اجرای برجام بعد از مختومه شدن پادمان، غرب در انتظار ۹۳ میلیون بشکه نفت ایران

وبسایت اکسیوس از قول یک مقام آمریکایی و یک کارشناس اندیشکده‌ای آمریکایی، نوشت که ایالات متحده از طریق اتحادیه اروپا به ایران گفته است که گره زدن سرنوشت احیای برجام به پرونده تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد فعالیت هسته‌ای اعلام نشده ایران می‌تواند لغو تحریم‌های ایالات متحده را به تأخیر بیندازد.

موضوع تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یا سوالات پادمانی یکی از دو مانع باقی مانده در بازگشت به برجام است.

تهران از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواسته است که پرونده سوالات پادمانی در فاصله ۱۲۰ روزه میان امضای توافق احیای برجام تا روز اجرا بسته شود. محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی و ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران نیز در روزهای گذشته گفته‌اند که بدون بسته شدن این پرونده ایران تن به اجرای توافق نخواهد داد.

بر اساس پیش‌نویس توافق هسته‌ای ارائه شده از سوی اتحادیه اروپا، اجرای این توافق در چند مرحله انجام می‌شود. منابع آگاه در مورد این پیش‌نویس گفتند که طرف‌ها تنها پس از اجرای کامل گام‌هایی که متعهد به انجام آن هستند، به مرحله بعدی خواهند رفت.

انتظار می‌رود مرحله سوم – روز اجرای مجدد – چهار ماه پس از امضای توافق هسته‌ای انجام شود. به گفته این منابع، انتظار می‌رود ایران در این مرحله اجرای تمام محدودیت‌های برنامه هسته‌ای خود را به پایان برساند و رژیم بازرسی کامل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را در سایت‌های هسته‌ای خود از سر بگیرد.

ایالات متحده در ازای آن، تمامی تحریم‌های ثانویه علیه ایران را لغو خواهد کرد و گام‌های دیگری از جمله تعامل با بخش خصوصی در مورد نحوه تجارت با ایران را برمی‌دارد.

ابراهیم رئیسی روز دوشنبه گفت که حل و فصل موضوع تحقیقات آژانس رکن هر توافق هسته‌ای است و بدون آن، صحبت درباره توافق بی‌معنی است.

مقامات آمریکایی امیدوارند که این واقعیت که ایران بیشتر معافیت‌های تحریمی خود را تنها پس از روز اجرای مجدد دریافت می‌کند، به ایرانی‌ها انگیزه ‌دهد تا حتی در صورت بسته نشدن تحقیقات آژانس، به اجرای توافق ادامه دهند.

هم‌اکنون شورای عالی امنیت ملی ایران در حال بررسی پاسخ آمریکا به اصلاحات موردنظر ایران در مورد پیش‌نویس توافق هسته‌ای اتحادیه اروپا است.

تهران همچنین خواستار تضمین در صورت خروج مجدد آمریکا از توافق در آینده شده است. یک مقام آمریکایی به اکسیوس گفته است که دولت بایدن برای ایرانی‌ها روشن کرده است که نمی‌تواند دست دولت‌های آینده را ببندد.

این مقام آمریکایی گفت توافق می‌تواند «سریع» اتفاق بیفتد اما تأکید کرد که امکان رد و بدل شدن اصلاحات و چانه‌زنی بر سر متن پیشنهادی اتحادیه اروپا همچنان وجود دارد.

اسرائیل در تلاش است

در جبهه مخالفان خارجی احیای برجام، یائیر لاپید، نخست‌وزیر اسرائیل بالاخره توانست با جو بایدن، رئیس‌ جمهوری آمریکا در روز چهارشنبه صحبت کند. این نخستین گفت‌وگوی رهبران آمریکا و اسرائیل از زمان ارائه پیش‌نویس جدید توافق هسته‌ای است.

رهبران دو کشور به مدت یک ساعت در مورد مذاکرات و توقف حرکت ایران به سمت سلاح هسته‌ای صحبت کردند.

لاپید همچنین حملاتی را که بایدن در سوریه در چارچوب اقدام علیه تجاوزات منطقه‌ای ایران انجام داد، ستود.

به گفته دفتر نخست وزیری اسرائیل، بایدن بر تعهد عمیق خود به امنیت کشور اسرائیل و حفظ توانایی اسرائیل برای بازدارندگی دشمنانش و دفاع از خود در برابر هر تهدیدی تأکید کرد.

آن‌ها همچنین در مورد توسعه روابط بین ایالات متحده و اسرائیل گفت‌وگو کردند.

یک مقام ارشد اسرائیلی به روزنامه اورشلیم پست گفت «احساس لاپید در تماس با بایدن این بود که به ما گوش داده می‌شود».

علاوه بر این، این مقام گفت برداشت لاپید این بود که بایدن اجازه هیچ گونه مصالحه‌ای را در مورد موضوعاتی که در توافق نیست، مانند تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یا خروج نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان‌های تروریستی، نخواهد داد.

لاپید چه چیزی می‌خواهد؟

لاپید اوایل این هفته خواستار حفظ تهدید نظامی قدرتمند آمریکا علیه ایران شده بود.

لاپید گفت، قدرت‌های جهانی «باید ایران را وادار به امضای توافقی بسیار بهتر کنند، چیزی که خود آمریکایی‌ها آن را «طولانی‌تر و قوی‌تر» می‌خوانند. چنین توافقی تنها با یک تهدید نظامی معتبر امکان‌پذیر است، بنابراین ایرانی‌ها می‌بینند که باید بهای سنگینی را برای سرپیچی خود بپردازند.»

