از دایره نوازی و خوانندگی در مجالس شیراز تا جانبازی

آخرین بازمانده از نسل طلایی موسیقی محلی شیراز در روزهای اخیر برای همیشه خاموش شد. او که بر موسیقی محلی شیراز تسلط کافی داشت، با ذوقی سرشار، آوازها، ترانه‌ها، لالایی‌های مادران از کوچه و بازار و نغمه‌های محلی را جمع آوری می کرد و در مجالس و سینماها برای مردم اجرا می کرد. به واسطه نوع پوشش محلی که برای خود انتخاب کرده بود و در فیلم ها هم با همان کاراکتر ظاهر می شد، چهره هنری خاصی از او در اذهان مردم شیراز ثبت شده است. بعد از انقلاب اسلامی، به جبهه‌های جنگ رفت و جانباز شد. با این همه به دلیل شرایط سنی، در دهه های اخیر کم کار شده بود.

عباس منتجم شیرازی ـ بازیگر، تهیه‌کننده و خواننده دهه ۴۰ ـ که با خواندن ترانه‌های محلی معروف شد و در چند فیلم به ایفای نقش پرداخت. او ۲۲ مرداد ۱۴۰۱ در ۸۷ سالگی در اصفهان درگذشت.

گفته می‌شود که این هنرمند آخرین بازمانده از نسل طلایی موسیقی فارس بود؛ به همین جهت تصمیم گرفتیم با مهران بردیده ـ خواننده و محقق موسیقی محلی فارس ـ صحبتی درباره عباس منتجم شیرازی داشته باشیم.

در این زمینه بخوانید:

عباس منتجم شیرازی درگذشت

بردیده به خبرنگار ایسنا می‌گوید: تقریبا اواخر دهه ۳۰ و اوایل دهه ۴۰ دوره طلایی ظهور چهره‌هایی در موسیقی شیراز بود که پیش قراول آنها افرادی چون عباس منتجم شیرازی، استاد زنده یاد صمد بردیده یا صمد عقاب، اکبر زیگلری، غضنفر راستی و عباس فهندژ بودند. این افراد با گویش شیرازی ترانه‌هایی خلق کردند و در کنار اساتیدی همچون استاد ایرج سلطانی، رحیم فتحلی‌زاده و زنده یاد استاد حسین افشار بودند که آهنگسازی می‌کردند و این عزیزان می‌خواندند. اولین تصنیف‌ها و ترانه‌های شیرازی که با فناوری ضبط صدا، ثبت شد متعلق به این افراد و البته اقلیت‌های مذهبی ساکن شیراز بود؛ مثل شکر یا منوچهر شیرازی که کل هستی موسیقی شیرازی را در آن زمان در دست داشتند.

آشنایی بردیده با عباس منتجم به رابطه دوستانه عموی او (صمد بردیده) با این هنرمند فقید برمی گردد.

او در توضیحاتی دیگر می‌گوید: من سال‌ها به واسطه دوستی ایشان با عمویم، از کودکی در جوارشان بوده‌ام. ویژگی منحصر به فرد ایشان جمع‌آوری آوازها، ترانه‌ها، لالایی‌های مادران از کوچه و بازار و نغمه‌های محلی با ذوق خود بود. ایشان در دایره نوازی هم خیلی متبحر بودند و در کوچه‌های شیراز ترانه‌های محلی را با دایره می‌خواندند. 

«گفته می‌شود آغاز کار ایشان به این صورت بوده که آن موقع‌ها روی برگه‌هایی آوازها و تصنیف‌ها را چاپ می‌کرده و مردم می‌خریده‌اند. پس از آن برای بازی و خواندن در چند فیلم دعوت می‌شود. کاراکتری که از او ساخته می‌شود، فردی است با لباس محلی، گیوه و لباس روستایی‌های قدیم که با همین کاراکتر هم جا می‌افتد؛ به نحوی که بعدا در فیلم‌ها، مجالس و اجراهایش با همین لباس‌ها می‌رود. همچنین گفته می‌شود که وقتی فیلم‌هایشان در سینما روی پرده بوده، خودش هم روی سن می‌رفته و با دایره می‌خوانده و می‌نواخته که مردم این کار را خیلی دوست داشته‌اند.»

عباس منتجم شیرازی با لباس معروفش