تذکری در مورد بزرگداشت آیت‌الله زاده شیرازی

«بزرگداشت برای آیت‌الله زاده شیرازی بسیار خوب است، ولی نکته منفی آن این است که برگزارکننده را از حفظ و نگه داشتن تاریخ معماری و حفظ میراث فرهنگی فارغ کند.»

به گزارش ایسنا، این جملات را مهرداد قیومی بیدهندی ـ مدرس و محقق تاریخ معماری و هنر ـ در آیین بزرگداشت باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی گوشزد کرد، آن هم در پژوهشگاه میراث فرهنگی که برگزارکننده این مراسم بود و این روزها به خاطر آنچه بر سر مرمت و حفاظت بناها و بافت‌های تاریخی و محوطه‌های باستانی آمده و و بلوایی که در عرصه و حریم‌ آثار تاریخی برپا شده، بیشتر زیر ذره‌بین منتقدان است.

باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی، چهره ماندگار معماری، حفاظت و مرمت بناهای تاریخی ایران و از بنیانگذاران سازمان میراث فرهنگی پس از انقلاب بود که همراه با مهدی حجت در تشکیل «دفتر حفاظت اثار باستانی» نقش ویژه‌ای داشت. او بنیانگذار مرمت علمی در ایران بود که در مطالعات تاریخ معماری، تربیت نیروی انسانی متخصص و تهیه دستورالعمل‌هایی برای حفاظت و مرمت، نقش مهمی داشت. شیرازی مرگ ناگهانی داشت، او درحالی ‌که غروب روز ۲۸ مردادماه سال ۱۳۸۶ در مراسم بزرگداشتش شرکت کرده بود، لحظاتی پس از دریافت نامه‌ای، دچار حمله قلبی شد و درگذشت.

حالا ۱۵ سال از آن روز گذشته و درحالی‌که منش و شیوه شیرازی با مرمت بناها و محوطه‌های تاریخی پیوند خورده است، جمعی از پژوهشگران، پیشکسوتان و اندیشمندان در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در آستانه سالمرگش گردهم آمدند تا از او بیشتر یاد کنند.

مهناز اشرفی ـ رییس پژوهشکده بناها و بافت‌های تاریخی ـ‌ درباره او گفت: نگاه همزمان مرحوم شیرازی به حوزه مرمت و پژوهش باعث شده بود تا او به وضع موجود بسنده نکرده و همواره پایه‌گذار و پیشرو در جریانات این حوزه باشد.

او در ادامه از انتشار مجله «اثر» به عنوان نخستین و تنها مجله میراث‌فرهنگی که چاپ آن برخلاف سایر آثار این حوزه تداوم یافت توسط مرحوم شیرازی یاد کرد و افزود: نگاه این مجله و گردانندگان آن در زمان خود به امر پژوهش و موارد مورد بررسی در آن بسیار ویژه بود.

اشرفی همچنین نقطه عطف اتفاق‌های نیک در «میمند» را به بازدید مرحوم شیرازی در سال ۱۳۸۲ از این منطقه و پیشنهاد او برای ثبت منظر فرهنگی مربوط دانست.  

رییس پژوهشکده بناها و بافت‌های تاریخی-فرهنگی، زنده‌یاد باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی را معلم اخلاق دانست و گفت: شخصیت، روش، منش و سلوک رفتاری و اخلاقی مرحوم شیرازی باعث شده بود که وجود او همواره منشاء خیر باشد.

او با بیان این‌که مرحوم شیرازی پژوهشگر و پژوهشگرپَروَر بود و از هر ایده نویی استقبال می‌کرد، تاکید کرد: تمام فعالان این حوزه با نیت خیر و الگو قرار دادن منش زنده‌یاد شیرازی با نگاه عمیق به میراث‌فرهنگی و پژوهش‌های این حوزه گام بردارند.

