فستیوال «آینه‌دار» چرا دیگر برگزار نمی‌شود؟/ گریز از دام تکرار

علی مغازه‌ای پژوهشگر و دبیرهنری فستیوال موسیقی نواحی آینه دار که طی سال‌های گذشته در قالب پرداخت منطقه‌ای به موسیقی اقوام ایران پیش روی مخاطبان قرار گرفته و با استقبال آنها نیز مواجه شده بود، در پاسخ به پرسش خبرنگار مهر مبنی بر تعطیلی یا پایان این رویداد موسیقایی که در سکوت خبری انجام گرفت، توضیح داد: همانطور که در طول دوران برگزاری این فستیوال موسیقی اقوام و نواحی زیر عنوان آینه‌دار بارها مورد تاکید قرار داده بودم، آینه‌دار برای ما نه صرفاً یک رویداد موسیقایی که یک حرکت تاریخی اجتماعی در بستر هنر و آداب فرهنگی و جوامع قومی و زبانی کشورمان بوده است و بنده از افتخارات زندگی خود می‌دانم که به عنوان دبیر هنری این فستیوال همراه با احسان رسول‌اف به عنوان رئیس فستیوال توانستیم به سهم خود نقش آفرینی مؤثری را در تاریخ موسیقی اقوام ایرانی از خود به یادگار بگذاریم.

وی ادامه داد: اما در پاسخ پرسشتان که دلیل برگزار نشدن چنین رویدادی پس از چند دوره پی‌درپی چه بوده و آیا فستیوال آینه‌دار متوقف شده است یا خودمان به عمر آن پایان بخشیدیم، عرض می‌کنم که این برنامه از همان شکل‌گیری ایده اصلی در ذهن بنده و رئیس فستیوال، یک رویداد هنری و فرهنگی با چند دروه محدود، مشخص و تاریخ‌مند بود. طرح ما با هدف تجمیع یک مجموعه صوتی و تصویری و ویدئویی از انواع کارگان‌ها یا همان رپرتوارهای موسیقی اقوام و همچنین تولید یک آرشیو متنوع و در حد مقدورات و امکانات و با کیفیت مطلوب از روایت‌های مختلف از موسیقی‌های متنوع و متکثر و پراکنده در اقصی نقاط ایران تأسیس و در هفت دوره برگزار شد.

این پژوهشگر بیان کرد: در سال تأسیس و به عبارتی در دوره پیش تولید فستیوال بنده و رئیس فستیوال به عنوان طراحان و بنیانگذاران فستیوال اقدام به مشورت با موسیقیدانان و هنرمندان و پژوهشگران موسیقی دلیل اینکه چرا دیگر آینه‌دار را ادامه نمی‌دهیم، باید بگویم به زعم ما هر کاری مانند فستیوال‌های هنری و فرهنگی باید یک آغاز و یک انجام یا پایانی داشته باشد وگرنه هر اندازه قدرتمند هم که باشد، به دام تکرار خواهد افتاد و چنین چیزی به معنای افول و سقوط آن رویداد به شمار خواهد آمد اقوام به خصوص با استادم محمدرضا درویشی و دکتر حمیدرضا اردلان و هنرمندان مختلف موسیقی در سرتاسر ایران کردیم. سپس در جمع‌بندی دیدگاه‌های مشاوران و دوستان، تصمیم گرفتیم که این فستیوال را به طور دوسالانه برگزار کنیم چرا که این مشاوران تصورشان بر این بود که شما در بخش خصوصی نمی‌توانید هر سال یک چنین کاری را اجرا کنید اما خوشبختانه درست در همان سال نخست توانستیم با عملکردمان هم به این دوستان و هم مدیران دولتی اثبات کنیم نه تنها توان هنری، نظری و عملی ما برای شکل دادن یا تحقق بخشیدن به چنین کاری کم نیست، بلکه توانستیم با برگزاری هفت دوره پی‌درپی از ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۰، فستیوال آینه‌دار را به یک سبک یا شیوه منسجم و کم نقص با بیشترین رضایتمندی از سوی هنرمندان و مخاطبان و حتا مدیران دولتی در موسیقی ایران تبدیل کنیم تا جایی که این فستیوال در طول برگزاری توانست جایگاه ارجمند و معتبری نزد هنرمندان و اهل فن در موسیقی اقوام و نواحی ایران برای خود کسب کند.

