گاز روسیه؛ از غرب رانده و از شرق مانده

 گاز روسیه؛ از غرب رانده و از شرق مانده

روسیه با کاهش صادرات گاز قصد ایجاد بحران سوخت زمستانی برای اروپا را داشت. اما انبارهای ذخیره‌سازی زمستانی گاز آلمان، بزرگترین مشتری گازی روسیه، بسیار بیش از انتظار پر شده است. گزارشی از دالغا خاتین‌اوغلو، کارشناس انرژی.

به گزارش دویچه وله، مصرف گاز اتحادیه اروپا در زمستان دو برابر تابستان است و کشورهای عضو این اتحادیه در فصل گرما در تلاش هستند تا انبارهای زیرزمینی ذخیره گاز خود را تا ۹۰ درصد پر کنند. تا دو ماه پیش انبارهای آلمان تنها ۶۰ درصد پر شده بود و این کشور در تلاش بود تا ماه نوامبر این رقم را به ۸۵ درصد برساند.

اکنون روبرت هابک، وزیر اقتصاد آلمان، می‌گوید که تا ابتدای سپتامبر، یعنی حدود چند روز دیگر، ذخایر گاز زیرزمینی این کشور به ۸۵ درصد می‌رسد و بدین ترتیب جلو بحران کسری گاز در زمستان گرفته می‌شود.

سهم روسیه از گاز مصرفی آلمان نیز از ۵۵ درصد در سال گذشته به زیر ۱۰ درصد در سال جاری رسیده است.

روسیه تحویل روزانه گاز به اتحادیه اروپا را از ۵۰۰ میلیون متر مکعب در سال ۲۰۲۰ به زیر ۴۰۰ میلیون متر مکعب در سال گذشته رساند و باعث اوج‌گیری قیمت گاز در پاییز پارسال و فشار بر اتحادیه اروپا شد. روسیه امسال نیز صادرات گاز را هر ماه کاهش داده و هم‌اکنون، به عنوان اقدامی تلافی‌جویانه علیه کشورهای اروپایی در پاسخ به تحریم کرملین، به حدود ۱۰۰ میلیون متر مکعب رسانده است.

داستان گاز روسیه

روسیه سال گذشته کمی بیش از ۷۰۰ میلیارد متر مکعب تولید گاز داشت که ۴۷۵ میلیارد متر مکعب آن به مصرف داخلی رسید.

این کشور همچنین ۱۵ میلیارد متر مکعب واردات گاز از کشورهای آسیای میانه داشت و در مقابل ۲۰۰ میلیارد متر مکعب صادرات گاز طبیعی و ۴۰ میلیارد متر مکعب صادرات گاز مایع (ال‌ان‌جی) داشت.

از رقم صادراتی یادشده، ۱۴۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی و ۱۵ میلیارد متر مکعب ال‌ان‌جی روسیه راهی اتحادیه اروپا شده بود. همچنین ژاپن، کره جنوبی و بریتانیا که در جبهه تحریم‌های غرب علیه روسیه قرار دارند، در مجموع ۱۶ میلیارد متر مکعب ال‌ان‌جی از روسیه خریداری کرده بودند.

در واقع بیش از ۷۰ درصد گاز روسیه راهی کشورهایی شده بود که اکنون آنها را "غیر دوست" می‌نامد و تصمیم دارند از سال آینده وابستگی خود به گاز روسیه را دو سوم کاهش دهند و تا پنج سال آینده واردات گاز روسیه را قطع کنند.

به غیر از کشورهایی مانند بلاروس که گاز ارزان از روسیه خریداری می‌کنند، تنها مشتری‌های عمده گاز روسیه ترکیه و چین هستند. ترکیه خود یک سوم گاز وارداتی‌اش را به روسیه وابسته است و طی سال جاری نیز تلاش کرده این وابستگی را افزایش ندهد.

چین که سال گذشته تنها ۶ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی از طریق خط لوله "قدرت سیبری" و ۷.۶ میلیارد متر مکعب ال‌ان‌جی از روسیه خریداری کرده بود، در نیمه ابتدایی امسال تنها ۶ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی و ۲.۶ میلیارد متر مکعب ال‌ان‌جی از روسیه خریداری کرده است.

آمارهای گمرکی چین نشان می‌دهد که این کشور در شش ماه ابتدایی سال هر متر مکعب گاز طبیعی روسیه را از ۲۷ سنت و هر متر مکعب ال‌ان‌جی آن را از ۶۵ سنت خریداری کرده است؛ در حالی که در دوره یادشده متوسط قیمت گاز در بازارهای اروپایی حدود یک دلار بود و هم اکنون حدود ۳ دلار است.

در ماه هفتم امسال، ژوئیه، که قیمت گاز در بازارهای اروپایی ۲.۴ دلار بود، چین برای هر متر مکعب گاز وارداتی روسیه تنها ۶۸ سنت پرداخت کرده است و کل گاز وارداتی‌اش از روسیه در ماه گذشته نیز تنها ۴۶۰ میلیون متر مکعب بوده است.

روسیه به مدد بازارهای اروپایی سال گذشته ۶۲ میلیارد دلار از صادرات گاز درآمد داشت و این رقم یعنی ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی روسیه.

