اقتصاد و فرهنگ زبان فارسی‌مان تبدیل به کاریکاتور شده است

به گزارش خبرگزاری مهر، دهمین نشست زبان‌شناخت با موضوع زبان فارسی و قاره سیاه، عصر دوشنبه ۳۱ مرداد توسط دفتر پاسداشت زبان فارسی حوزه هنری و با حضور حجت الاسلام سیدعبدالله حسینی، شاعر، نویسنده و مدیر مرکز اسلامی آفریقای جنوبی، در حوزه هنری برگزار شد.

در ابتدای این نشست، مهدی صالحی، مجری کارشناس این نشست، ضمن اشاره به ایام سوگواری ماه محرم ابراز امیدواری کرد که زبان، به عنوان یک قدرت نرم و یک محور اثرگذار فرهنگی، در راستا و در خدمت تداوم فرهنگ عاشورا و رضایت اهل بیت باشد. صالحی در ادامه به آسیب شناسی نفوذ استعماری کشورهای اروپایی بر آفریقا پرداخت و گفت: ماجرای قاره آفریقا و به تعبیری قاره سیاه، گره کوری با فضای استعمار و ظلم و ستمی که استعمارگران در ۵۰۰ سال اخیر بر مردم آفریقا روا داشتند خورده است.

وی افزود: با هجمه ای که امپریالیسم زبانی زبان فرانسه در شمال آفریقا و بخصوص در الجزایر ایجاد کرد، با وجود مبارزات مردم الجزایر، باز شاهد سیر مهاجرت الجزایری‌ها به فرانسه هستیم. اتفاقی هم که برای زبان‌های آن منطقه افتاد این است که زبان‌های بومی و باستانی و نیاکانی ازبین رفتند ولی ردپای بعضی از آنها بخصوص در کشوری مثل مصر باقی مانده است. این زبان شناس در این باره ادامه داد: همه زبان‌های بومی این منطقه در برابر زبان‌های اروپایی سپر انداخته و امروزه درصد واژگان زبان‌های اروپایی در این کشورها به خصوص تونس خیلی زیاد است.

صالحی در ادامه به کم رنگ شدن رابطه زبان فارسی با این کشورها پرداخت و گفت: اتفاق بدتری که افتاده این است که رابطه زبان فارسی با این کشورها از بین رفته و درجاهایی محو شده شده و امروز کمتر دانشگاهی داریم که کرسی زبان فارسی داشته باشد.

وی درباره ارتباط بین الادیان، مذهبی و بین اقوام و فرقه‌های اسلامی، هم گفت: بحث زبان فارسی حداقل در دانشگاه الزهرا بحث خیلی مهمی بوده و جا دارد که دوباره به آن توجه شود. در دوره فاطمیان نیز این جایگاه وجود داشته و کسانی مثل «ناصر خسرو» جایگاهی ویژه داشتند و بسیاری از علمای فرق اسلامی به فارسی می‌نوشتند و سخنرانی می‌کردند.

صالحی در ادامه به لزوم توجه دوباره به عرفان اسلامی در آفریقا و بخصوص شمال آن پرداخت و گفت: عرفان اسلامی رایج در آفریقا، به طرز عجیبی وامدار عرفای اسلامی فارسی زبان است که اکنون کم رنگ شده و ردپای زبان فارسی در بین صوفیان آفریقا هم کمرنگ و محو شده است.

وی افزود: توجه به این محور ارتباطی و شبکه‌های اجتماعی این محورها، پدید آورنده فرآیندهایی خواهد شد که می‌توانند در تربیت و جامعه سازی مؤثر واقع شوند. صالحی خاطر نشان کرد: توجه به قدرت دیپلماسی عمومی و فرهنگی زبان فارسی و عرفان ایرانی و اسلامی، حول یک کلمه قدرت و جان دوباره می‌گیرد که آن هم توجه دوباره به زبان فارسی است. اگر به زبان فارسی در آفریقا توجه شود، به فرهنگ ایرانی، شیعی و فرهنگ شرق تمدن اسلامی توجه شده است. وی ادامه داد: سابقه‌ای که ایرانی‌ها در آفریقا داشته‌اند، سابقه مؤثر و ماندگاری بوده که در دوره استعماری کم اثر شده است. احیای دوباره زبان فارسی، توجه به آفریقا و جان دادن دوباره به کرسی‌های زبان فارسی، اتفاق بزرگ و اثر بخشی برای آینده جهان اسلام و وحدت آن خواهد بود.

در ادامه این نشست، حجت الاسلام والمسلمین سیدعبدالله حسینی، با اشاره به اینکه وضعیت زبان فارسی در قاره آفریقا تفاوت‌های زیادی با دیگر قاره‌ها ندارد خاطر نشان کرد: ما باید به زبان به عنوان یک مدیوم و یک وسیله انتقال فرهنگ توجه داشته باشیم چون امروزه قبل از اشغال نظامی، با اشغال فرهنگی به تسلط می‌پردازند کما اینکه امروزه تمام جهان تحت تهاجم فرهنگی غرب است.

وی در ادامه به توانایی مقاومت زبان فارسی در گردونه تهاجم زبان‌ها، فرهنگ‌ها، اقوام و ارتش‌های دیگر اشاره و گفت: امروز که وارد هر نقطه‌ای از آفریقا شوید، از تکلم‌شان متوجه می‌شوید که مستعمره کجا بوده‌اند.

