مرحوم شهیدی پور تلاوت را به عنوان یک فرآیند تربیتی نگاه می‌کردند

حسین اسدی پژوهشگر و فعال قرآنی و از شاگردان استاد محمدرضا شهیدی پور در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص فعالیت‌ها و خدمات استاد شهیدی پور در عرصه قرآنی گفت: او یک استاد تمام عیار و یک دایره المعارف قرآنی بودند. حاج آقا شهیدی متولد ۱۳۳۷، در خانواده‌ای روحانی اصیل و اهل زنجان در قم به دنیا آمدند و همانجا رشد پیدا کردند. پدر ایشان از اعضای مورد اطمینان و اصلی دفتر مرحوم حضرت آیت الله گلپایگانی بودند که در آنجا خدمت می‌کردند. برادران حاج آقا شهیدی هم روحانی هستند و هر کدام دارای کرسی‌های تدریس در بخش‌های مختلف فقهی و دینی و از افراد مؤثری در حوزه علمیه هستند.

وی با اشاره به اینکه مرحوم شهیدی پور از همان اوایل دهه ۵۰ وارد حوزه علمیه قم شد ادامه داد: قرآن را در نیمه اول دهه ۵۰ کامل حفظ کردند و بعداً هم تدریس قرآن را در بخش‌های مختلف و به ویژه در حوزه‌های علمیه و آن زمان برعهده داشتند. بعد از انقلاب شکوفایی بیشتر برنامه‌های تدریسی و قرآنی ایشان در حوزه‌های علمیه بود. ایشان دوره‌های بسیار مهمی را در خصوص علوم و فنون قرائت، حفظ و معارف قرآن کریم داشتند و اداره می‌کردند. بسیاری از طلاب حوزه‌های علمیه که در سطوح عالیه قرار دارند در اوایل طلبگی جز شاگردان قرآنی ایشان محسوب می‌شوند زیرا ایشان هم در مدارس بسیاری تدریس می‌کردند. ایشان بعد از انقلاب در تأسیس مسابقات قرآنی مختلف در حوزه‌ها، دانشگاه و سایر مجامع دیگر مؤثر و همواره از داوران قرآنی در مسابقات سطح طلاب و حوزه‌ها بود و از همان ابتدای تشکیل مسابقات بین المللی به عنوان داور ثابت و دقیق و درجه یک محسوب می‌شدند.

اسدی افزود: بعدها ایشان با حضور در جامعه المصطفی دامنه تأثیرات قرآنی خود را گسترده‌تر کردند و به عنوان استاد و عضو هیأت علمی و همینطور مدیر گروه علوم و فنون قرائات در جامعه المصطفی بسیاری از کشورهای دیگر را به استفاده کنندگان از آثار ایشان در تدریس حضوری و چه آثار مکتوب ایشان روی آوردند و دامنه تأثیرات شأن بین المللی شد. امروزه خیلی از شخصیت‌های قرآنی و دینی کشورهای مختلف خصوصاً در عرصه‌های تلاوت و کتابت و حفظ و علوم قرآن ایشان را به عنوان استاد مسلم این علوم و فنون در ایران می‌شناسند و یک شخصیت نامدار بین المللی بودند.

عضو هیأت علمی جامعه المصطفی ادامه داد: طلاب بسیاری هم که از کشورهای مختلف به قم برای تحصیل هجرت کردند از شاگردان آن مرحوم بودند و سبک و سیاق تدریس ایشان در بسیاری از کشورها توسط شاگردان ایشان در حال توسعه و اجراست. ایشان آثاری هم داشتند که در حیطه تلاوت و علوم و فنون قرآنی، در حوزه تجوید، وقف و ابتدا، که ارکان تلاوت است تألیف شده است و بعضی از آن آثار در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه به عنوان متن درسی تدریس می‌شود به عنوان نمونه یکی از این آثار آموزش قرائت قرآن برای دانشگاه‌های آزاد اسلامی کل کشور است که بارها و بارها تجدید چاپ شده و متن درسی همه رشته‌های دانشگاهی بوده است.

