شش ماه پس از جنگ؛ چقدر می‌توان به پایان درگیری‌ها در اوکراین امیدوار بود؟

در روز‌های نخست جنگ اوکراین شاید بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان بین المللی بر این باور بودند که این درگیری‌ها نمی‌تواند زیاد طولانی باشد و هر دو طرف باید در چند هفته ابتدایی تکلیف اختلافات را یک سره کنند. اما در ماه‌های نخست و با پیشروی نیرو‌های روسی در مناطقی از شرق اوکراین، دولت این کشور ضمن محکوم کردن این اقدام مدام از جوامع بین المللی خواست تا کمک‌های بیشتری را برای کی یف ارسال کنند.

چه بخش‌هایی در اوکراین در کنترل نیرو‌های روسی است؟

امروز، اما با گذشت هفته‌ها از این جنگ که شاید بسیاری حالا آن را فرسایشی توصیف کنند، ۱۰۰ درصد استان لوهانسک، بیش از ۹۵ درصد از استان زاپوریژیا، ۸۵ درصد از استان خرسون، ۳۵ درصد از استان خارکیف و بیش از نیمی از استان دونتسک اوکراین به دست نیرو‌های روسی افتاده است. مسکو از پیشرفت‌های خود در اوکراین و رسیدن نسبی به اهدافش خوشحال است و می‌گوید تا کنترل کامل مناطق مدنظر در شرق این کشور به پیشروی‌های خود ادامه می‌دهد.
نیویورک تایمز در آخرین گزارش خود از تحولات میدانی در اوکراین می‌نویسد: در حال حاضر درگیری‌ها در اوکراین در دو بخش اصلی ادامه دارد. یکی در دونباس در شرق این کشور که هم اکنون در کنترل نیرو‌های روسی است و دیگری در جنوب این کشور است که نیرو‌های اوکراین در تلاشند در عملیاتی ضربتی بخش‌های عمده‌ای از آن را بازپس بگیرند.

این گزارش در حالی منتشر شده که رییس جمهور اوکراین در آخرین اظهارات خود اذعان داشته که این جنگ تا به حال بیش از ۹ هزار کشته به همراه داشته و بسیاری از مناطق استراتژیک این کشور که از پیش هم مورد اختلاف مسکو و کی یف بودند به دست نیرو‌های روسی افتاده است.

تلفات جانی زیاد جنگ اوکراین علی رغم حمایت‌های غربی‌ها از کی یف

اوکراین علی رغم کمک‌های بی سابقه از سوی غرب به ویژه آمریکا و حمایت‌های مالی و نظامی آن‌ها در حال حاضر در وضعیت مناسبی قرار ندارد. برآورد و پیش بینی‌های رسمی از شمار کشته شدگان ارتش اوکراین به گفته نیویورک تایمز رقمی نزدیک به حداقل کشته شدن ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ نظامی به طور روزانه است. اما بسیاری از کارشناسان و منابع آگاه حاضر در میدان جنگ می‌گویند این آمار‌ها بسیار بیشتر از این ارقام است.

اما این تمام ماجرا نیست. روسیه و اوکراین بزرگترین تولیدکننده غلات از جمله گندم، ذرت و جو در جهان هستند. جنگ موجب شده روند صادرات این محصولات به مشتریان آن‌ها که اغلب کشور‌های اروپایی و آمریکاست با مشکل مواجه شود. بحران غذا به همین دلیل به یک نگرانی جدی تبدیل شده است. قیمت مواد غذایی به طور چشمگیری در اروپا و آمریکا افزایش یافته و برخی محصولات غذایی وابسته به غلات با کمبود جدی مواجه شده است.

با وساطت ترکیه در هفته‌های اخیر روسیه و اوکراین توافق کردند غلات انبار شده در بنادر دریای سیاه و بنادر اوکراین را به کشور‌های اروپایی صادر کنند. طبق این توافقنامه این آزادسازی حجم زیادی از غلات موجب خواهد شد کشور‌های زیادی حداقل برای کوتاه مدت از خطر قحطی و گرسنگی نجات پیدا کنند.