کرملین برای جایگزین کردن بازارهای شرقی مانند هند و چین به جای غرب، نیازمند ده‌ها میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای احداث خطوط لوله جدید و کارخانه‌های مایع‌سازی گاز در بلندمدت است.

روسیه نه تنها تکنولوژی ساخت کارخانه‌های ال‌ان‌جی، بلکه حتی تعمیر آنها را نیز ندارد. خود چین و هند نیز دست بالاتری از روسیه در این فناوری‌ها ندارند؛ به طوری که بعد از خروج شرکت توتال‌انرژیز فرانسه از پروژه ال‌ان‌جی شمالگان ۲ روسیه، شرکت‌های چینی نیز اردیبهشت امسال این پروژه را رها کردند.

روسیه طی چهار سال گذشته نتوانسته ظرفیت ال‌ان‌جی خود را افزایش دهد و با این روند، انتظار نمی‌رود در آینده بتواند بر ظرفیت صادرات گاز مایع خود اضافه کند.

همچنین طی هفته‌های گذشته با نقص فنی کارخانه ال‌ان‌جی پورتوایای روسیه در مرز فنلاند، شرکت گازپروم این کشور روزانه ۵ میلیون متر مکعب خوراک گاز برای این کارخانه گاز مایع را در مشعل‌ها سوزانده و به هدر می‌دهد؛ موضوعی که طی روزهای گذشته مورد توجه رسانه‌های بین‌المللی قرار گرفت. ارزش روزانه این گاز در آلمان حدود ۱۰ میلیون یورو است.

ایران و روسیه

ناتوانی روسیه در تعمیر یک کارخانه ال‌ان‌جی ساخت شرکت لینده آلمان با ظرفیت سالانه ۱.۷ میلیارد متر مکعب در حالی است که این کشور اخیرا توافق‌نامه ساخت این نوع از کارخانه‌ها را با ایران امضا کرد؛ موضوعی که از همان ابتدا نشان از سیاسی بودن این توافق‌نامه داشت.

از میان تمام توافق‌نامه‌های ماه گذشته ایران و شرکت گازپروم روسیه، تنها صادرات گاز روسیه به ایران به نظر تحقق‌پذیر می‌رسد؛ موضوعی که مقامات ایران نیز طی روزهای گذشته بارها از نهایی شدن این توافق‌نامه برای تبدیل به قرارداد خبر داده‌اند.

روسیه سال گذشته ۱۵ میلیارد متر مکعب گاز آسیای مرکزی را از طریق خط لوله ترکمنستان-‌ازبکستان-‌قزاقستان وارد کرده بود. اکنون قرار است این خط لوله معکوس شود و سالانه ۲۰ میلیارد متر مکعب گاز روسیه راهی ایران شود و کشورهای آسیای مرکزی نیز به جای روسیه گاز بیشتری راهی چین خواهند کرد.

ایران در زمستان سال گذشته با کسری روزانه ۲۵۰ میلیون متر مکعبی گاز مواجه بود و امسال مقامات گازی ایران هشدار داده‌اند که کسری گاز با شدت ادامه خواهد داشت.

حتی اگر توافق‌نامه مزبور عملیاتی شود، معادل ۱۰ درصد از حجم گاز طبیعی صادراتی روسیه در سال گذشته خواهد بود.

تلفات گاز ایران و روسیه

تلاش و تقلای ایران برای کاهش درد تحریم‌های غرب علیه روسیه از طریق وارد کردن گاز این کشور در حالی است که خود ایران در سال گذشته ۱۷.۴ میلیارد متر مکعب تلفات گاز در مشعل‌ها داشت. ارزش این میزان از تلفات گاز با سوزاندن و هدر دادن در مشعل‌ها، در بازارهای اروپایی هم‌اکنون بیش از ۵۰ میلیارد دلار است.

این در حالی است که بیژن زنگنه، وزیر سابق نفت ایران، به همراه دیگر مقامات نفتی این کشور بارها اعلام کرده‌اند که تنها ۵ میلیارد دلار جهت ساخت تاسیسات جمع‌آوری گاز از میادین نفتی برای جلوگیری از مشعل‌سوزی نیاز است.

خود روسیه نیز دست کمی از ایران ندارد و بر اساس آمارهای بانک جهانی، سال گذشته ۲۵.۵ میلیارد متر مکعب گاز خود را در مشعل‌ها سوزانده و به هدر داده است.

ایران بعد از روسیه، و با اختلاف اندکی از عراق، بالاترین میزان تلفات گاز در مشعل‌ها را دارد. این سه کشور سهمی ۴۲ درصدی در کل مشعل‌سوزی گاز جهان دارند که سال گذشته منجر به انتشار ۳۸۰ میلیون تن گازهای گلخانه‌ای شده است.

معلوم نیست چرا جمهوری اسلامی در حالی که با ۵ میلیارد دلار می‌تواند جلو مشعل‌سوزی گازش را بگیرد، اقدام به واردات همان میزان گاز از روسیه ‌می‌کند. روسیه حتی اگر گاز خود به قیمت فروش به چین در ماه گذشته را به ایران تحویل دهد، ارزش سالانه آن بیش از ۱۳ میلیارد دلار خواهد بود.

 
فیلمها و خبرهای بیشتر در کانال تلگرام پیک ایران