هشدار درباره منابع و چگونگی اداره مجموعه‌های هنری دولتی

امروز قرارداد هفت‌ساله واگذاری موزه هنرهای معاصر اهواز به بخش خصوصی که ۳۱ مردادماه ۱۳۹۴ آغاز شد، به پایان رسید. در این هفت سال هنرمندان و هنردوستان خوزستان بارها اعتراض کردند. سال ۱۳۹۵ موضوع واگذاری موزه هنرهای معاصر تهران به بنیاد رودکی هم مطرح شده بود و هنرمندان و انجمن‌های تجسمی‌ ۲۱ فروردین آن سال مقابل موزه مخالفت و اعتراض خود را به این واگذاری اعلام کردند. پس‌ازاین تجمع موضوع واگذاری موزه هنرهای معاصر تهران منتفی شد. هنرمندان و انجمن هنرهای تجسمی‌ اهواز نیز ۲۸ فروردین ۱۳۹۵ در اعتراض به واگذاری این موزه بر اساس یک قرارداد هفت‌ساله به بخش خصوصی تجمع کردند و فریاد زدند «موزه متعلق به هنرمندان و مردم است، موزه بنگاه اقتصادی نیست»؛ اما اداره و سرنوشت موزه بر اساس قرارداد در اختیار بخش خصوصی بود. در این سال‌ها رستوران موزه بر موزه اولویت و غلبه پیدا کرد، برق موزه قطع شد، موزه تعطیل و دچار آتش‌سوزی هم شد. واکنش‌ها به این اتفاقات هم در این هفت سال ادامه یافت. سال ۱۳۹۸ مریم و بیتا حسینی پرفورمنس «دور باطل» را در اعتراض به تعطیلی موزه اجرا کردند؛ اما این فریادها به‌جایی نرسید و به ناچار زخم‌ها و تعطیلی موزه را تماشا کردند تا مدت قرارداد به پایان رسید. این سال-ها گذشت و از دست رفت، آسیب‌های آن همی‌شه هست و حالا، پس‌ازاین سرگذشت تلخ و سال‌های ویران پشت سر، ادامه راه و چگونگی اداره و فعالیت موزه در آینده نیز اهمی‌ت دارد.

این واگذاری آسیب‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به دنبال داشته است و دارد. علاوه بر همه این آسیب‌ها که بسیار اهمی‌ت دارند، بی‌اعتمادی و نگرانی جامعه و به‌ویژه اهل هنر خوزستان را درباره نحوه اداره و وضعیت موزه هنرهای معاصر اهواز تشدید کرده است. تردیدی نیست که بخشی از ماجراهایی ازاین‌دست و بی‌اعتمادی ناشی از آن‌ها به عدم شفافیت و توضیح و پاسخ ندادن مربوط است. مفاد قرارداد و چگونگی واگذاری موزه هم پنهان ماند و موجی از نگرانی را ایجاد کرد. بخش جالب ماجرای واگذاری این‌که پس از مدتی هم اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی‌ استان، هم بخش خصوصی که موزه را در اختیار گرفته بود، از وضعیت اعلام نارضایتی کردند. هنرمندان و هنردوستان هم که از همان ابتدا به این واگذاری انتقاد و اعتراض داشتند. به‌هرحال این واگذاری انجام شد و آسیب‌هایی از مسیر آن به هنر، جامعه و کشور تحمی‌ل شد؛ اما اکنون ضرورت است برای جامعه و مردم گزارش جامع و دقیقی از وضعیت موزه هنرهای معاصر اهواز قبل از واگذاری و اکنون‌که مدت واگذاری پایان یافته تهیه و منتشر شود. وضعیت ساختمان و فضا، امکانات و تأسیسات، فهرست آثار و نیروی انسانی در گزارش وضعیت پیش از واگذاری کامل توضیح داده شود. تغییرات موزه در این موارد در دوره‌ای که موزه در اختیار بخش خصوصی بود، در گزارش وضعیت امروز با توجه به مفاد قرارداد بیان و بررسی شود. دست‌کم الآن مشخص شود موزه چه دارد؟ چه تعداد اثر با چه شرایطی در موزه است؟ تجهیزات و ساختمان و فضای آن چگونه است؟ چه آسیب-هایی به موزه وارد شده است؟

