تامین انرژی اروپا از سوی ایران ، بدون لحاظ منافع روسیه مشکل زاست

جواد مرشدی : در پی جنگ روسیه علیه اوکراین و حمایت غربی ها از این کشور تنش ها میان اغلب کشورهای اروپایی با روسیه بالا گرفت ، آمریکا و اتحادیه اروپا در واکنش به تهاجم نظامی روسیه، تحریمی علیه بخش انرژی این کشور، خصوصاً نفت و گاز اعمال نکردند ،موضوعی که اهمیت ویژه این بخش را پر رنگ تر به نمایش گذاشت.

روسیه حدود۴۰ درصد از گاز و زغال‌سنگ مصرفی، همچنین یک چهارم نفت و محصولات نفتی اروپا را تأمین می‌کند و حالا شاید این جنگ بهانه ای برای افزایش قیمت انرژی و تهدیدی برای عدم تامین انرژی مورد نیاز اروپا توسط این کشور باشد.هر چه که هست امروز انتقال انرژی اهرم فشار روس ها به غرب شده است . در این میان ، برخی مقامات و کارشناسان ، مستقیم و غیرمستقیم ، اروپا را تهدید می کنند که اگر انعطاف نشان ندهند و نهایی شدن امضای احیای برجام را سریع انجام ندهند ، تاوان تعلل خود را در سرمای بی گاز زمستان اروپا خواهند پرداخت . به عنوان نمونه ، سخنگوی وزارت خارجه در اظهار نظرهایی از توان ایران برای مرتفع کردن بخش بزرگی از نیاز های انرژی اروپا در صورت به نتیجه رسیدن مذاکرات گفته اند.محمد مرندی، مشاور گروه مذاکره هسته‌ای نیز با اشاره به نزدیکی زمستان و سرد شدن هوا از ایجاد شرایط سخت برای اروپا در صورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات با ایران سخن به میان آورده است .

هرچند ، ایران در رتبه اول و به روایتی دیگر ، رتبه دوم ( پس از روسیه) کشورهای دارنده ذخایر گازی جهان قرار دارد اما با لحاظ واقعیت ها باید تحلیل های مبتنی بر تامین نیاز گازی اروپا از سوی ایران در پساتوافق را نادرست دانست زیرا جمهوری اسلامی ، برخلاف نفت ، ایران از بازیگران اصلی بازار جهانی گاز نیست و سهم کشورمان از این بازار ، بیش از ۳ درصد نیست . علاوه براین ، صادرات گاز ایران به اروپا از طریق دریایی ، بسیار گران قیمت و مقرون به صرفه نیست و صادرات گاز به اروپا از طریق خط لوله هم به علت نبود خط لوله مورد نیاز و زمانبر بودن چند ساله و نیز ضرورت هماهنگی با کشورهای مختلف برای احداث چنین خط لوله ای ، جذابیت گاز ایران برای کشورهای قاره سبز را حداقل در کوتاه مدت و میان مدت ، بسیار کمرنگ کرده است .

خبر آنلاین در گفت و گو با فریدون عباسی دوانی ، رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی ایران و نماینده کنونی مجلس به بررسی این موضوع پرداخته که در ادامه می خوانید :

در بحث توافقات و احیای برجام خیلی از مسئولین و کارشناسان معتقد هستند باید از فرصتی که بواسطه جنگ اوکراین ایجاد شده استفاده کنیم و به اروپا انرژی و خصوصا گاز صادر کنیم . سوال اینجاست که آیا ما در کشور آنقدر گاز داریم که بتوانیم مصرف اروپا را تامین کنیم؟

سال ها مسئله تحریم اقتصاد ما را کند کرده است و اثرات خود را در بخش بالادستی نفت و گاز گذاشته است ،یعنی تولید نفت و گاز ما متناسب با نیاز کشور افزابش پبدا نکرده است صمن اینکه در مشور نیز مصرف گاز بالا رفته است و به شکر خدا همه جا لوله کشی شده و این برکاتی است که ما از این منابع طبیعی در داخل استفاده کنیم ولی متناسب با این استفاده باید وسائل گاز سوز و ساختمان های ما باید استاندارد می شدند تا مصرف گاز بهینه باشد . الان به دلیل اینکه در زمستان سیستم های گرمایشی و بخاری های ما استاندارد نیستند مصرف بالایی دارند و به عبارتی ما در حال هدر دادن سرمایه ملی در این مورد هستیم .گذشته از این حرف ها می بایست در این مدت حفاری ها و اکتشافات بیشتری انجام و پالایشگاه های گاز بیشتری احداث می شد ،از این رو ما یک ناترازی در حوزه گاز داریم .در این شرایطی که پیش آمده خود روس ها امکان سرمایه گذاری در کشور ما را دارند ورغبت دارند که روابط راهبردی تری را با ایران برقرار کنند .به هر جال تثبیت جمهوری اسلامی در این سالها نشان داده که ما می توانیم هم یک شریک تجاری و هم یک همسایه مطمین باشیم که از مرزهای ما کسی به آنها حمله نکند.تجربه نشان داده است با ثباتی که جمهوری اسلامی پیدا کرده از نظر کشور های دیگر امکان برقراری مناسبات با همسایگان وجود دارد محصوصا با کشوری مثل روسیه ،پس ما اینجا باید حتما روسیه را در مناسباتی که می خواهیم با اروپا داشته باشیم درنظر بگیریم چون اروپایی ها در این سالها نشان دادند که مطمئن نیستند و به محض اینکه آمریکا به آنها فشار بیاورد و یا نفوذ رژیم صهیونیستی باعث می شود که آنها به ما پشت کنند و ما را از حوزه های امنیتی و اقتصادی به خطر بیاندازند.از آن طرف نیز باید به این موضوع دقت کنیم که الان اروپا تحت فشار است م می تواند کاملا از خواست امریکا پیروی نکند.ما باید از این فرصت استفاده کنیم و بتوانیم درحوزه انرژی با آنها همکاری بیشتری داشته باشیم ،ولی حتما باید تضامین لازم را در این دوره از آنها بگیریم تا اگر مشکل شان در این مقطع حل شد دوباره ما را تحت فشار نگذارند.یعنی اگر به ما نیاز دارند مطابق نیازشان به ما پاسخ و تضمین دهند .

