انرژی زمین گرمایی فرصت آینده ایران

نفت برای دهه ها جزء منبع اصلی تامین انرژی ایران بوده است. کشور ما بیش از ۲۰۸ میلیارد بشکه ذخایر نفت خام اثبات شده دارد که زیربنای تولید سالانه حدود ۲.۳ میلیون بشکه در روز تا سال ۲۰۱۹/۱۳۹۸ بوده است. با افزایش رشد سالانه تولید ناخالص داخلی از کمتر از ۶ درصد در سال ۲۰۰۶ به بیش از ۱۲ درصد در سال ۲۰۱۶ ، و با افزایش ۴۰ درصدی مصرف انرژی اولیه در این دوره ، انرژی مورد نیاز تامین شد، و البته از طریق مصرف ناقص سوخت در خودروها، کارخانه ها و نیروگاه ها به صورت آلودگی شدید هوا، که منجر به بیماری های مختلف در شهرورندان ایرانی شده، هزینه سنگین آن نیز پرداخت شده است.
اتکا به نفت هم نماد ترکیب انرژی نامتعادل ، و هم منشا عدم توجه جدی به انرژی پاک در ایران بوده است. گاز طبیعی و نفت ۹۸ درصد از کل مصرف انرژی اولیه ایران در سال ۲۰۱۸ را به خود اختصاص دادند. نیروگاه‌های سوخت فسیلی ظرفیت کل تولید انرژی بیش از ٦٠ گیگا وات را در سال ۲۰۱۴ داشتند که اکثریت قریب به اتفاق کل انرژی کشور است. ظرفیت برق حدود ٧٥ گیگاوات است. تنوع بخشیدن به ترکیب انرژی کشور، با مطالعه‌ منابع انرژی های پاک و تجدید پذیر از دهه پنجاه خورشیدی آغاز شد. ایران جغرافیای فیزیکی لازم برای ساخت نیروگاه های انرژی های زمین گرمائی را دارد، به نحوی که حدود ۹ درصد از زمین‌های ایران می‌تواند محل ساخت نیروگاه‌های زمین گرمایی باشد. وزارت نیرو ده «منطقه با پتانسیل زمین گرمایی بالا» را در سراسر کشور شناسایی کرده است.
برخلاف واحدهای حرارتی که سوخت های فسیلی می سوزانند، نیروگاه های زمین گرمایی انتشار دی اکسید کربن کمی دارند. انتشار دی اکسید کربن از نیروگاه های زمین گرمایی کمتر از ۵ درصد از کل انتشار از نیروگاه های معمولی زغال سنگ است. تا سال ۲۰۱۵، ظرفیت انرژی زمین گرمایی در سراسر جهان به ۱۳ گیگاوات رسید که ۲۸٪ آن در ایالات متحده نصب شده است. ترکیه، یکی از کشورهای پیشرو در منطقه در صنعت زمین گرمایی، در حال برنامه ریزی برای افزایش ظرفیت نصب شده خود تا سال ۲۰۲۳ به ۲.۵ گیگاوات است.

بررسی تغییرات دمای سطح زمین در اطراف آتشفشان دماوند و مطالعه ناهنجاری های حرارتی مرتبط با فعالیت زمین گرمایی در این مناطق رابطه فضایی نزدیک با گسل ها، چشمه های آب گرم، سنگ شناسی، تغییرات هیدروترمال، مناطق تغییر شکل فعال ، با داده های جریان حرارت بالا زیرسطحی نشان داده است. نواحی ناهنجاری حرارتی مربوط به فعالیت زمین گرمایی، اوج حرارتی در سال ۱۳۸۶ نشان داد که در آن خروج دود و لرزه خیزی بالاتر در محدوده قله دماوند از سوی نگارنده بررسی شد. استان تهران و البرز بر اساس سرشماری سال ۹۵ حدود ۱۶ میلیون نفر و استان مازندران حدود ۵ میلیون نفر جمعیت دارد، بنابراین می‌توان برآورد کرد حدود ۲۲ میلیون نفر در نزدیکی یا شعاع ۱۰۰ کیلومتری قله دماوند به عنوان مهمترین آتشفشان کشور زندگی می‌کنند. با توجه به وجود مخزن ۴۰۰ کیلومتر مربعی گدازه در دماوند اگر حفاری صورت بگیرد، سامانه آتشفشانی دماوند می‌تواند برق منطقه دره هراز را با ۱۰۰ هزار نفر جمعیت تامین کند.
نیروی زمین گرمایی دست کم از سال ۱۹۷۹ یک محرک مهم برای دمای جهانی بوده است. این بر اساس توانایی اثبات شده انرژی زمین گرمایی برای افزایش همرفت گرمایی در پوسته و همچنین اثر بر اتمسفراست. گرمای زمین گرمایی می تواند همرفت گرمایی را تحریک کند و به صورت سازوکار مهم انتقال گرمای اقیانوس به اتمسفر پوشاننده زمین عمل کند.
اولین نیروگاه زمین‌گرمایی مشگین‌شهر در استان اردبیل با ظرفیت تولید ۵۵ مگاوات آماده بهره برداری است. در این نیروگاه آب از طریق لوله به زیر زمین تزریق می‌شود و با گرمای ۲۵۰ تا ۵۰۰ درجه، آب به بخار تبدیل شده و سپس این بخار به سطح زمین می آید و توربین بخار را به گردش درمی‌آورد. این نیروگاه شروع راه تولید انرژی پایدار است.
پیش بینی می شود که تعداد کلان شهرها در جهان تا سال ۲۰۳۰ از ۳۳ به ۴۳ افزایش یابد. افزایش تقاضای انرژی، به موازات رشد جمعیت و تغییرات اقلیمی، نیازمند سرمایه گذاری فوری در انرژی های پایدار است. پایگاه های بالقوه منابع زمین گرمایی برای پوشش تقاضای برق مسکونی برای کلانشهر ها مهم دنیا بر اساس جمعیت کنونی شان کافی است، و حتی بیش از میزان مورد نیاز کنونی شان است. انرژی زمین گرمایی، یک منبع مهم انرژی پاک مستقل از شرایط اقلیمی، می تواند به طور قابل توجهی به نیازهای انرژی، بهبود کیفیت هوا و کربن زدایی کلان شهرهای جهان کمک کند. دولت ها و مردم در مورد مزایای زمین گرمایی باید آموزش ببینند. علاوه بر این، سیاست های انرژی همراه با سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه برای اطمینان از لحاظ شدن انرژی زمین گرمایی در ترکیب تامین انرژی آینده لازم است.
*منتشر شده در روزنامه اعتماد. پنجشنبه هفده شهریور 1401
۶۵۶۵