مغازه‌ای ادامه داد: دلیل اینکه چرا دیگر آینه‌دار را ادامه نمی‌دهیم، باید بگویم به زعم ما هر کاری مانند فستیوال‌های هنری و فرهنگی باید یک آغاز و یک انجام یا پایانی داشته باشد وگرنه هر اندازه قدرتمند هم که باشد، به دام تکرار خواهد افتاد و چنین چیزی به معنای افول و سقوط آن رویداد به شمار خواهد آمد. نمونه این افول را در جشنواره‌های دولتی به وضوح می‌توان مشاهده و شناسایی کرد. درواقع ما برنامه پایان بخشیدن به فستیوال را از همان آغاز و تصمیم‌گیری اولیه برای ورود خود به این مسیر و تأسیس و اجرای یک رویداد با عنوان فستیوال موسیقی اقوام در ذهن و باور و هدف‌گذاریمان داشتیم و با یک رویکرد مشخص و محدودسازی حوزه‌های تاریخی، قومی، فرهنگی، اجتماعی و موسیقی، کل ایران را به هشت محدوده تقسیم کردیم که براین اساس فستیوال به هشت دوره محدود می‌شد.

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود بود که با اشاره به برخی تغییرات اعمال شده پس از پایان دوره ششم فستیوال، گفت: در پایان ششمین دوره از فستیوال بود که رئیس فستیوال و من در پیش‌بینی و نقشه از پیش طراحی شده خودمان یک تغییر ایجاد کردیم تا بتوانیم پروژه آینه‌دار را در سال ۱۴۰۰ و محدود به هفت دوره به پایان برسانیم. بر همین اساس دور هفتم به دو محدوده نسبتاً وسیع یعنی محدوده‌های غرب ایران که در متون قدیم به عراق عجم معروف بود و مرکز کشور یا بخش حاشیه‌های کویری کشور اختصاص یافت. اما فستیوال ما نیز همچون تمام امور بشری در جهان تحت تأثیر ویروس کرونا قرار گرفت و ما بار دیگر ناچار به اعمال تغییر در اجرای سال آخر فستیوال شدیم که خود بحث مفصل‌تری است که در صورت تمایل شما می‌توان درباره آن به صورت جداگانه در زمان دیگری صحبت کنیم.

دبیر هنری فستیوال موسیقی نواحی آینه دار تصریح کرد: اینکه حالا بعد از آینه‌دار آیا کار دیگری در دست داریم یا خیر، تنها به این اکتفا می‌کنم که بگویم از آنجا که امروز هر فعالیتی تحت‌الشعاع مسائل اقتصادی و سیاسی روز کشور قرار گرفته است، ما نیز با وجود داشتن طرح‌های نسبتاً کامل و مشخص و جدی، به نوعی چشم انتطار آینده‌ایم اما شخصاً بیمی در وجودم ریشه دوانده است از همان جنس که حافظ می‌گوید عمری دگر بباید بعد از وفات ما را؛ کین عمر طی نمودیم اندر امیدواری! در واقع من هم مانند هر ایرانی چندیست روزگار را با آروزی برآمدن آینده روشن و شکل‌گیری تحولات سازنده در امور عمومی مملکت سپری می‌کنم و فعلاً ترجیح می‌دهم در باره طرح‌های محتمل بعدی سخنی به میان نکشم.

نخستین دوره فستیوال موسیقی نواحی «آینه‌دار» مهرماه سال ۹۲ به موسیقی شرق خراسان، سیستان و بلوچستان اختصاص داشت. ضمن اینکه دومین دوره آن در خرداد ماهِ سال ۹۴ میزبان موسیقی‌دانان جنوب ایران و مناطق حاشیه خلیج‌فارس از استان‌های هرمزگان، بوشهر و خوزستان بود.

سومین سال آینه‌دار با موضوع موسیقی اقوام ایلی و عشایر کوچ‌نشین بختیاری، قشقایی، لکی و لری در تیرماه ۱۳۹۵ برگزار شد. این در حالی است که چهارمین فستیوال آینه‌دار در آذر و دی سال ۹۶ میزبان عاشیق‌ها و موسیقیدانان موغامی و گروه‌هایی از استان‌های آذربایجان شرقی، غربی، اردبیل و زنجان بود. پنجمین دوره فستیوال پنجمین فستیوال نیز آذرماه سال ۹۷ با حضور تعدادی از هنرمندان برگزیده موسیقی اقوام ایران با تمرکز روی موسیقی شمال ایران (دامنه شمالی البرز) شامل استان‌های گیلان، مازندران و گلستان برگزار شد. ضمن اینکه ششمین فستیوال موسیقی نواحی «آینه دار» نیز روزهای ۲۰ تا ۲۲ آذر ماه سال ۹۸ با تمرکز روی موسیقی مناطق ترکمن صحرا، شمال خراسان و جنوب البرز به دبیری هنری علی مغازه‌ای در تالار رودکی برگزار شد.