وقتی گاز به مقدار لازم نداریم چه چیزی را می خواهیم صادر کنیم ؟

نه اینکه نداریم ،اگر دقت کرده باشید من ابتدا از صرفه جویی و زمانبر این کار گفتم .ما باید زودتر شروع می کردیم .ما پارسال به وزیر صنایع در دولت آقای رئیسی تذکر دادیم که شما برو بخاری و کولر استاندارد تولید کن ،این تذکرات را دادیم که بفکر باشند تا ما راتدمان را بالا ببریم و مصرف را بهینه کنیم ،چرا که با این وضعیت می توانیم گاز داشته باشیم .ولی نباید اینگونه باشد که ما گاز را به مصرف خانگی بدهیم و تولید را کاهش دهیم و صنابع فولاد و سیمان و از این قبیل مشکل پیدا کنند ،این حتما در رشد اقتصادی ما تاثیر می گذارد .این ها را باید حتما برنامه ریزان دولت در نظر بگیرند .البته با توجه به مسائلی که برای روسیه پیش امده و چین هم مصرف خود را تا حدی از جاهای دیگر تامین می کند می توانیم سوآپ گازی داشته باشیم ،یعنی ترکمنستان محلی است که می تواند گاز را به ما بدهد و ما این گاز را در حدی که خط ترکیه اجازه دهد صادر کنیم .خطی که ما با ترکیه داریم گنجایشی دارد و بیش از آن نمی شود دیگر به آنجا ارسال کرد. ما د راین حدود می توانیم شروع کنیم و برای آینده برنامه ریزی بکنیم به نجوی که هم منابع خودمان افزایش پیدا کند و اینکه اروپایی ها هم وقتی نیاز داشته باشند حتما می آیند و در صنایع بالا دستی گاز ما سرمایه گذاری خواهند کرد و یا تجهیزات لازم را خواهند داد .

یعنی حتی اگر برجام هم احیا نشده باشد باز این اتفاق خواهد افتاد؟

نیاز باعث می شود که آنها بیایند ،آنها وقتی نیاز داشته باشند مجبور هستند که از خواست آمریکایی ها پیروی نکنند،در این صورت ما باید اینجا از آنها امتیاز بگیریم و بخواهیم با ما قرارداد های درازمدت ببندند تا نتوانند ، بعدا، زیر آن بزنند .

با توجه به اینکه روس ها اروپا را بواسطه انرژی تحت فشار گذاشته اند چنانچه ما بخواهیم به هر نحو ممکن نیاز انرزی اروپا را تامین کنیم آیا روابط روسیه با ما خدشه دار نخواهد شد و ایا اساسا روس ها به ما اجازه چنین کاری خواهند داد؟

ما باید حواسمان به روابط راهبردی باشد حالا این روابط راهبردی با چین است و یا روسیه یا کشور های دیگر ،الان مناسبات جهانی درحال تغییر است و ما دراین تغییر باید یک بازیگر اصلی باشیم .این موضوع باید توسط رسانه ها و صدا و سیما به مردم گفته شود که زمان پیچ تاریخی الان است ،مناسبات دارد تغییر می کند و ما باید در سازمان ملل جدید تاثیر گذار باشیم.اینها را باید در نظر بگیریم و یک مقدار افق دیدمان را جلوتر ببریم و فقط به امروز نگاه نکنیم .

الان در این پیچ تاریخی برای ما روسیه حرف اول را می زند ؟

ما هم حرف اول را می زنیم ،اینطور نیست که فقط روسیه حرف اول را بزند.

ببینید اگر ما گاز اروپا را تامین کنیم دقیقا در مقابل اهرم فشار روس ها در برابر اروپا نقش آفرینی کرده ایم و این موضوعی است که قطعا موجب خوشنودی روس ها نخواهد شد و چه بسا در مناسبات ما تاثیر منفی نیز بگذارد ...

حتما . اگر تامین گاز اروپا را با ملاحظه و در نظر گرفتن منافع روس ها انجام ندهیم با مشکل مواجه خواهیم شد .

چرا؟ ...

ما نمی توانیم همه تخم مرغ هایمان را در سبد چین و روسیه بگذاریم . در گذشته به سمت غرب رفتیم و شرق را کنار گذاشتیم ، اما اکنون نباید به سمت شرق برویم و غرب را فراموش کنیم . با توجه به تغییر قواعد سیاست بین الملل ما باید سیاست نه شرقی نه غربی را دنبال کنیم .باید این بالانس را با حفظ استقلال خودمان به وجود بیاوریم ،باید با حفظ عزت کشور منافع خودمان را در نظر بگیریم .مطمئنا روسیه و چین مثل غربی ها منافع خود را در نظر می گیرند،ما هم باید با حفظ منافع خودمان با اینها رابطه داشته باشیم.

بیشتر بخوانید:

• صدای اعتراض فریدون عباسی هم بلند شد / هرچه می گوییم شما در این مذاکرات درباره چه چیزی صحبت می کنید ، پاسخ دقیقی نمی شنویم