مرور محفوظات قرآنی جزئی از برنامه زندگی

وی با تاکید بر اینکه مرحوم شهیدی پور در اختلاف قرائات و علم قرائات از صاحبان نظران بودند گفت: حافظه بسیار قوی در علوم و فنون قرآنی و حتی در ادبیات فارسی در ضرب المثل ها و اشعار عرفانی و اجتماعی فارسی داشتند. بسیاری از اشعار حافظ، سعدی و دیگران را از حفظ هستند و مرتباً در جلسات مختلف به مناسبت استفاده می‌کردند و ما نیز بهره مند می‌شدیم. حفظ قرآن ایشان حفظ تازه ای بود و همیشه مرور محفوظات را جزو برنامه زندگی خود داشتند و در جلسات که در خدمتشان بودیم همیشه دوست داشتند به بهانه‌ای مرور جمعی انجام شود مثلاً کلمه‌ای را در یک آیه‌ای می‌گفتند و از ما می‌خواستند ادامه دهیم و همین طور همه بخشی را می‌خواندند و آن جلسات مزین به تلاوت آیات می‌شد.

اسدی افزود: ایشان تلاوت اصیل و مستحکمی را اجرا می‌کردند و از سبک‌های اصیل تلاوت مانند عبدالباسط و منشاوی بیشتر استفاده می‌کردند و قرائت‌های زیبایی هم داشتند اما خیلی به عنوان قاری مجلسی خود را مطرح نمی‌کردند اما در کلاس‌ها، جلسات تلاوت‌های بسیار قوی، متین، خوش ادا در تجوید می‌کردند و در وقف و ابتدا یکی از صاحب نظران عرصه وقف و ابتدا بودند در تلاوت قرآن کریم و تدریس متبحر بودند و مسلط به مبنای وقف و ابتدا مطالعات زیادی انجام می‌دادند.

وی ادامه داد: در خصوص ترویج قرآن مؤسس بسیاری مسابقات و داور آن بودند در برنامه‌های محافل قرآنی با وجود ناراحتی‌های جسمی که داشتند برای تشویق جوانان شرکت می‌کردند و این یکی از ارزش‌های اخلاقی ایشان بود که در تواضع و فروتنی و خاکساری نظیر ندارند.

شاگرد مرحوم شهیدی پور ادامه داد: از قدیم سنت حوزه‌های علمیه بوده که اساتید نسبت به ارزش‌های اخلاقی و تربیتی خودشان حساس بودند و استاد شهیدی هم این سنت حسنه حوزه را در آموزش‌های قرآنی خودشان ایجاد می‌کردند بسیاری از طلاب ایشان و شاگردان ایشان شاهد هستند که دلسوزانه تدریس می‌کردند و دلسوزانه به دنبال تربیت، رشد و بالندگی اخلاقی طلاب خودشان بودند که این بسیار حائز اهمیت است. تواضع و فروتنی ایشان مثال زدنی بود، بسیار راحت و همه فهم صحبت می‌کردند، در کلاس‌های ایشان شاهد بودیم مسائل پیچیده علمی را هم بسیار آسان بیان می‌کردند.

مرحوم شهیدی پور تلاوت را یک اثر تربیتی می‌دانستند

وی در خصوص جریان توسعه تلاوت قرآن گفت: در خصوص جریان توسعه تلاوت قرآن با آموزش‌هایشان با تربیت قراء در بین طلاب و غیر طلبه‌ها مؤثر بودند، نظریه‌های ایشان هم چه در حوزه علمیه قم، چه در جامعه المصطفی، در کرسی‌های تدریس و چه در شوراهای تخصصی کشور نظرات جامعی بود ایشان تلاوت را به عنوان یک فرآیند تربیتی برای تربیت یک انسان نگاه می‌کردند و اینطور نبود به عنوان یک هنر بشناسند و حداکثر هنر اسلامی آن را قلمداد کنند، بلکه تلاوت را آثار تربیتی می‌دانستند.

نگرانی مرحوم شهیدی پور از کاهش و افت معنویت در تلاوت قاریان امروزی

اسدی با اشاره به نگرانی مرحوم شهیدی پور ادامه داد: استاد شهیدی نسبت به جریان تلاوت در کشور و جهان اسلام نگران بودند و نگرانیشان از این بود که تلاوت قرآن یک کاهش و افت معنویت و اخلاص و اصالت را دچار شده و بسیاری از این تلاوت‌های قاریان امروزی را به عنوان قرائت‌های آهنگین اما لحظه‌ای و گذرا در تأثیر تعبیر می‌کردند یعنی قرائت‌ها طوری شده که اصیل نیست و بیشتر بر مبنای آهنگ‌ها، لحن و صوت مبتنی شده و اینها حداکثر از دستگاه شنوایی افراد گذر نمی‌کند و تأثیرات تربیتی و انسان سازی خودشان را بر آنها نمی‌گذارد که آن را ناشی از افت معنویت و اخلاص و کاهش اصالت در تلاوت‌های قاریان موجود حالا به خاطر گذر زمان یا عوامل دیگر می‌دانستند و واقعاً در جلسات مختلف از ایشان بسیار شنیدم که قراء بتوانند خاضعانه، معنامحور و مخلصانه تلاوت کنند و این را تقوای تلاوت تعبیر می‌کردند که امر بسیار مهمی است.

