چرا یک ستاره بزرگ رنگ خود را تغییر داد؟

آفتاب‌‌نیوز :

پس از سوختن هسته هیدروژن، ستارگان عظیم با انبساط، درخشان شدن و سرد شدن در طی چند هزار سال از کوتوله‌های سفید آبی به ابرغول های قرمز تبدیل می‌شوند. در همان زمان، روشنایی، اندازه و رنگ ستاره نیز تغییر می‌کند. با استخراج سن و جرم یک ستاره، ستاره‌شناسان می‌توانند اطلاعات مهمی در مورد چنین ویژگی‌هایی به دست آورند.

به گزارش تی ای، اخترفیزیکدانان دانشگاه فریدریش شیلر آلمان به همراه گروهی از پژوهشگران ایالات متحده و ایتالیا، با موفقیت چنین تغییر رنگی را در ستاره درخشان ابطالجوزا (Betelgeuse) شناسایی کرده و تاریخ‌گذاری کردند.

با تجزیه و تحلیل داده‌های چندین منبع، آنها دریافتند که ابطالجوزا (ستاره بزرگ قرمز رنگ روشن در سمت چپ بالای صورت فلکی شکارچی) حدود ۲ هزار سال پیش به رنگ زرد-نارنجی بوده است.

سیما چیان، ستاره شناس چینی، در حدود ۱۰۰ سال قبل از میلاد، در مورد رنگ‌های ستاره‌ها نوشته بود: سفید مانند ستاره شباهنگ، قرمز مانند قلب‌عقرب، زرد مانند ابطالجوزا و آبی مانند بلاتریکس است.

شباهنگ، شَعرای یَمانی یا سیریوس (Sirius) نام یک سامانه ستاره‌ای و درخشان‌ترین ستاره آسمان شب است. قلب‌عقرب یا کژدم‌دل، آنتارس (Antares / Alpha Scorpii) درخشان‌ترین ستاره صورت فلکی کژدم است. قلب‌عقرب یک ابرغول سرخ و یکی از درخشان‌ترین ستاره‌های آسمان است. ناجــِـذ یا گاما شکارچی یا بِلاتریکس (Bellatrix) یک ستاره است که در صورت فلکی شکارچی قرار دارد.

پروفسور "رالف نویهویزر" (Ralph Neuhäuser) از دانشگاه فریدریش شیلر گفت: از این مشخصات می‌توان نتیجه گرفت که ابطالجوزا در آن زمان بین شباهنگ آبی-سفید رنگ و بلاتریکس و قلب‌عقرب قرمز رنگ بوده است.

علاوه بر موارد فوق، محقق رومی "هیجینوس" ادعا کرد که ابطالجوزا رنگی شبیه به رنگ زرد نارنجی زحل داشته است. در نتیجه می‌توان رنگ سابق ابطالجوزا را با دقت بیشتری اندازه گیری کرد. محققان باستانی از جمله بطلمیوس، شواهدی ارائه دادند که ابطالجوزا در زمان خود، به گروهی از ستارگان قرمز درخشان که قلب‌عقرب (در صورت فلکی عقرب)، دَبَران و دیگر ستارگان را نیز شامل می‌شد، تعلق نداشت.

نویهویزر خاطر نشان کرد: نام یونانی قلب‌عقرب به معنای "رنگی مانند مریخ" است. از اظهارات تیکو براهه، ستاره شناس دانمارکی نیز می‌توان نتیجه گرفت که در قرن شانزدهم، ابطالجوزا قرمزتر از دَبَران بود. امروزه ابطالجوزا از نظر روشنایی و رنگ با قلب‌عقرب قابل مقایسه است.

این واقعیت که این ستاره در طی دو هزار سال از رنگ زرد-نارنجی به قرمز تغییر رنگ داده است، همراه با محاسبات نظری به ما می‌گوید که جرم آن ۱۴ برابر خورشید ماست و جرم پارامتر اصلی تعیین کننده تکامل ستارگان است. ابط‌الجوزا اکنون ۱۴ میلیون سال سن دارد و در مراحل پایانی تکاملی خود قرار دارد. در حدود ۱.۵ میلیون سال دیگر، سرانجام به عنوان یک ابرنواختر منفجر خواهد شد.