپا برای احیای توافق هسته‌ای نوشت که تحریم‌های آمریکا علیه سپاه پاسداران ایران به صورت غیرمستقیم و با معامله اروپایی‌ها با سپاه کم‌رنگ می‌شود و راه را برای تهران هموار می‌کند تا از کندوکاو بیشتر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد یه مکان مشکوک که در آن‌ها آثار اورانیوم دیده شده، خودداری کند.

راب مالی، نماینده ویژه آمریکا در مذاکرات ایران، پس از انتشار این خبر، در بیانیه‌ای به پولیتیکو، تغییر استانداردها یا قوانین آمریکا در اجرای تحریم‌ها را تکذیب کرد. مالی در حساب توییترش نوشت که آمریکا در هیچ مذاکره‌ای برای کم‌اثر کردن تحریم‌هایی که پس از احیای احتمالی برجام باقی می‌مانند، شرکت نکرده‌ است و هر گزارشی که بر خلاف آن باشد، کاملاً اشتباه است.

در ماه آوریل، بایدن درخواست ایران مبنی بر لغو تصمیم سال ۲۰۱۹ دولت ترامپ مبنی بر قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست «سازمان‌های تروریستی خارجی» آمریکا را رد کرد. یک گروه دو حزبی از سناتورهای آمریکایی در اوایل ماه مه با صدور قطعنامه‌ای اعلام کردند که ایالات متحده نباید با هیچ توافقی برای لغو تحریم‌ها موافقت کند.

در حالی که پیشنهاد اروپا با میانجیگری جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و با هماهنگی نزدیک با مقامات آمریکایی، تحریم‌های سپاه را به خودی خود لغو نمی‌کند، اما اثربخشی آنها را به شدت محدود می‌کند.

بر اساس متن پیشنهادی، اروپایی‌ها و سایر غیرآمریکایی‌ها می‌توانند بدون ترس از اعمال تحریم‌های آمریکا، با نهادهای ایرانی که در «معاملات» با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درگیر هستند، تجارت کنند، مشروط بر اینکه شریک تجاری اصلی آنها در فهرست تحریم‌های آمریکا نباشد.

این عبارت به اروپایی‌ها اجازه می‌دهد تا تجارت گسترده‌ای را در سراسر ایران انجام دهند، جایی که تعامل تجاری با سپاه پاسداران، به‌ویژه از نظر تجاری، تقریباً اجتناب‌ناپذیر است.

سخنگوی اتحادیه اروپا از اظهار نظر در مورد اصل این پیشنهاد خودداری کرد. اما مالی و دیگر مقامات ایالات متحده و همچنین برخی از کارشناسان تحریم، این ایده را که استانداردهای تحریم در حال تضعیف است تکذیب کردند.

با این حال، مقامات ارشد ایالات متحده از وارد شدن به جزئیات در مورد زبان پیش‌نویس پیشنهادی برای بازگرداندن توافق خودداری کرده‌اند.

یک مقام ارشد دولت بایدن به پولیتیکو گفته است: «ما در انظار عمومی مذاکره نمی‌کنیم و در مورد افشاگری‌های احتمالی از مطبوعات اظهار نظر نخواهیم کرد. ما در حال مطالعه دقیق متن نهایی پیشنهادی اتحادیه اروپا هستیم و پاسخ خود را در صورت درخواست به آنها ارائه خواهیم کرد.»

روزنامه وال‌استریت ژورنال هم روز گذشته از پیشنهادهای قابل توجه اروپایی‌ها به ایران در آخرین پیش‌نویس ارائه شده خبر داده بود. خبرهایی که فعلاً هیچ کدام از طرف‌های مذاکره آن را تأیید نکرده‌اند بر این نکته تاکید می‌کند که اروپا در پشتی برای معامله اقتصادی با شرکت‌های وابسته به سپاه را باز می‌گذارد و قرار است آمریکا هم به اروپایی‌ها سخت نگیرد. انتشار همین خبر اگر حتی در متن نهایی توافق هم نباشد و قرار باشد در اسناد محرمانه پیوست بیاید، فشار را بر دولت بایدن در آمریکا افزایش خواهد داد.

حمله به سلمان رشدی در نیویورک هم که روز جمعه ۱۲ اوت، ۲۱ مرداد رخ داد، موضوع دیگری است که شاید روند برجام را پیچیده‌تر کند. هادی مطر ۲۴ ساله که عامل حمله معرفی شده است تبار ایرانی ندارد ولی خبرهایی که نیویورک پست در مورد انگیزه فرد مهاجم به نقل از پلیس نیویورک منتشر کرده است، علاقه‌مندی او به جمهوری اسلامی، حزب‌الله لبنان و رهبران ایران را نشان می‌دهد.

اگر موضوع ترور سلمان رشدی و ارتباط احتمالی ضارب با نیروهای جمهوری اسلامی یا گروه‌های نیابتی‌اش در روزهای آینده در مرکز توجه رسانه‌ها باشد، فضای عمومی در غرب برای احیای برجام هم سخت‌تر خواهد شد.

موضع ایران در روزهای گذشته هم تغییر مشهودی نداشته است. نورنیوز، رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی ایران نوشته است که ایران هنوز به تصمیم نهایی نرسیده و پیش‌نویس پیشنهادی اروپا همچنان در حال بررسی است.

کارشناسان سیاست خارجی در رسانه‌های اصلاح‌طلب کماکان از «فشار تندروها» برای احیای نشدن برجام سخن می‌گویند و دولت ابراهیم رئیسی را تشویق می‌کنند که از خود شهامت نشان دهد و کشور را از «بن‌بست» خارج کند.

همزمان محمد جمشیدی، معاون سیاسی دفتر ابراهیم رئیسی در توئیتی نوشت که غرب تحت فشار و مشتاق توافق است و خبرهایی که منتشر می‌شود با هدف رفع فشار از آن‌ها است: «طبعاً من نمی‌توانم درباره محتوا یا صحت متن منتشر شده اخیر در رسانه‌ها درباره مسائل پادمانی اظهارنظر کنم اما اینگونه درزهای خبری هماهنگ کننده نشان می‌دهد که کدام طرف تحت فشار است و نیازمند به توافق فوری است. بررسی‌ها ادامه دارد.»