خوشنویسی هنر مورد علاقه استاد بود / ۲۰‬ هزار گنجینه تلاوت

وی گفت: مرحوم استاد شهیدی انسان بسیار باذوقی در هنر بودند و علاوه بر فعالیت‌های مرتبط با قرآن کریم، هم در خوش نویسی، ایشان از خط بسیار خوشی برخوردار بودند و همین طور در بحث استماع. گنجینه تلاوت‌های منزل ایشان نظیر ندارد. بیش از ۲۰ هزار تلاوت قرآنی را به صورت‌های مختلف یعنی در نوارهای کاست قدیم خودشان از رادیو مصر و رادیوهای کشورهای مختلف ضبط می‌کردند و کاری بود که از قبل انقلاب انجام می‌دادند و بسیاری از تلاوت‌هایی که رادیو قرآن و جاهای دیگر از آن به عنوان اولین بار پخش تعبیر می‌کردند آن را از گنجینه‌های آرشیو تلاوت استاد شهیدی می‌گرفتند و پخش می‌کردند. این گنجینه‌ای است که ایشان با حساسیت و ذوقی تبدیل به نرم افزار روز تبدیل کرده اند. از این آرشیو در کلاس‌های درسی استفاده می‌کردند و به قرا مختلف برای الگو می‌دادند اما همه اینها با سرمایه و صرف وقت شخصی بود.

نقل خاطره‌ای از مرحوم شهیدی در خصوص تعلیم در محضر شهید مطهری / ایفای نقش شهید مطهری در شکل گیری فعالیت‌های مرحوم شهیدی پور

وی با تاکید بر اینکه از ایشان به عنوان استاد مسلم و متخصص در علوم و فنون قرآنی که دلسوز و جامع نگر و با اخلاص و تقوا نسبت به توسعه فرهنگ قرآنی اهتمام داشتند، نام می برم، گفت: در ابتدای انقلاب اسلامی کسی که استاد شهیدی را به سمت علوم و فنون قرآنی راهنمایی کردند، شهید مطهری بودند. در یکی از کلاس‌ها مرحوم استاد شهیدی با نقل خاطره‌ای گفتند: «زمانی که در حال تدریس بودم و با استاد شهید مطهری ملاقات داشتم اوایل انقلاب یا اواخر رژیم سابق و ایشان خیلی خوشحال شدند طلبه‌ای به صورت تخصصی در کار تلاوت و حفظ و علوم و فنون قرآنی در حال تحقیق و تدریس است. شهید مطهری به استاد شهیدی گفتند: «حوزه به افراد متخصصی مانند شما احتیاج دارد و نیاز نیست شما درس خارج را در فقه و اصول به مدارج عالی برسید شما وقت و عمرتان را در این رشته بگذارید و به صورت تخصصی در همین گرایش کار کنید تا بتوانید منشأ اثر شوید و اساتیدی مانند خودتان را تربیت کنید.» این هم نکته مهمی بود که استاد شهید مطهری در شکل گیری شخصیت ایشان ایفای نقش داشتند.

اسدی ادامه داد: رهبر معظم انقلاب توجه ویژه ای به ایشان به عنوان یکی از اساتید قرآنی داشتند، در یکی از جلسات دیدار رهبری ایشان به عنوان استاد پیشکسوت همیشه حاضر بودند و مورد لطف مقام معظم رهبری واقع می‌شدند. در همه دستگاه‌ها و همه بخش‌های نظام از ایشان در این تخصص استفاده کردند به خصوص سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان دارالقرآن، سازمان اوقاف و امور خیریه و بعدها شورای عالی قرآن، دانشگاه آزاد اسلامی و به ویژه محل اصلی استقرار ایشان که در جامعه المصطفی و عضو هیأت علمی آنجا بودند، از علم و معرفت ایشان نسبت به قرآن کریم در قالب‌های مختلف بهره مند می‌شدند.