دریاچه ارومیه در پایان شهریور امسال به «بحرانی‌ترین حالت» بازمی‌گردد

راضیه لک، دانشیار و رئیس پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین‌شناسی که چندین سال است به پایش دریاچه ارومیه و وضعیت زمین‌شناختی آن مشغول است، به روزنامه شرق گفته تیمی که برای پایش در مناطق جنوبی و غربی اعزام شده، گزارش‌های هولناکی به او داده‌اند.

راضیه لک در این گزارش گفته است که تیم پایش او در آخرین بازدید منطقه‌ای‌شان در همین هفته توانسته‌اند عرض دریاچه ارومیه را با خودرو طی کنند و به کوه زنبیل‌داغی برسند:

«اگرچه آمارهای رسمی می‌گوید که در حال حاضر ۱.۵ میلیارد مترمکعب آب در دریاچه ارومیه وجود دارد، ولی میزان آب خیلی کم‌تر از سال گذشته در همین مقاطع است. آن زمان هم آب دریاچه حدود ۱.۵ میلیارد متر مکعب تخمین زده می‌شد. در حال حاضر تنها کمی در شمال‌غرب دریاچه و کمی هم در میان‌گذر آب وجود دارد.»

او با بیان این‌که رسوب نمک به بستری تبدیل شده که نمی‌تواند آب را درون خود نگه ‌دارد و به این دلیل هم صحبت از احیای دریاچه ارومیه دیگر بیهوده است و باید فکر دیگر برای آن داشت، گفته است:

«اکوسیستم دریاچه کاملا دستخوش تغییرات شدیدی شده و نمی‌توان آن را به حالت قبل برگرداند. این دریاچه دیگر دریاچه نیست.»

هادی بهادری، نماینده پیشین مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی هم در این گزارش به «شرق» گفته است که دولت و مجلس در هم‌دستی با یک‌دیگر در حال کشتن دریاچه هستند:

«دو سال پیش با فروکش‌کردن فعالیت‌های احیای دریاچه شرایط بازگشت به نقطه بحرانی سال ۹۲ فراهم شده است. از یک سو وزارت نیرو به عنوان متولی آب کشور کاملا در خلاف جهت احیای دریاچه گام برمی‌دارد و از سوی دیگر نمایندگان مجلس هم درگیر بازی‌هایی شده‌اند که تصمیمات‌شان را کاملا در جهت مرگ دریاچه قرار داده است.»

این نماینده پیشین مجلس با اشاره به این‌که امروز ابرهایی از غبار نمک بر سر شهر ارومیه قابل رؤیت است و باید بپذیریم که استنشاق ذرات نمک بخشی از زندگی ما شده تا مجبور به ترک اینجا شویم، گفته است:

«در حال حاضر ۹۵ درصد آب دریاچه تبخیر شده و وضعیت‌مان دقیقا شبیه سال ۱۳۹۲ است. وقتی سال ۹۲ وضعیت چنین بود ستاد احیا تشکیل شد. نهایتا توانستند شش میلیارد مترمکعب آب به دریاچه برسانند. این عدد به معنی احیای دریاچه نیست چون برای رسیدن به تراز اکولوژیک باید ۱۴.۵ میلیارد مترمکعب آب در دریاچه باشد تا آن را احیاشده بدانیم. اما به هر حال همین شش میلیارد آب در دریاچه هم خیلی‌ها را امیدوار کرده بود که می‌توان دریاچه را نجات داد. اما در دو سال اخیر، هم مجلس و هم دولت کار را رها کردند و وضعیت دوباره بحرانی شد. همه تصمیم‌هایی که مجلس و دولت گرفتند هم به زیان دریاچه شده و الان همین مسیر اشتباه را ادامه می‌دهند.»

خردادماه ۱۴۰۰، ابراهیم رئیسی در جریان سخنرانی‌های انتخاباتی‌ در ارومیه، «احیای دریاچه ارومیه» را مطرح کرد. او بار دیگر این شعارها را در سال جاری تکرار کرد و گفت «از اولویت‌های سفر دولت احیای دریاچه ارومیه بوده که مطالعات آن انجام و کارهایی در این خصوص انجام شده است.»

نماینده مجلس: برخی از اسناد هزینه‌های هنگفتِ احیای دریاچه ارومیه موجود نیست

۱۵ شهریور ۱۴۰۱، سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری کار ایران (ایلنا) گفته بود هزینه‌های زیادی برای احیای دریاچه ارومیه صورت گرفته که بعضی از اسناد آن موجود و برخی دیگر ناموجود است، اما این هزینه‌ها نتیجه‌ای مطلوب را در پی نداشتند.

تا خرداد ۱۴۰۱ وسعت آب دریاچه ارومیه با ۱۳۰۴ کیلومتر مربع کاهش نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ۲۲۷۳ کیلومتر مربع رسیده بود. بنا به گفته برخی از کار‌شناسان با ادامه روند کنونی، بین سه تا پنج سال آینده این دریاچه به‌طور کامل خشک خواهد شد. علاوه بر افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف به ویژه بیماری‌های ریوی، خشکی دریاچه ارومیه بر آمار خشونت اجتماعی و تصادف رانندگی در ارومیه و شهرهای اطراف آن نیز اثر مستقیم دارد.

رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی در ادامه مصاحبه با ایلنا افزود:

«عمده هزینه‌ها صرف مطالعات تکراری و بی‌حاصل شد و در عمل آنچه می‌بایست رخ‌ می‌داد، رخ نداد».

به گفته رئیس پیشین ستاد احیای دریاچه ارومیه، ۸۵ درصد از دلایل وضعیت کنونی دریاچه ارومیه مربوط به دخالت‌های انسانی بوده و تنها ۱۵ درصد آن ناشی از تغییرات اقلیمی است:

«قبل از احیای این دریاچه می‌بایست برنامه‌ای جامع برای حفاظت اتخاذ می‌کردیم، اما نه تنها حفاظتی رخ نداد بلکه تخریب‌ها بیشتر شد و تصمیم‌گیری‌های غلطی شامل برداشت‌های غیرمجاز برای توسعه کشاورزی و تغییر نوع کشت رخ داد. از سوی دیگر ایجاد برخی تأسیسات مرتبط با دریاچه مانند پل میانگذری که در داخل دریاچه احداث کردند و با فقدان استانداردهای لازم مانع از چرخش هیدرولوژیک آب شدند و با دو نیم کردن دریاچه، مرگ دریاچه را تسریع بخشیدند.»

گفته می‌شود که دریاچه ارومیه در حال حاضر نزدیک به یک میلیارد متر مکعب آب دارد و از زمان ثبت وضعیت دریاچه این یکی از موقعیت‌های بحرانی دریاچه ارومیه است.

برخی کارشناسان محیط زیست پیش‌بینی کرده‌اند در صورت خشک شدن دریاچه ارومیه هوای معتدل منطقه تبدیل به هوای گرمسیری با بادهای نمکی خواهد شد و زیست‌محیط منطقه تغییر خواهد کرد.