جوزپ بورل، نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور خارجی و هماهنگ کننده مذاکرات ایران، روز چهارشنبه گفت فکر می‌کند ظرف چند روز آینده توافق حاصل می‌شود.

بورل در یک کنفرانس مطبوعاتی در بروکسل گفت:

«بیش از سه هفته [از زمانی که] به‌عنوان هماهنگ‌کننده پیش‌نویس متنی را با شرکا به اشتراک گذاشتم تا مذاکرات وین را به پایان برسانم، می‌گذرد. من از همه هیئت‌ها بازخورد گرفتم. من نظراتی از ایران و آمریکا دریافت کردم که هر دو را منطقی دیدم.»

بورل افزود طرفین «زمینه مشترکی» پیدا کرده‌اند و این توافق نگرانی‌های همه را در نظر می‌گیرد. او تصریح کرد:

«امیدوارم در روزهای آینده این شتاب را از دست ندهیم و بتوانیم معامله را ببندیم.»

ایران چه می‌گوید؟

با این حال، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، گفت کشورش به دنبال «دستیابی به تضمین‌های قوی‌تر» است مبنی بر اینکه آمریکا دوباره از این توافق خارج نخواهد شد، همانطور که در سال ۲۰۱۸ انجام داد و اینکه پس از برداشته شدن تحریم‌ها، شرکت‌ها با ایران همکاری خواهند کرد.

امیرعبداللهیان درباره تحقیقات جاری آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره آثار اورانیوم کشف‌شده در سایت‌های اعلام‌نشده در ایران گفت:

«ما می‌خواهیم این ایده را در متن تقویت کنیم که [آژانس بین‌المللی انرژی اتمی] روی وظیفه فنی خود تمرکز کرده و از سیاسی‌بازی دور می‌شود.»

همزمان، آژانس گزارش داد که ایران غنی‌سازی اورانیوم را با دومین سانتریفیوژ از سه آبشار IR-6 که اخیراً در نطنز نصب شده‌اند، آغاز کرده است.

۹۳ میلیون بشکه نفت ایران

اگرچه هنوز مسائلی برای احیای برجام باقی مانده است که باید حل شوند، روند بازگشت به توافق اخیراً شتاب قابل توجهی داشته است. این فشار ممکن است به دلیل بحران فعلی انرژی و افزایش قیمت نفت باشد، زیرا توافق قریب الوقوع با ایران می‌تواند بازار ملتهب انرژی را اندکی آرام کند.

بر اساس داده‌های شرکت کپلر، حدود ۹۳ میلیون بشکه نفت خام ایران در کشتی‌های واقع در خلیج فارس، سواحل سنگاپور و نزدیک چین ذخیره شده است. از سوی دیگر، شرکت Vortexa ذخایر ایران را بین ۶۰ تا ۷۰ میلیون بشکه برآورد می‌کند.

جان دریسکول، تحلیلگر حوزه انرژی به بلومبرگ گفت:

«ایران ناوگان قابل توجهی از محموله‌های نفتی را ساخته است که می‌تواند به سرعت در بازار عرضه شود. در صورت دستیابی به توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها علیه ایران، تهران می‌تواند به فروش نفت خود به کشورهایی بازگردد که در حال حاضر تلاش می‌کنند خود را از وابستگی انرژی به روسیه دور کنند.»

دریسکول توضیح می‌دهد «در حالی که ایران قصد داشته باشد خلاء روسیه در اروپا، یعنی اسپانیا، ایتالیا، یونان و حتی ترکیه را پر کند، تهران نیز تلاش خواهد کرد تا سهم خود را از بازار ارزشمند آسیا بازیابد». دریسکول خاطرنشان می‌کند که ایران می‌تواند با بهره‌گیری از خلاء ناشی از تحریم‌ها علیه روسیه، تأمین‌کننده نفت اروپا باشد، اگرچه «در بلندمدت تهران به دنبال معاملات در آسیا خواهد بود».

چین همچنان در میان مصرف کنندگان اصلی نفت ایران باقی مانده است. به همین ترتیب، این غول آسیایی از زمان اعمال تحریم‌های غرب علیه مسکو به بزرگترین مشتری نفت خام روسیه تبدیل شده است.

قبل از اینکه دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق آمریکا توافق هسته‌ای را کنار بگذارد، ایران سومین تولیدکننده بزرگ اوپک پس از عربستان سعودی و عراق بود. یک سال قبل از آن، در سال ۲۰۱۷، تهران پس از ایالات متحده، عربستان سعودی و روسیه در رتبه چهارم تولید جهانی نفت قرار داشت.

علاوه بر کشورهایی که با افزایش قیمت نفت دست و پنجه نرم می‌کنند، روسیه نیز ممکن است علاقه‌مند به بازگشت به توافق هسته‌ای باشد. بر اساس گزارش پولیتیکو دیپلمات‌های غربی می‌گویند، مسکو قصد دارد در صورت دستیابی به توافق نهایی، از ایران برای دور زدن تحریم‌ها استفاده کند.

در این صورت، انتظار می‌رود روسیه و ایران یک فرآیند «سوآپ» را آغاز کنند که به موجب آن تهران نفت روسیه را برای مصارف داخلی خریداری می‌کند و به لطف توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها، نفت خود را به کشورهای دیگر صادر می‌کند.