حسینی ادامه داد: زمانی پروفسوری کنیایی به نام «علی مزروعی» به ایران آمده بود و می‌گفت که من از عظمت زبان فارسی در شگفتم و در بسیاری از کشورها، که تحت نفوذ کشورهای استعمارگر بوده‌اند، به زبان آن کشورها صحبت می‌کنند. به عنوان مثال ما کنیایی‌ها به خاطر اینکه تحت نفوذ انگلیس بوده‌ایم به انگلیسی حرف می زنیم اما در ایران هم رومی‌ها آمدند و هم عرب‌ها که حتی تشکیل حکومت هم دادند اما مردم ایران تحت تأثیر آنها قرار نگرفته‌اند و زبان مردم همچنان زبان فارسی است. علاوه بر این، ایرانی‌ها به جاهایی هم که لشکر کشی کرده‌اند، زبان خود را در آنجا گسترش داده‌اند. به عنوان مثال نادرشاه با تصرف هندوستان، زبان فارسی را هم در آنجا رواح داد. این دانشمند کنیایی، راز این جریان را هم گفت؛ اینکه شما فردوسی و حافظ و سعدی دارید.

سید عبدالله حسینی در ادامه با اشاره به خودباختگی فرهنگی رایج افزود: عرب‌ها از کلمات ما مثل «برید» که معنای آن همان «ببرید» استفاده می‌کنند اما ما نمی‌دانیم معنی آن چیست.

این شاعر در ادامه قدرت زبان انگلیسی را با زبان فارسی قابل مقایسه ندانست و خاطرنشان کرد: اصلاً شاعران معروف انگلیسی زبانی مثل «تی اس الیوت» و «ویلیام شکسپیر» قابل مقایسه با شاعرانی مثل حافظ نیستند و شعرهای حافظ در حد اعجاز است. در واقع، ظلم است که شکسپیر را با حافظ مقایسه کنید و باید او را با شاعران درجه سوم ما مقایسه کرد.

وی در این باره گفت: کسی نرفته زبان دیگری را یاد بگیرد تا شعر شاعری را بخواند اما «گوته» زبان فارسی را یاد گرفت تا شعر حافظ را بهتر بخواند و بفهمد.

حسینی در ادامه به هیجان آمدن هندی‌ها و اردو زبان‌ها به هنگام شعرخوانی شاعران شأن اشاره کرد و گفت: این هیجان متأسفانه در میان فارسی زبانان وجود ندارد و این در صورتی است که ما حافظ و صائب و بی دل داریم ولی آنها با وجود این میزان هیجان چنین شاعرانی ندارند.

وی در این باره افزود: دیگر زبان‌ها با خیلی از صنایع زبانی که ما داریم آشنا نیستند. در زبان انگلیسی صنعتی مثل لف و نشر ندارند و قدرت بی نظیر زبان فارسی به این خاطر است ولی زبان انگلیسی با وجود چنین ضعف‌های زبانی، جهانگیر شده است.

مدیر مرکز اسلامی آفریقای جنوبی در ادامه به جایگاه و رواج زبان فارسی در آفریقا پرداخت و گفت: ایرانی‌ها در تانزانیا و بخصوص زنگبار نفوذ ویژه ای داشته‌اند و اسامی مردگان روی سنگ قبرها با زبان فارسی نوشته شده است اما متأسفانه به علت ندانم کاری‌ها و عدم سرمایه‌گذاری‌ها با نسلی مواجه هستیم که فقط با زبان فارسی حرف می‌زنند زیرا پدر و مادرشان با آن زبان حرف می‌زنند و گرنه قادر به خواندن و نوشتن و شعر گفتن به فارسی نیستند اما وقتی کلمه‌ای را برای‌شان می‌شکافی دچار شگفتی می‌شوند.

حسینی به بیان اینکه دیگر اثر زیادی از زبان فارسی در زنگبار، با وجود سابقه تاریخی آن، نیست افزود: با اینکه زنگباری‌ها از نسل شیرازی‌ها هستند اما امروزه به فارسی حرف نمی‌زنند و فقط اسامی فارسی روی افراد و برخی بزرگراه‌ها هست. وی به دلایل این جریان پرداخت و گفت: امروزه هر آنچه را که تولید می‌کنیم باید زمینه مصرف آن هم فرآهم شود و اگر این بازار مصرف را به وجود نیاوریم و مراودات مان را گسترش ندهیم، مطالبات مان به جایی نخواهد رسید.

وی در ادامه در خصوص استفاده از زبان فارسی در جوامع آفریقایی گفت: به ندرت از زبان فارسی استفاده می‌شود و کسانی هستند که فارسی یاد گرفته‌اند ولی به ندرت از آن استفاده کرده‌اند.
این فعال و تولید کننده رسانه‌ای در ادامه ضمن اشاره به برخی اغراق‌ها در خصوص رواج زبان فارسی در برخی کشورها افزود: ما رشد اندام‌وار نداشته‌ایم و در نتیجه، اقتصاد و فرهنگ و زبان فارسی مان به یک کاریکاتور تبدیل شده است.

حسینی در پایان در پاسخ به پرسش مجری کارشناس نشست در خصوص عملکرد نهادهای مرتبط با زبان فارسی در کشورهای آفریقایی خاطرنشان کرد: تمام فعالیت‌های ما به شخص سفیر و رایزن مربوط است و اگر این افراد بخش نامه‌ای عمل کنند، به جایی نمی‌رسیم.

سلسله نشست زبان‌شناخت، از ساعت ۱۶ تا ۱۸ هر هفته توسط دفتر پاسداشت زبان فارسی حوزه هنری برگزار می‌شود و ورود به آن برای عموم علاقمندان آزاد است.