اسکندر مختاری ـ استادیار دانشکده هنر، ‌ معمار و مرمتگر ـ‌ درباره شخصیت آیت‌الله زاده شیرازی از دریچه مرمت وارد بحث شد و گفت: زنده‌یاد شیرازی در قله این وجه از شخصیتِ پیشکسوتان این حوزه قرار گرفته است.

او با اشاره به اهمیت مصداق یا همان اثر تاریخی در پژوهش تاریخ مطالعات معماری و شهرسازی ایران و غفلت از آن در عصر حاضر، بیان کرد: آن‌چیزی که نباید فراموش کنیم این است که مصداق به مثابه متن دست اول است که کاشف آن مرمتگر است که از یک فرصت تاریخی که برای او ایجاد شده باید استفاده کند. برای بازشناسی و بازخوانی متن ابهامات این حوزه می‌توان به سمت روشنی رفت، این کاری بود که مرحوم شیرازی انجام می‌داد و آن را به دیگران می‌آموخت.

مختاری گفت: شخصیت شیرازی پرورده یک فضای فرهنگی بود که در کشور وجود داشت و افرادی همچون ورجاوند، مصطفوی، پیرنیا، فروغی، گدار و ... قبل از او شروع به کار کرده بودند و شیرازی الگوی خودش را از این افراد انتخاب می‌کرد.

او با بیان این‌که زنده یاد شیرازی منحصر به فرد نبود، بلکه فرزند یک فرهنگ بود که در حال حاضر وجود ندارد یادآور شد: افرادی مانند مهریار، صراف، میرفتاح، حاج سیدجوادی و... که همراه و همکار او بودند نیز همگی دارای یک منزلت فرهنگی بودند، در این فضا بود که شیرازی توانست کار کند و حرفش طنین داشت.

مصیب امیری ـ رییس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری ـ نیز با اشاره به فعالیت‌های گسترده مرحوم شیرازی و مرحوم مهیار در بم گفت: تمام فعالیت‌های زنده‌یاد شیرازی با موضوع پژوهش همراه بود، همانند تمام بزرگان و گذشتگان حوزه مرمت و حفاظت که به امر پژوهش دقت داشتند و در کنار کار از تمام مراحل مرمتی مستندات لازم را تهیه می‌کردند.

او با اشاره به تأکید مرحوم شیرازی بر امر پژوهش و مستندسازی، افزود: او معتقد بود در امر مرمت، بخشی از تاریخ گذشته را بازسازی می‌کنیم و این لزوم وجود دارد که بخش‌های اصیل حفاظت شوند.

امیری با اشاره به اهمیتی که مرحوم شیرازی به موضوع نظافت و پاکسازی کارگاه‌های مرمت می‌داد، گفت: او همواره اعتقاد داشت که کار در حوزه مرمت آثار تاریخی بسیار متفاوت با کار در یک بنای جدید و ساختمان‌سازی است و همواره این را مورد تأکید قرار می‌داد که نیم ساعت قبل از پایان کار، کارگاه آموزشی را پاکسازی کنیم به نحوی که انگار خانه را برای مهمان آماده می‌کنیم.

ذات‌الله نیکزاد ـ عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری ـ نیز، نکته برجسته شخصیت پژوهشی زنده‌یاد شیرازی را دریچه‌ای دانست که او از راه مرمت به پژوهش و تاریخ معماری گشوده‌ است.

او با یادآوری این‌که نخستین گزارش معماری (ایرانی) با شرح فرآیند آغاز و پایان در سال ۱۳۴۶ درباره مرمت بناهای تاریخی اصفهان توسط مرحوم شیرازی به رشته تحریر درآمد، اظهار کرد: ویژگی پژوهش‌های صورت گرفته توسط زنده یاد شیرازی و افرادی که به روش وی کار می‌کردند اهمیت به شواهد تاریخ معماری است.   