بحران سوخت در اروپا و آمریکا، مشکلی جدی برای زمستان پیشرو

اما از سوی دیگر تحریم‌های آمریکا علیه روسیه در زمینه نفت و گاز به منظور فشار بر این کشور برای توقف پیشروی‌های خود در اوکراین مشکلات را دو چندان کرده است. بحران سوخت در کشور‌های اروپایی و آمریکا به ویژه با نزدیک شدن به فصل سرما هر روز جدی‌تر می‌شود. کشور‌های اروپایی به شهروندان خود توصیه کرده اند به دلیل کمبود سوخت و احتمال قطعی گاز برای زمستان خود هیزم و شمع ذخیره کنند. رییس جمهور فرانسه همین چند روز پیش هشدار داد اروپا روز‌های سختی را در زمستان به همراه خواهد داشت.

نظرسنجی‌های اخیر نشان می‌دهد بیشتر مردم اروپا که در روز‌های نخست آغاز جنگ اوکراین خواهان حمایت همه جانبه کشورشان از دولت زلنسکی تا زمان شکست کامل روسیه بودند، امروز به دلیل فشار‌های بی سابقه اقتصادی و مشکلات عدیده در زمینه سوخت رسانی می‌خواهند هر چه زودتر این جنگ به پایان برسد.

اروپا در مدت این شش ماهی که از جنگ اوکراین می‌گذرد هر بار تلاش کرد تا جایگزینی مناسب برای نفت و گاز روسیه پیدا کند. برای این کار به هر راهی متوسل شد از کمک خواستن از کشور‌های آفریقایی گرفته تا فشار به عربستان برای افزایش تولیدات روزانه نفت خود. اما هیچکدام از این راه‌ها نتوانست جایگزین مناسبی برای سوخت روسیه باشد چرا که اروپا سالهاست در زمینه سوخت به شدت به مسکو وابسته است.

نگرانی دیگری که این روز‌ها اروپایی‌ها و خود دولت اوکراین را آزار می‌دهد این است که بزرگترین نیروگاه هسته‌ای اروپا در زاپاروژیا در کنترل کامل روسیه است و تلاش‌های کی یف برای بازپس گرفتن آن تا به این لحظه بی نتیجه مانده است. دولت روسیه بار‌ها هشدار داده که نیرو‌های نظامی اوکراین به دنبال خرابکاری در این نیروگاه و متهم کردن مسکو به جنگ هسته‌ای هستند. روسیه می‌گوید در هفته‌های اخیر چندین نقشه حمله به این نیروگاه را از سوی اوکراینی‌ها شناسایی و خنثی کرده است.

مجامع بین المللی از جمله آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای در روز‌های اخیر بار‌ها در مورد پیامد‌های غیرقابل جبران هر گونه آسیب به این نیروگاه و تکرار فاجعه‌ای شبیه به چرنوبیل هشدار داده اند.

حالا، اما به نظر می‌رسد پس از گذشت شش ماه از آغاز درگیری‌هایی که تصور می‌شد بیش از چند هفته ادامه نداشته باشد، تنها راه پایان دادن به آن چیزی جز مذاکره نباشد. ادامه این روند و عدم انجام مذاکره در فرصت باقیمانده تا زمستان شاید اروپا را با جنگی طولانی‌تر مواجه کند. جنگی که این بار در کنار اهداف تعریف شده در اوکراین، گرسنگی، قحطی و نارضایتی‌های عمومی هم به آن اضافه شود و جبران پیامد‌های آن شاید به این راحتی‌ها دیگر امکان پذیر نباشد.

سمیه خلیلی

باشگاه خبرنگاران جوان بین‌الملل اروپا و آمریکا