پس از تهیه گزارش جامع وضعیت، چگونگی اداره موزه هنرهای معاصر اهواز موضوع جدی و حیاتی است. نهاد مسوول موزه هنرهای معاصر اهواز مشخص شود. منابع مالی، انسانی و پشتیبانی مطمئن و ضوابط و قواعد اجرایی تعیین شود. موزه ساختار روشنی داشته باشد و سیاست و برنامه کلی موزه اعلام شود. اگر این موارد نادیده گرفته شود و در بر همان پاشنه بچرخد، دیر یا زود موزه دوباره تعطیل می‌شود یا برنامه‌ها و نمایشگاه‌های باری به هر جهت مقطعی برگزار می‌کند. معاون اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی‌ استان خوزستان گفته مراحل اداری و حقوقی برای تحویل موزه هنرهای معاصر اهواز به این اداره کل انجام شده و پس از اینکه موزه در اختیار اداره کل قرار گیرد می‌توان درباره خسارت‌های موزه و شرایط آن به‌طور دقیق توضیح داد. اداره کل فرهنگ و ارشاد خوزستان هم قصد دارد که در سریع‌ترین زمان ممکن فعالیت‌های موزه را پس از چند سال رکود و تعطیلی آغاز کند.

موزه هنرهای معاصر آبادان هم حال سرگذشت تلخی دارد. این موزه هرچند مشخصه‌های موزه هنرهای معاصر ندارد و بیشتر فضای نمایشگاهی است، پس از چند سال تعطیلی سال ۱۳۹۳ برای مدت هفت سال به موسسه توسعه هنرهای تجسمی‌ واگذار و احمد نشان به‌عنوان زیر نظر موسسه مسئول اداره موزه شد. مدتی فعالیت کرد و نمایشگاه‌هایی در آن برگزار شد، اما تداوم نداشت و این موزه هم دچار رکود و تعطیلی شد. موزه هنرهای معاصر آبادان چند سال است که تعطیل است و تکلیف اداره و فعالیت آن مشخص نیست. به گفته مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی‌ منطقه آزاد اروند، مالک موزه آبادان که در واقع گالری است و شرایط موزه هنرهای معاصر را ندارد، شهرداری این شهر است و چگونگی اداره و فعالیت آن به توافق‌ و تصمی‌م‌گیری نهادهای شهری بستگی دارد. تدوین گزارش وضعیت موزه هنرهای معاصر آبادان نیز در دو مقطع سال ۱۳۹۳ و امروز نیز فارغ از ثبت داشته‌های موزه و تغییرات آن می‌تواند، به‌عنوان یک آسیب، برای تصمی‌م-گیری‌ها درباره این موزه یا مجموعه‌های هنری دیگر پیش چشم قرار گیرد.

وضعیت موزه هنرهای معاصر اهواز و آبادان در این سال‌ها و آینده نامعلوم آن‌ها هشدار جدی است. پیشگیری از آسیب‌ها، نگهداری، مرمت و بازسازی، ساختار و چگونگی اداره و منابع مالی و پشتیبانی و نیروی انسانی متناسب، از مسائل جدی این روزهای مجموعه‌ها و موزه‌های هنری دولتی است. هیچ ساختار و منابع مطمئن و مستحکمی‌ برای نگهداری و اداره موزه‌های هنری وجود ندارد؛ بنابراین نحوه اداره، نگهداری و فعالیت آن‌ها مستمر و بر اساس ساختار تعریف‌شده نیست. موزه هنرهای معاصر صنعتی کرمان گنجینه‌ای از آثار خارجی و داخلی دارد. سال ۱۳۹۷ با توجه به‌ضرورت مرمت آثار این موزه، با پیگیری معاونت امور هنری و حمایت استانداری وقت این آثار مرمت شد؛ اما این برنامه‌ها مبتنی بر ساختار مشخص و مطمئن نیست و بیشتر به افراد و موقعیت وابسته است. این نگرانی فقط درباره موزه‌ها و مجموعه‌های استان‌ها نیست. همی‌ن تئاتر شهر که مهم‌ترین مجموعه تئاتری کشور است، حدود دو دهه است که درگیر مسائلی مانند بازسازی و مرمت، چگونگی اداره و تأمی‌ن منابع موردنیاز است و این حکایت همچنان ادامه دارد. ساخت و احداث موزه و سالن در استان‌ها و شهرها بدون اینکه ساختار و منابع مطمئن نگهداری، اداره و فعالیت حرفه‌ای بلندمدت آن‌ها مشخص باشد، آسیب‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی فراوانی دارد. وضعیت موزه هنرهای معاصر اهواز و آبادان هشدارهایی است که خطر آسیب‌های موزه‌ها و مجموعه‌های هنری را ازنظر ساختمان و فضا، نحوه اداره و فعالیت و منابع مالی و انسانی و ...گوشزد می‌کند.