نیکزاد با اشاره به منش و سلوک اخلاقی ویژه مرحوم شیرازی در امر پژوهش، گفت: اخلاق مرمت تمام قد در مقابل وجود زنده یاد شیرازی تجلی یافته بود.

مرتضی فرشته‌نژاد ـ پیشکسوت مرمت و معماری ـ با اشاره به برخی از پژوهش‌ها، تألیفات و ترجمه‌های صورت گرفته توسط  زنده‌یاد باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی، بیان کرد: مرحوم شیرازی در مرمت، معماری و طراحی صاحب سبک بود.

او با اشاره به فعالیت‌های مرحوم شیرازی در اصفهان، گفت: در هرجای اصفهان که بنگریم و پای صحبت هر که بنشینیم سخن از بازسازی، مرمت، ساماندهی و ... است که توسط وی در جای جای این شهر انجام گرفته است.

فرشته‌نژاد در پایان به بازماندگان و فعالان این حوزه توصیه کرد کاری کنید که مانند زنده یاد شیرازی جایی در دل مردم برای خود باز کنید.

مهرداد قیومی بیدهندی ـ مدرس و محقق تاریخ معماری و هنر ـ  در ادامه این مراسم با بیان این‌که زنده‌یاد شیرازی نیازی به بزرگداشت ندارد و در واقع این ما هستیم که به گرامیداشت یاد او نیازمندیم، گفت: رسم برگزاری بزرگداشت بسیار خوب است؛ ولی نکته منفی آن این است که برگزارکننده را از حفظ و نگهداشتن تاریخ معماری و حفظ میراث فرهنگی فارغ کند.

او در ادامه به وجود برخی از ویژگی‌ها نظیر تفکر، صاحب دیدگاه بودن، نگاه به معماری از منظر انسانی، نگاه نقادانه به گذشته، نظریه‌پردازی، مسیر و محصول پژوهش، در پژوهش‌های زنده یاد باقر آیت‌الله زاده شیرازی اشاره کرد و با بیان این‌که نسبت به پژوهش‌های گسترده و زیادی که توسط زنده‌یاد شیرازی صورت گرفته است محصول نوشتاری کمی از او در دسترس است، گفت: باید برای گردآوری و چاپ این آثار اقدامی صورت گیرد که من در این خصوص اعلام آمادگی می‌کنم.

فرزند شیرازی نیز در این مراسم، گفت: شخصیت پدر عزیز ما  دارای ابعاد مختلفی بود، وی به دلیل مشغله کاری کمتر در فضای خانه حضور داشت، اما تمامی چارچوب‌ها را برای ما در نظر گرفته بود و در عین حال به ما آزادی عمل می‌داد تا بتوانیم خودمان تصمیم بگیریم.

فرزاد شیرازی ادامه داد: از مسائلی که پدر مهارت خاصی در آن داشت همراه کردن دینداری مخلصانه به همراه تخصص و عشق به وطن بود به نحوی که او در کنار این‌که فردی بود متخصص به امر مرمت و در ارتباط با اصول شهرسازی و معماری و شناخته شده عام و خاص، ایمان قوی و عمیقی به پروردگار داشت.

او، نگاه دیندارانه و عشق به وطن را دو بال پرواز پدر مرحومش خواند و افزود: بی‌شک هر کدام بدون دیگری نمی‌تواند موفقیت جامعه را در نتیجه داشته باشد.

فرزند شیرازی با اشاره به بُعد پژوهشی شخصیت شیرازی گفت: در امر پژوهش پدر از صفر تا صد مطالب را با عمق و دقت نظر بررسی می‌کرد و آن را با دلسوزی به شاگردان خود می‌آموخت.

آیین گرامی‌داشت آیت‌الله زاده شیرازی که ۲۶ مردادماه به همت پژوهشکده بناها و بافت‌های تاریخی-فرهنگی برگزار شد، با نمایشگاهی از دستاوردهای پژوهشی او نیز همراه بود.

انتهای پیام