گاهشمار شکل‌گیری و به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان

طالبان، گروه اسلام‌گرای افراطی که از دل جهاد علیه نیروهای اتحاد جماهیر شوروی برآمد و در آذر ۱۳۸۰ در آستانه محو کامل قرار گفت، در تابستان ۱۴۰۰ بار دیگر افغانستان را به تسخیر خود در آورد.

• طالبان کیستند و چگونه به قدرت رسیدند

در سال ۱۳۷۳ خورشیدی، وقتی افغانستان عمیقا دچار درگیری‌های داخلی گروه‌های مجاهدین بود، یک گروه نوظهور به نام تحریک اسلامی طالبان یا جنبش اسلامی طالبان، از پاکستان به افغانستان آمد. آنها با سرعتی برق‌آسا، یکی پس از دیگری روستاها و شهرها را، معمولا بدون درگیری، از کنترل دیگر احزاب اسلامی خارج می‌کردند.

آنها دو سال بعد، در ۱۳۷۵ در نهایت کابل را تسخیر کردند و دولت‌شان را به نام «امارت اسلامی افغانستان» بر پا کردند.

طلبه‌هایی جوان و اکثرا متشکل از قوم پشتون که در مدرسه‌های علمیه پاکستان درس خوانده بودند، با شعار «اجرای شریعت اسلامی» به شهرها می‌آمدند و سختگیرانه‌ترین قوانین اسلامی را بر شهروندان افغانستان تحمیل می‌کردند.

سه کشور پاکستان، عربستان سعودی، و امارات متحده عربی، تنها کشورهایی بودند که در آن زمان «امارت اسلامی» طالبان را به رسمیت شناختند.

شبکه تروریستی القاعده نیز در تمامی این تحولات در کنار طالبان بود و آزادانه فعالیت می‌کرد. اما بر خلاف فشار آمریکا برای تحویل دادن رهبران القاعده به این کشور، طالبان زیر بار نرفتند. در یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱، القاعده، بزرگترین حملات تروریستی تاریخ آمریکا را در نیویورک، واشنگتن، و پنسلوانیا اجرا کرد. حمله‌ای که جهان و آمریکا را تکان داد.

هفتم اکتبر ۲۰۰۱، آمریکا در رأس ائتلافی با کشورهای متحدش، به افغانستان حمله کرد و سه ماه، حکومت طالبان سقوط کرد و رهبران آن، از جمله ملا محمد عمر، به شهر کویته در پاکستان گریختند.

با حمایت آمریکا و متحدانش دولت جدیدی در افغانستان پایه‌ریزی شد، اما بعد از گذشت پنج سال، طالبان دوباره به تجدید قوا پرداخت و حملات تروریستی پراکنده خود را علیه دولت افغانستان را آغاز کرد.

در این حال، آمریکا هم مذاکره مستقیم با طالبان را آغاز کرد و در فوریه ۲۰۲۰، توافقی را با هدف پایان جنگ و خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان امضا کرد.

در مقابل طالبان قول داد که به القاعده پناه نمی‌دهد و از قلمر تحت حاکمیت آنها حمله‌ای علیه آمریکا انجام نخواهد شد.

پیشروی‌های طالبان در مناطق مختلف افغانستان ادامه یافت و در نهایت در پانزدهم اوت ۲۰۲۱، وارد کابل شدند. محمد اشرف غنی، رئیس جمهوری وقت افغانستان، از کشور گریخت و کنترل امور پس از دو دهه بار دیگر به دست این گروه افراطی افتاد.

در سی و یکم ژوئیه ۲۰۲۲، ایمن الظواهری، رهبر القاعده، با حمله پهپادی آمریکا در کابل کشته شد. در حالی که طالبان در توافق صلح با آمریکا، متعهد شده بودند که به اعضای القاعده پناه نمی دهند.

تا کنون، هیچ کشوری، حکومت طالبان را به رسمیت نشناخته است.