مرگ تدریجی یک تمدن؛ روزگار سیک‌های افغانستان در حکومت طالبان

جمعیت سیک‌ها از هزاران خانواده در افغانستان به کمتر از ۲۰ خانواده رسیده است. این روزها عبادتگاه‌های سیک‌ها در هاله‌ای از دود و بوی باروت پنهان شده است.

در حکومت‌های پیشین امیدهایی برای شوفایی اجتماعی این اقلیت‌ جوانه زده بود، اما با تصرف طالبان و حمله‌های خونین پی‌درپی دیگر امیدی به بهبود وضع نماند.

گفته می‌شود در حاکمیت طالبان بیشترین حملات تروریستی علیه جامعه شیعیان و هندوها بوده است. در این میان تبعیض‌ علیه سیک‌ها نادیده گرفته شده، و تبعیض‌ها و حملات علیه آنها کمترین بازتاب رسانه‌ای را در جهان داشته است.

زندگی زیر پرچم طالبان نه تنها برای سیک‌ها دشوار است، بلکه بسیار پرخطر است. این روزها عبادتگاه‌های پیروان این آیین در هاله‌ای از دود و بوی باروت و سرخی خون پنهان شده است. یکی از تازه‌ترین حمله‌ها علیه سیک‌های افغانستان دو کشته و هفت زخمی بر جای گذاشت؛ مسئولیت این حمله را شاخه خراسان از گروه داعش بر عهده گرفت.

بیشتر در این باره:

عبادتگاه سیک‌ها در شهر کابل هدف حمله قرار گرفت

ناامنی‌های جانی تنها مشکل این گروه دینی نیست. ده‌ها عبادت‌گاه سیک تا کنون تصرف شده‌اند. در طول نیم قرن گذشته، فرصت‌های شغلی نیز برای این گروه از مردم افغانستان بسیار اندک بوده است. آنها به حداقل‌های زندگی شهروند در جمهوری افغانستان دلخوش بودند. طالبان اما همان کورسوی امیدی را که باقی مانده بود، نیز خاموش کرد.

بیست از هزاران

تمامی اقلیت‌های دینی و مذهبی افغانستان بر این باورند که وعده‌های طالبان مبنی بر امنیت و آزادی اقلیت‌ها فقط ادعای بدون عمل بوده است. سیک‌ها و هندوهای فراوانی برای امنیت، ثبات و آینده بهتر از کشورشان گریخته‌اند.

جمعیت سیک‌ها از هزاران خانواده در جای جای افغانستان، اکنون به کمتر از ۲۰ خانواده رسیده است. آمار تکان‌دهنده‌ای از رشد مهاجرت این اقلیت دینی به تازگی منتشر شده است.

مردان سیک در حال عبادت در معبد سبک‌ها در کابل در نوامبر ۲۰۰۱

در گزارشی دیگر که توسط وزارت خارجه آمریکا ارائه شده، تا پایان سال ۲۰۲۱ در حدود ۱۵۰ عضو از جامعه سیک و هندو در افغانستان باقی مانده بودند. این گزارش آمارهای مربوطه را در سال ۲۰۱۷ میلادی یک هزار و ۳۰۰ تن، و در ابتدای ۲۰۲۱ حدود ۴۰۰ نفر اعلام کرده است.

روند رو به زوال جمعیت سیک‌ها ناگفته‌های دیگری نیز دارد.

دوراهی سوگناکی برای سیک‌ها؛ مهاجرت یا رنج ماندن

اگرچه شمار سیک‌های این کشور زیاد نیست، اما دولت هند و جوامع سیک در هندوستان تلاش فراوانی برای کمک کردن به هم‌کیشان افغان خود داشته‌اند. افزون بر این کمک‌ها، پس از سقوط جمهوریت در افغانستان و یکه‌تازی گروه طالبان، هند پذیرای جمعیت قابل توجهی از سیک‌ها شد.

بن

یک خانواده سیک که برای دیدار آشنایان خود به کابل آمده‌اند/ ۲۵ مارس ۲۰۲۰

ابر گزارش‌ها تنها ۱۷ خانواده سیک در افغانستان باقی مانده‌اند که آنان نیز منتظر ویزای هند هستند. می‌توان گفت با آمدن دوباره اسلامگرایان تندرو، راه مهاجرت برای اقلیت‌ها، از جمله سیک‌ها هموارتر شده است.

گفتنی است سیک‌ها، در کنار هندوها و بودایی‌ها نمایندگانی بوده‌اند تا کمک‌های مالی هند به افغانستان روانه شود. به عبارت دیگر حمایت دولت هند از این اقلیت دینی در افغانستان به ماه‌های گذشته محدود نمی‌شود.

در برابر آینه کابل

آیین سیک، دینی با پیروانِ گسترده در شبه‌جزیره هند است. آمیزه‌ای از جهان‌بینی ادیان سامی و اسطوره‌شناسی هندی را در بطن خود دارد. سیک‌ها یکی از خاستگاه‌های دینی خود را سرزمین افغانستان می‌دانند.

هم‌اکنون نیز شماری از معابد این دین در جلال‌آباد، ننگرهار، کابل و دیگر شهرها و ولایات افغانستان بخشی از میراث تمدنی این کشور را تشکیل می‌دهد. این شهرها گهواره‌هایی بوده‌اند که فرهنگ سیک در آنها پرورده شده است.

این اقلیت دینی در افغانستان میراث فرهنگی ستبری از خود به جای گذاشته بودند. زمانی هندوها و سیک‌های این کشور در ۳۲ ولایت مجموعاً ۱۶۲ معبد داشتند؛ اکنون بیش از دو سوم این معابد را گروه طالبان در اختیار گرفته است.

آنها از دیرباز تا کنون در این خطه از شبه‌جزیره هند در کنار مسلمانان زندگی کرده‌اند، اما بنیادگرایی اسلامی، به ویژه با روی کار آمدن دوباره طالبان زنگ خطری را متوجه این اقلیت دینی کرده است.

به دیگر سخن، فروپاشی جمهوریت و انحصار قدرت توسط طالبان شرایط زندگی را برای اقلیت‌های قومی و مذهبی خیلی سخت و دشوارتر از پیش کرده است. در حکومت‌های پیشین امیدهایی برای شوفایی اجتماعی این اقلیت‌ جوانه زده بود، اما با تصرف طالبان و حمله‌های خونین پی‌درپی دیگر امیدی به بهبود وضع نماند.

۲۰ سال پیش ویرانی تمثال بودا در بامیان نگرانی‌ها را از نابودی تدریجی تنوع فرهنگی در افغانستان به وجود آورد. امروز اما نمادها ویران نمی‌شوند، تمدن‌ها هستند که نابود شده‌اند.